Is er een oplossing? Hoe zit het met de twee-staten?

Even niet op volgorde, onze spoedcursus. Deel 3 zou moeten gaan over de nakba, de gebeurtenissen rondom 1948, de stichting van de staat Israël. Maar omdat we nu een stukje op het weblog hebben over de mogelijkheid of onmogelijkheid van een Palestijnse staat naast Israël, hier wat meer toelichting voor de nog niet erg ingewijden. Ik geef het maar even nummertje 5.

Is er een oplossing voor het ‘conflict’ tussen Israel en de Palestijnen? Dat is er in feite al heel lang. Arafat heeft destijds besloten namens de Palestijnen een historisch enorme concessie te doen: hij erkende Israël op 78% van het historische land Palestina, op voorwaarde dat de overgebleven 22%, om precies te zijn de Westoever en de Gazastrook, als één gebied teruggegeven zouden worden aan de Palestijnen, met Jeruzalem als gedeelde hoofdstad, en de erkenning van het recht op terugkeer van de vluchtelingen. (Op dat laatste zal ik op een ander moment nog terugkomen). Naïef en optimistisch schudde Arafat de hand van Peres op het grasveld in de VS, onder het vaderlijk oog van president Clinton. We noemde dat het Oslo-accoord, dat geen accoord was maar een ‘principeverklaring’. Arafat kwam bedrogen uit, want in plaats van werk te maken van de ontruiming van de bezette gebieden werd met name op de Westoever de bouw van de nederzettingen alleen maar verder opgevoerd. Geen enkele regering, ook die van de bewonderde ‘duif’ Rabin, heeft die nederzettingenbouw zelfs maar bevroren. (Alleen in Gaza werden de nederzettingen ontruimd, wat overigens niet betekende dat de bezetting daarmee was afgelopen, ook daarover meer op een ander moment).

Met de werkelijke onderhandelingen werd het dus niets, want Israel was niet van plan om de bezette gebieden werkelijk integraal terug te geven. (Zie hierover een uitgebreid stuk over het ‘genereuze’ aanbod van Barak, en waarom de onderhandelingen mislukten, hier.) De situatie van de Palestijnen in Gaza en op de Westoever verslechterde alleen maar verder, de Palestijnen voelden zich, en terecht, bedrogen, en de onvrede leidde tot de tweede intifada, in 2000.

Kan een land zowel een joodse staat als een democratie zijn? Het demografische probleem.

We gaan nu even de problemen bekijken vanuit een Israëlisch perspectief. Om te beginnen zou er nu misschien geen probleem zijn wanneer Israël al in een veel vroeger stadium had besloten dat ze met 78% van het historisch Palestina genoeg land hadden – het was tenslotte al een flink deel meer dan hen was toegezegd in het verdelingsplan van de VN. Israel had bij de verovering in 1967 van de Westoever (die onder Jordanie viel) en de Gazastrook (die onder Egypte viel) meteen kunnen besluiten om die gebieden terug te geven aan de Palestijnen, die daar een zelfstandige staat hadden kunnen inrichten. Israel luisterde toen in hun overwinningsroes niet naar de waarschuwende stemmen dat met de Israelische bezetting van de gebieden niet alleen het conflict met de Palestijnen nog verder op scherp gezet zou worden, maar dat er ook grote problemen voor Israel zelf uit voort zouden vloeien. Maar Israel kon geen weerstand bieden aan de eigen expansionistische neigingen, en begon aan een enorm project, vanuit het aloude zionistische principe: zoveel mogelijk land voor Israël met zo min mogelijk Arabieren er op. (Het verhaal over de bezetting, wat dat inhoudt, en hoe die in de loop van de jaren van karakter veranderde komt ook nog.)

