Vele jaren geleden werd ik voor het eerst voorgesteld aan een echte, levende, Palestijn. Dat was een vrouw, Leila Shahid. Een charmante, levendige, ronde vrouw, die bij een glas wijn net zo lief over de liefde praatte als over de politiek. Zo had ik me Palestijnen eerlijk gezegd niet voorgesteld. Binnen vijf minuten had ze door dat ik wat betreft Palestina een volstrekt onbenul was. Zoals zo vele Nederlanders in die tijd was mijn blik vooral gekleurd door wat ik vanuit Israel en over Israel te horen kreeg. In plaats van geïrriteerd te zijn, zoals ik waarschijnlijk geweest zou zijn – alweer iemand die denkt dat ze politiek bewust is en van geen toeten of blazen weet – riep ze vrolijk: “Anja, ik geef je een spoedcursus Palestijnen”. En zo geschiedde. Ze nam me mee, stelde me aan mensen voor. Ik begon te lezen. Ik ging met de Artsen zonder Grenzen mee naar Gaza en schrok me een ongeluk. Ik studeerde, praatte met mensen, ging naar conferenties, ging opnieuw naar Gaza en ook naar Israël, de Westoever, Jeruzalem, maakte kennis met zowat alle deskundigen die er zijn, Israelische, Palestijnse en andere, en viel van de ene verbazing in de andere. Waarom wist ik dat allemaal niet eerder?

Tegenwoordig zijn mensen, in doorsnee, beter op de hoogte, maar er is ook veel verwarring over op welke manier we naar ‘het conflict’ moeten kijken. De meningen zijn zwaar gepolariseerd en met emoties beladen. Hoe moet je weten wat er waar is? Ik wil de dienst die Leila Shahid mij bewees doorgeven. Voor de mensen die niet al langer op dit weblog rondstruinen, en die net als ik destijds nog weinig feitenkennis en inzicht hebben geef ik hier een digitale spoedcursus. Veel te kort door de bocht, dat heb je met spoedcursussen, maar bij elk onderdeel geef ik aan waar je het verder kunt zoeken.

Maar om te beginnen wil ik het kort inleiden. Mijn visie op wat er aan de hand is, en hoe je dat kunt begrijpen, is niet neutraal. Dat leg ik uit in wat ik ‘de paradigmastrijd’ noem. Er zijn, in steno, grofweg drie manieren waarop je naar het hele probleem Palestina/Israël kunt kijken:

Paradigma 1: Israël is een klein land, een toevluchtsoord voor de joden, overlevenden van de holocaust en overal ter wereld vervolgd, een klein land dat zich staande moet houden in een vijandige, Arabische wereld.
Paradigma 2: Joodse Israëli’s en Palestijnen vechten alletwee om hetzelfde stukje land en zijn beide niet bereid tot compromissen.
Paradigma 3: Israël is een bezettende mogendheid die de Palestijnen bij de stichting van de staat heeft onteigend en verdreven en daar nog steeds mee doorgaat.

Wil je hier meer uitleg over, ga naar de serie over de Paradigmastrijd, hier. Daar vindt je ook een verhaal over mijn eigen ontwikkeling, hier. Je kunt ook naar een mooie samenvatting door Clara Legêne, Waarom we denken wat we denken, hier. Ook vind je een verhaal waarom ik vind dat je tegelijkertijd objectief (hou je aan de feiten, onderzoek ze) en partijdig kunt zijn – je kunt er namelijk niet omheen, vind ik, om uit die feiten conclusies te trekken. Meer hierover, hier.

Ik sta dus zonder meer in Paradigma drie. Ik ga er van uit dat de staat Israël is gesticht ten koste van de daar toen al wonende Palestijnen. Ik ga er verder van uit, dat de bezetting van de Westoever en de Gazastrook een groot deel van het huidige probleem is, en dat er geen oplossing komt tot Israël ondubbelzinnig besluit om die bezetting te beëindigen. En ik ga er ook van uit dat de bezetting gepaard gaat met absoluut machtsmisbruik, onacceptabel geweld, en een lange lijst van schendingen van mensenrechten en internationaal humanitair recht.

