Te gast: Clara Legêne
Actief lid van de landelijke PvdA-werkgroep ‘Recht in het Midden-Oosten’ en Gemeenteraadslid voor de PvdA in Etten-Leur
(Verschijnt vandaag in verkorte vorm in BN/De Stem)

Op 27 december zijn uit zestig Israëlische F16-bommenwerpers bommen op Gaza gegooid. Gaza is ongeveer zo groot als Rijnmond, er wonen 1,5 miljoen mensen. Er waren vele kinderen op straat omdat de scholen net uit waren. De eerste berichten en gruwelijke beelden kwamen direct daarna binnen en schokten de wereld: vele burgerdoden, vele gewonden, er is gebrek aan alles. Er was in Gaza al gebrek aan alles, de bakkerijen bakten voor lange rijen wachtenden de afgelopen week hun laatste brood van diervoer en ook dat is nu op.

Het enige ziekenhuis dat nog redelijk functioneert, Al-shifa in Gaza City, dat al voor de bombardementen meldde een groot gebrek aan medicijnen, verband en anesthesie-middelen te hebben (Israël stond vorige week niet toe dat het Rode Kruis via Eretz nieuwe spullen kwam brengen), kreeg tijdens de eerste bombardementen in 30 minuten tijd 300 licht- en zwaargewonde vaak ernstig verbrande en geamputeerde lichamen van nog levende slachtoffers te verwerken. Dat lukt een van alles voorzien Nederlands ziekenhuis nog niet eens. Artsen in Gaza meldden ons ‘vreemde wonden’. Gaza is voor westerse journalisten gesloten, niemand kan controleren welke munitie Israël afwerpt.

Op het moment dat u bovenstaande zinnen hebt gelezen, hebt u daarbij uw eigen gedachten, uw eigen antwoord al gevormd. Ik kan uw gedachten niet lezen. Maar ik wil er wel iets over zeggen in het algemeen.

Naar het Midden-Oosten-drama kun je op drie manieren kijken. Afhankelijk van je achtergrond, verleden, afkomst, geloof. Die drie, eigenlijk vier manieren van denken zijn voor vele mensen geen meningen (“dat vind ik”), maar overtuigingen (“dat is zo”). Je manier van kijken is het denkraam van waaruit je de werkelijkheid beoordeelt. Van daaruit vorm je je meningen en reacties op gebeurtenissen. Je noemt dat een paradigma.

De drie meest gangbare paradigma’s in het Midden-Oosten-drama zijn:
Paradigma 1: Israël is een klein land, een toevluchtsoord voor de joden, overlevenden van de holocaust en overal ter wereld vervolgd, een klein land dat zich staande moet houden in een vijandige, Arabische wereld.
Paradigma 2: Joodse Israëli’s en Palestijnen vechten alle twee om hetzelfde stukje land en zijn beiden niet bereid tot compromissen.
Paradigma 3: Israël is een bezettende mogendheid die de Palestijnen bij de stichting van de staat heeft onteigend en verdreven en daar nog steeds mee doorgaat.

Het is niet moeilijk meteen te zien hoe de drie paradigma’s elkaar bijten en een oplossing in de weg staan, zelfs volledig blokkeren. Wie, zonder zelf voor een paradigma te kiezen en zonder stelling te nemen, naar de algemene opinie in Nederland kijkt, kan constateren dat pro-Israëlmensen en pro-Israëlorganisaties zoals het CIDI zich voornamelijk in paradigma 1 bevinden. Wie hen een kritische vraag stelt, krijgt per kerende post het verwijt een antisemiet te zijn die niet wil begrijpen hoe belangrijk sinds de holocaust het zionistisch ideaal voor de joden in Israël nog is en sinds 1947 is geweest.

Onze Nederlandse regering bevindt zich in paradigma 2: ‘waar twee vechten, hebben twee schuld’. Maar de weigering van ons Kabinet de winnaar van de in 2006 reglementair correct en democratisch verlopen verkiezingen, Hamas, te erkennen, leunt op paradigma 1. Daarmee steunt onze regering, samen met de Verenigde Staten, de Europese Unie, tal van landen, de staat Israël. Die zich zelf grotendeels in paradigma 1 bevindt, in elk geval de Israëlische regering en de sterke rechtervleugel in de Knesset. Als gevolg van de internationale support ontvangt Israël jaarlijks miljarden steun, ook militaire. Ook hebben de ministers van Buitenlandse Zaken van de EU begin december ingestemd met een hernieuwd associatieverdrag van de EU en Israël, waarin Israël als een vriend van de EU wordt beschouwd, deel kan nemen (al deelneemt) aan ontelbare EU-programma’s en bevoordeeld wordt als het gaat om bijvoorbeeld importvergunningen. Overigens heeft het Europees Parlement op 4 december met meerderheid van stemmen aangekondigd, eerst stringente voorwaarden te willen stellen aan dit associatieverdrag. Waaronder het opheffen van de blokkades die van Gaza een openluchtgevangenis hebben gemaakt. Geen enkele Nederlandse krant heeft daarover bericht.