Nu het probleem. Israël wil behalve een democratie te zijn ook een joodse staat. Daaronder wordt verstaan een staat met een grote meerderheid aan joden. En dus een beheersbare, dus zo klein mogelijke minderheid aan Arabieren (Palestijnen dus, in Israël zelf met staatsburgerschap maar niet met gelijke rechten – kom ik ook nog op). Israël had militair gezien de Palestijnse gebieden kunnen annexeren, gewoon bij Israël trekken. Dat ze dat niet deden had een goede reden, dan hadden ze namelijk wel meer land, maar ook een paar miljoen Palestijnen erbij, binnen de landsgrenzen, die ze, omdat ze (min of meer) een democratie zijn, dan ook burgerrechten, waaronder stemrecht hadden moeten geven. Dat heeft Israël dus niet gedaan, evenmin gaven ze het land terug, wat ze deden was het bezet houden, en ondertussen een miljarden verslindend project opzetten waarmee feitelijk een groot deel van de Westoever werd ingelijfd bij Israël, en de rest onder Israëlische heerschappij bleef. Wat uiteraard stuitte op steeds weer oplaaiend en hevig verzet van de Palestijnse bevolking die hun situatie alleen maar zag verslechteren, zonder enige werkelijke oplossing in zicht.

Niet alleen de Palestijnen in de gebieden zitten in een onmogelijke en onacceptabele situatie, Israël heeft zelf een enorm probleem gecreëerd, dat in Israël zelf veelvuldig is besproken onder de titel ‘het demografische probleem’. In het gehele gebied dat onder heerschappij van Israël is, groeit de Palestijnse bevolking, zowel binnen het eigenlijke Israël als in de bezette gebieden sneller dan de joodse bevolking. Meer joden van buiten naar Israël te laten komen is geen optie meer, er vertrekken er meer dan er komen. Over een jaar of tien, naar schatting, zijn er binnen het hele gebied meer Palestijnen dan joden. En dan?

De oplossing zou dus praktisch gezien een Palestijnse staat zijn, waar het merendeel van die Palestijnen kunnen leven buiten de grenzen van het eigenlijke Israël, (een van de problemen is dat Israël nooit ondubbelzinnig vast heeft willen leggen waar de grenzen van de staat nu eigenlijk liggen), maar het punt is dat Israël zelf de nederzettingenbouw zover op heeft laten lopen, dat het er niet meer naar uitziet dat je nog genoeg land aan de Palestijnen terug kunt geven om een werkelijke staat op te bouwen, zonder in burgeroorlog te komen met de kolonistenbeweging, die zich heeft uitgebreid, veel politieke macht heeft, en niet van plan is om maar een centimeter terug te geven. Het is dus zeer de vraag of die twee-staats oplossing nog mogelijk is. (Zie het filmpje, hier).

En dan is er dus een nog groter probleem, voor Israël. Want feitelijk heeft het al die miljoenen kwade Palestijnen in reservaten opgesloten in wat nu feitelijk Groot-Israël is.

Drie alternatieven.

Dan zijn er drie mogelijkheden, Michael Warschawski noemde ze al in 2001.

a. Israel gaat opnieuw over tot etnische zuivering. Dat wil zeggen, verdrijft de Palestijnen van het land dat Israël niet op wil geven. In 1948 lukte dat heel aardig, onder het dekmantel van de oorlog. Maar hoe zou Israël dat nu nog voor elkaar krijgen? We leven in een post-koloniaal tijdperk waar het verdrijven van grote bevolkingsgroepen niet meer acceptabel is. (In 1948 maakten de meeste westerlingen niet zo’n punt van de verdrijving van ‘inboorlingen’, alle westerse mogendheden hadden zelf genoeg boter op hun hoofd). De omringende landen, die hun portie aan Palestijnse vluchtelingen van 1948 en 1967 al hebben houden hun grenzen angstvallig dicht. Wat we wel zien is een langzame vorm van etnische zuivering, er wordt van alles aan gedaan om zoveel mogelijk Palestijnen kwijt te raken, bijvoorbeeld door het leven zo ellendig voor ze te maken dat ze vanzelf vertrekken, dan wel door Palestijnen die naar het buitenland waren niet meer terug te laten komen, en uitroeiing, onder het toeziend oog van AlJazeera en CNN is ook geen optie meer, tenminste niet op een grotere schaal dan nu heeft plaatsgevonden. Een paar duizend gaat nog, maar meer dan dat roept te veel protest op, zelfs van de VS. En de Palestijnen krijgen sneller kinderen dan ze gedood kunnen worden. Etnische zuivering is dus geen praktische optie.