Dat wil niet zeggen dat de Palestijnen zulke engelen zijn en nooit wat fout doen. Aanvallen op burgers, door aanslagen of raketten zijn ook verkeerd. Toch zal ik betogen dat de strijd volstrekt ongelijk is, dat Israël de hoofdverantwoordelijke is voor het conflict, en dat zij het zijn die een oplossing in de weg staan. Verder ga ik er van uit dat wat ik zeg weliswaar heel erg kritisch is ten aanzien van wat Israel doet, met de oorlog tegen Gaza als voorlopig dieptepunt, maar dat uiteindelijk Israel zelf er bij te winnen heeft wanneer ze stoppen met het onrecht dat ze de Palestijnen aandoen.

Het spreekt vanzelf dat degenen die vierkant achter Israël staan en de Palestijnen (of alle Arabieren) als de grote vijand zien, die van paradigma 1 dus, het faliekant met me oneens zijn. In veel opzichten staat hun verhaal, wat ook het officiële verhaal is dat de Israëlische overheid de wereld instuurt, haaks op het mijne. Hun verhaal kun je op vele pro-Israëlische websites vinden, van het CIDI, van Likoed en nog van andere. Ik vat wat ik de zionistische canon noem samen in mijn inleiding op het dossier Palestina/Israël, waar ik de Israëlische mythen stuk voor stuk kritisch ontleed, die kun je hier vinden. (Het dossier is nog niet rond, daar werk ik aan). En in deze spoedcursus zal ik daar af en toe aan refereren.

1. Het begin

Om te beginnen bij het begin: de wortels voor het huidige conflict zijn allang te vinden voor de staat Israel werd gesticht, in 1948. Het zionisme, met Herzl als een van de belangrijkste grondleggers, ging er van uit dat de enige manier waarop joden, die door de Europese geschiedenis heen veelvuldig vervolgd waren, met name in Oost-Europa vonden er vele pogroms plaats, was om een eigen joodse staat te stichten. Veel aanhang vond het zionisme in zijn oorsprongstijd nog niet, orthodoxe joden waren tegen, andere joden vonden dat je antisemitisme niet moest bestrijden door weg te gaan, en er waren ook joden die al zagen dat het nooit goed kon gaan wanneer je een staat zou stichten op een plek waar al andere mensen woonden. Want hoewel een van de slogans van toen was ‘een staat zonder volk, voor een volk zonder staat’ was het de zionistische leiders van destijds heel wel bekend dat er in Palestina al mensen woonden, en na de eerste experimenten met zionistische nederzettingen was het ook wel duidelijk dat de Palestijnen niet vriendelijk zouden reageren op de komst van Europese kolonisten – want zo werden de zionisten gezien.

De joden die er al woonden waren geen zionisten, en anders dan het Israelische verhaal ons nu wil laten geloven, leefden die in redelijke vrede samen met de christelijke en islamitische Palestijnen. Lees het verhaal van die vergeten joden in Yakov Rabkin, In naam van de Thora. De geschiedenis van de antizionistische joden.

Het zionisme kreeg, vreselijk genoeg, een geweldige impuls door de Holocaust. Vanaf dat moment verbleekte de meeste kritiek op het zionisme, en werd het haast als antisemitisme (of joodse zelfhaat) gezien wanneer je daar iets tegen in te brengen had. In Europa werd haast algemeen aangenomen dat de zionisten gelijk hadden om na de verschrikkelijke gebeurtenissen een ‘veilige haven’ te zoeken. De vraag werd nauwelijks gesteld of het middel daartoe, een eigen joodse staat, wel gerechtvaardigd was, vooral omdat Palestina niet ‘leeg’ was. De zionisten kwamen er niet als vluchtelingen, maar als kolonisten. De kritische geluiden over het zionisme komen terug, nu Israel allesbehalve een veilige haven is geworden.

Verwijzingen naar meer literatuur volgen nog.

In de volgende afleveringen: het verdelingsplan, Palestijns verzet voor 1948, en de gang van zaken rondom de oorlog 1947 – 1948, en de Nakba. Deel 2, hier.

En voor de mensen die willen reageren: ik ben niet van plan om discussies die al gevoerd zijn opnieuw te herhalen. Alleen reacties, voor of tegen, waarvan ik denk dat die verheldering opleveren zal ik opnemen en beantwoorden. Ook is het, voor de ijverigen onder jullie, niet nodig om lappen geschiedenis op te sturen. Ik hou het hier kort, en met opzet. Voor wie dat nog niet gedaan heeft: lees wat ik wil met dit weblog en de spelregels even, hier.