Ook de media berichten wereldwijd voornamelijk vanuit paradigma 2, met uitzonderingen zoals de EO die zich openlijk in paradigma 1 bevindt. Paradigma 2 lijkt namelijk op het eerste gezicht samen te vallen met het ‘hoor-en-wederhoor’-principe in de journalistiek, iets waar de media vanzelfsprekend (en terecht) gevoelig voor zijn. Zowel paradigma 1 als 3 hebben een partijdige inslag, iets waarvan de media zich als het goed is doorgaans verre proberen te houden.
Het gevolg is dat journalisten de werkelijkheid proberen te beschrijven vanuit twee botsende realiteiten: de Israëlische en de Palestijnse. Daarbij wordt echter aan het publiek de voortdurende indruk gegeven dat het om gelijkwaardige machten gaat. Soms, zoals in de recente berichtgeving van Sander van Hoorn voor de NOS, lijkt de vijand Hamas zelfs aanzienlijk groter te zijn dan Israël. Maar van gelijkwaardigheid is geen sprake. Israël is zeer welvarend, beschikt over een leger en wordt door het westen gesteund. De Palestijnen zijn straatarm, beschikken niet over een leger en zijn letterlijk voor al hun eerste levensbehoeften overgeleverd aan de willekeur van Israël. Vele verslaggevers zien niet dat ze een mogelijk onjuist paradigma mede in stand houden. Want misschien is paradigma 1 of 3 wel de werkelijkheid van waaruit ze moeten vertrekken. Ook daar kun je hoor- en wederhoor prima toepassen. En dan krijg je een heel ander verhaal.

Paradigma 3 wordt tegelijkertijd het hardst ontkend én het hardst bevestigd, hoe paradoxaal dat moge klinken. Hoewel wereldwijd de Palestijnse gebieden nog steeds worden aangeduid als ’the Occupied Territories’, in gewoon Nederlands: ‘de Bezette Gebieden’, wordt de Israëlische bezetting zélf in alle talen ontkend. Onder druk van de internationale gemeenschap, en ook omdat bescherming van de kolonisten in Gaza te duur werd, heeft Israël in 2005 de illegaal gebouwde nederzettingen in Gaza ontruimd, tot grote woede van de kolonisten die zich fel hebben verzet. De internationale gemeenschap heeft die ontruiming geaccepteerd als het formele beëindigen van de bezetting. Maar tegelijkertijd werd oogluikend gedoogd dat Israël de volledige controle bleef houden over het Palestijnse bevolkingsregister, het luchtruim, alle grensovergangen en de zee, zelfs het gedeelte dat hoort tot de territoriale wateren van Gaza. Ook int Israël in Palestina de belastingen en gebruikt stelselmatig het achterhouden van betalingen als pressiemiddel.
Volgens het internationaal recht is een mogendheid die controle heeft over grenzen en bevolkingsregister van een ander land dan het eigen, een bezettende mogendheid. Volgens datzelfde recht wordt erkend dat een land zich mag verzetten tegen een bezettende vreemde mogendheid. En datzelfde recht (Vierde Conventie van Genève) bepaalt dat de bezettende mogendheid een burgerbevolking niet collectief mag straffen voor verzetsdaden van enkelen. Toch is dat wat nu op grote schaal gebeurt. De wereld die zich in paradigma 1 en 2 bevindt, kijkt toe en zwijgt. De overigen proberen het zwijgen te doorbreken.

Na het ogenschijnlijk beëindigen van de bezetting van Gaza (tot op de dag van vandaag worden op de Palestijnse Westoever nieuwe illegale nederzettingen gebouwd) woonden er dus geen Israëli’s meer in Gaza. Dat maakte voor Israël de weg vrij, te beginnen met een lange reeks akoestische bombardementen (die hebben geleid tot ongewoon hoge gehoorschade-cijfers en tot getraumatiseerde kinderen), met de door de VN veroordeelde bouw van de illegale muur (op Palestijns gebied), met de onrechtmatige onteigening van olijfboomgaarden en woningen van Palestijnse boeren, met het naar believen stopzetten van de toevoer van brandstof, goederen, voedsel, medicijnen, onderdelen voor elektriciteitscentrales, rioleringssystemen en operatiekamers, en met het afsluiten van de elektriciteit. Er konden immers geen Israëlische kolonisten meer door deze maatregelen getroffen worden.