b. Israël gaat er toe over om formeel een apartheidsstaat te worden, waarbij de Palestijnen binnen de landsgrenzen niet dezelfde rechten krijgen als de joden. In ieder geval geen stemrecht. Terecht zegt Mustafa Barghouti (hier) dat er in feite allang van een apartheidsstaat sprake is, alleen valt dat niet zo op omdat een groot deel van de Palestijnen onder Israelische heerschappij in de bezette gebieden leeft, waar ze helemaal geen burgerrechten hebben. Maar om formeel een apartheidsstaat te worden vloekt nogal met de pretentie van Israel dat ze een democratie zijn (valt ook tegen, daarover binnenkort ook meer) en dat valt in de democratische buitenwereld ook niet erg goed. Behalve dat historisch gezien apartheidsstaten geen lang leven zijn beschoren. De Palestijnen zullen er uiteraard tegen in verzet blijven.

c. En dan is er de mogelijkheid dat Israël besluit om alle burgers binnen de landsgrenzen gelijke rechten te geven, ongeacht religie of etniciteit. Dan zijn ze eindelijk een werkelijke democratie, maar dan is het afgelopen met de zionistische droom van een joodse staat. De meeste joods-Israëlische burgers beschouwen dat als een vorm van collectieve zelfmoord. Het idee is nog onacceptabeler dan de gedachte om de Palestijnen dan maar een eigen staat te geven, dan ben je ze tenminste kwijt. Alleen: het terug geven van voldoende land voor zo’n staat stuit ook weer op verzet van een groot deel van de Israëlische bevolking, met name bij rechts en bij de kolonistenbeweging.

Vraag de gemiddelde Israëli en de gemiddelde Palestijn naar hun idee voor een oplossing, dan kiezen de meesten nog steeds voor twee staten naast elkaar, als dat tenminste nog zou kunnen. Maar er is een beweging groeiende, met name onder de Palestijnen (en een paar Israeli’s als Pappé en Benvenisti), die denken dat een Palestijnse staat een gepasseerd station is, en dat je feitelijk al rekening moet houden met het gegeven dat er nu al sprake is van één staat, waarbinnen zowel joodse-Israëli’s als Palestijnen wonen. Weliswaar nu nog met geheel verschillende gradaties van onderdrukking en achterstelling. Maar het zou betekenen dat de strijd niet meer gaat over een eigen staat, maar naar stijl Zuid-Afrika, voor gelijke burgerrechten. Over de een-staats gedachte een volgende aflevering.

Feitelijk heeft Israël geen oplossing voor ogen, anders dan het zo lang mogelijk volhouden van de status quo, laat de wereld geloven dat er nog gewerkt wordt aan een ‘vredesproces’, hou ze aan het lijntje en praat vooral zonder dat er ook maar één concreet voorstel op tafel komt, en ga ondertussen door met het onderwerpen van de Palestijnse bevolking met grof geweld, wanneer ze zich verzetten tegen hun onmenselijke bestaan in de gevangenissen die Israël voor ze gebouwd heeft. Houdt ze onderling verdeeld, speel ze tegen elkaar uit, laat elk concreet vredesvoorstel van Arabische zijde meteen onder de tafel verdwijnen – er ligt nog steeds een concreet voorstel – en mocht het er even op lijken dat zelfs Hamas zo redelijk is geworden dat er met ze te praten valt – ook zij hebben een concreet voorstel gedaan – provoceer weer een paar raketaanvallen en maak ze af, zodat ze voorlopig weer zoet zijn met het naakte overleven.

Waar dat heen moet? Vraag het eens aan Israël. Er komt geen antwoord, want geen van de drie oplossingen, noch het teruggeven van voldoende land voor een werkelijke Palestijnse staat vindt Israël acceptabel, dan wel praktisch uitvoerbaar.