Wat ik hier presenteer als feiten zijn inderdaad verifieerbare feiten, maar beschreven vanuit paradigma 3. Het moment dat mijn eigen Nederlandse regering tot mijn stomme verbazing weigerde de uitkomst van de volstrekt ordelijk en eerlijk verlopen verkiezingen in de Palestijnse gebieden te respecteren en te erkennen, was voor mij het kantelmoment waarop ik in één klap van paradigma 2 naar 3 schoof. Ik heb nooit de verleiding gevoeld, terug te keren naar 2. Integendeel, het was alsof mijn ogen opengingen.

Het geluid van paradigma 3 – Israël is een bezettende mogendheid die de Palestijnen bij de stichting van de staat heeft onteigend en verdreven en daar nog steeds mee doorgaat – wordt sterker. Ook in Nederland. Prominenten als oud-premier Dries van Agt, Eerste Kamerlid Anja Meulenbelt (die veel over de paradigma’s heeft gepubliceerd), Een Ander Joods Geluid, Gretta Duisenberg, Harry de Winter, oud-premier Ruud Lubbers, oud-minister Jan Pronk, oud-minister Klaas de Vries, allen reageren ze vanuit paradigma 3. En allen begeven ze zich, net als ikzelf, naar paradigma 4.

Paradigma 4: zowel Palestijnen als Israëli’s lijden zonder ophouden onder de voortzetting van het drama. Dat moet erkend worden. Hoe meer het escaleert, des te meer gaan overal de hakken in het zand en wordt het eigen paradigma letterlijk met geweld bevestigd. Israël, dat pretendeert een volwassen vrije democratie te zijn, moet daarop door andere democratische staten worden aangesproken. De geweldsideologie – als geweld niet helpt is de enige oplossing nog meer geweld – ontwricht het land en moreel van de inwoners. Ook in Israël gaan steeds meer prominente stemmen op, dit heilloos gebleken pad te verlaten. Het aantal vredesbewegingen en -activisten neemt toe, zelfs binnen instituties als het Israëlische leger. Aan Palestijnse zijde leidt het excessieve geweld tegen Hamas tot meer steun aan Hamas. Zoals Thijs Berman, onlangs verkozen Europees lijsttrekker van de PvdA, zei: “De inwoners van Gaza leven al bijna twee jaar opgesloten in een getto. Als Israël terroristen wil kweken, is dat hét recept.”

Afgelopen week zijn de ministers van Buitenlandse Zaken van de EU op initiatief van voorzitter Sarkozy in een spoedzitting bijeengekomen. Er is alleen aangedrongen op een gevechtspauze van 48 uur, zodat dringend noodzakelijke en gereedstaande humanitaire hulp Gaza binnengebracht kan worden. Verder durfden de ministers niet te gaan, als het ware verlamd door paradigma 1 en 2. Israël heeft de oproep genegeerd en trekt zijn grondtroepen samen voor een heilloze invasie die aan beide kanten tot meer dood en verderf zal leiden, maar geen oplossing zal brengen.
Wij krijgen nu berichten uit Gaza, over paniek en shock, hongersnood, gebrek aan meest basale zaken zoals verband, medicijnen. Het voedsel bederft, de meeste drinkwater- en rioleringssystemen zijn uitgevallen, burgers krijgen van de bezetter slechts anderhalf uur per dag elektriciteit. Het mede met 6,5 miljoen Nederlandse euro opgebouwde civiele politieapparaat is compleet vernietigd: meer dan 70 gewone agenten hebben de dood gevonden, alle politiebureaus zijn verwoest. Ordehandhaving is nauwelijks meer mogelijk.
Ban Ki Moon van de Verenigde Naties heeft de bombardementen van Israël sterk veroordeeld. Zijn oproep is niet gevolgd door de EU. Door die tolerante houding heeft Israël in het verleden de meeste internationale resoluties van de VN ongestraft naast zich neer kunnen leggen. Telkens opnieuw moet de enige internationale rechtsorganisatie die we hebben, die we hard nodig hebben en waaraan alle landen deelnemen, toezien hoe een van de lidstaten met instemming van vele overige de mensenrechten schendt. Het zal onherroepelijk leiden tot het failliet van de VN. Maar weinigen schijnen zich de gevolgen daarvan te realiseren.

Ik kan, wil en mag niet voor u denken. Maar ik heb wel een dringend verzoek. Informeer u goed en sta daarbij telkens opnieuw stil bij de achtergrond, het paradigma, van de informatie die u krijgt. Leer uw eigen gedachten lezen.

Op zaterdag 3 januari wordt een grote landelijke protestmars gehouden in Amsterdam. Minister Verhagen wordt opgeroepen, in te zien dat de stellingname van ons Kabinet nooit tot een oplossing zal leiden. Het is een heilloze weg gebleken en zal een heilloze weg blijken. Ook eisen de deelnemers dat de Nederlandse overheid het buitensporige geweld van Israël veroordeelt. De deelnemers zullen ongetwijfeld aanhangers zijn van paradigma 2, 3 en 4, maar gezamenlijk optrekken. Want het zwijgen moet worden doorbroken.