(Yehuda Shaul)

Even zelf Yehuda Shaul aan het woord zien? In een NOS bericht vat hij nog eens samen waar het Breaking the silence over gaat: hier.

Hierbij de (iets ingekorte) speech die de voorzitter van Een Ander Joods Geluid – Jaap Hamburger – hield:

Breaking the Silence? Welke stilte valt er hier eigenlijk te verbreken? In Nederland zijn er velen die zichzelf -ten onrechte, zeg ik erbij-, houden voor de verdedigers van Israël. Zij doen dat door zich tot woordvoerder en pleitbezorger te maken van de meest nationalistische stemmen in dat land, en door Israël onder alle omstandigheden vrij te pleiten van gebondenheid aan recht en wet, en het daarboven verheven te achten. Dat soort vermeende verdedigers van Israël dus, roept echter niet ten onrechte dat er geen enkel taboe rust op het kritiseren van het land. Dat spijt hen echter, en zij zouden het graag anders zien. Zij spannen zich uit alle macht en soms met onwaarachtige, aan verdraaiing en bedrog grenzende argumenten in, en soms met de meest oneigenlijke op de persoon gerichte argumenten, om dat taboe op kritiek opnieuw te vestigen, maar zonder succes. Sterker nog: het heeft er alle schijn van dat hun verdediging anderen motiveert om er nog een schepje bovenop te doen, in wat de socioloog de Swaan met afkeurende ironie genoemd heeft: ‘anti-Israëlisch enthousiasme’.

Deze vermeende pleitbezorgers van Israël hebben niettemin gelijk, als zij vaststellen dat het leveren van kritiek op het Israëlische beleid geen taboe meer is. Dus ook de vraag, welke stilte er eigenlijk nog verbroken moet worden, is terecht. Het antwoord ligt voor de hand: het is de stilte in Israël zelf. Ik was zelf in maart in Palestina en Israël, ik liep de laatste dag van mijn verblijf daar in Tel Aviv langs het havenfront, zachte zon, klotsende zee, chique winkels, hete koffie, lekkere taartjes. De bezetting 20 km. verderop, die ik de voorgaande dagen van nabij had gezien, ook die in Gaza, leek een werkelijkheid die aan die kade wegweek, zoals een droom of nachtmerrie wijkt bij het wakker worden.

Breaking the Silence, opgericht in 2004, na de Tweede Intifada, richt zich in de eerste plaats op de Israëlische samenleving zelf. Dìt zeggen de oprichters: “Breaking the Silence is an organization of veteran Israeli soldiers that collects testimonies of soldiers who served in the Occupied Territories. Soldiers who serve in the Territories are witness to, and participate in military actions which change them immensely. Cases of abuse towards Palestinians, looting, and destruction of property have been the norm for years, but are still excused as military necessities, or explained as extreme and unique cases. Our testimonies portray a different and grim picture of questionable orders in many areas regarding Palestinian civilians. These demonstrate the depth of corruption which is spreading in the Israeli military. While this reality which is known to Israeli soldiers and commanders exists in Israel’s backyard, Israeli society continues to turn a blind eye, and to deny that which happens in its name. Discharged soldiers who return to civilian life discover the gap between the reality which they encountered in the Territories , and the silence which they encounter at home. In order to become a civilian again, soldiers are forced to ignore their past experiences. Breaking the Silence voices the experiences of those soldiers, in order to force Israeli society to address the reality which it created.”

Breaking the Silence is dus zeker geen anti-Israëlische groepering, maar veeleer een patriottische organisatie, die opkomt voor tekorten in eigen huis, een organisatie die van Israël een beter land wil maken, maar dan op een wijze die 180° verschilt van die, waarop de eerder door mij genoemde apologeten dat doen. Bij henhoeven de patriotten van Breaking the Silence dan ook niet op veel sympathie te rekenen, want er kunnen onaangename waarheden aan het licht komen, waarover maar beter gezwegen kan worden.

BtS is opgericht om een debat in de Israëlische maatschappij aan te zwengelen, een debat dat broodnodig werd en wordt geacht. De soldaten van BtS zijn de klokkenluiders van de eigen samenleving. Zij willen een ‘brede maatschappelijke discussie’, over wat 42 jaar bezetting betekent, over wat het beschermen van 800 kolonisten in het hart van Hebron betekent voor de 166.000 Palestijnse inwoners van die stad, over wat het betekent met inzet van grootschalig militair geweld de anderhalf miljoen bewoners van de Gazastrook te overvallen. Wat zijn de gevolgen, voor de Palestijnen, maar in de eerste plaats: voor het morele gehalte van de Israëlische samenleving zelf, voor de pretenties van de strijdkrachten het land te beschermen, voor de pretentie dat de Israeli Defence Forces ‘the most moral army in the world’ zijn, -een cliché, dat tijdens de verraderlijke aanval op Gaza nota bene nog weer door defensieminister Barak van stal is gehaald. Wat betekenen de oorlog tegen Libanon, de aanval op Gaza, de bezetting van de Westelijke Jordaanoever, voor de relatie tussen leger en bevolking, voor het leven van soldaten die orders uitvoerden, waar zij nadien van wakker liggen? Tussen twee haakjes: chefstaf Gabi Ashkenazi noemde eergisteren in een interview in Ha’aretz de IDF nog weer ‘vanuit ethisch standpunt beschouwd een licht onder de natiën’.

BtS is niet opgericht om een boodschap in het buitenland uit te dragen. De reservisten van Breaking the Silence waren en zijn namelijk beducht dat derden aan de haal gaan met hetgeen zij naar buiten brengen, en er een vorm van onversneden anti-Israëlische propaganda uit kloppen. Dat zou hun eigen positie in Israël ondermijnen; zij heten dan de vuile was buiten te hangen. Het zou van hen klokkenluiders maken, die ondergeschikt zijn aan de agenda van anderen, in het buitenland. Dan is het gauw gedaan met de geloofwaardigheid in eigen land. Dit illustreert de smalle marges waarbinnen BtS moet opereren, om als katalysator het debat in eigen land open te kunnen gooien.

Daarom ook heeft het anderhalf jaar geduurd, voordat een eerste activiteit van BtS werd gehouden buiten de grenzen van Israël. Het betrof een serie spreekbeurten voor joods gehoor in de Verenigde Staten. In oktober 2006 is in Nederland tentoonstelling te zien geweest van Breaking the Silence. Het ging om door soldaten tijdens de bezetting genomen foto’s, en om in beslag genomen voorwerpen, vooral autosleutels, van Palestijnen. De tentoonstelling was in april 2006 in Zwitserland. BtS was steeds in persoon aanwezig, om sturing te geven aan interpretaties en reacties vanr het publiek. Het deed dat vanuit de behoefte ‘anti-Israëlisch’ misbruik van het materiaal door derden tegen te gaan. Wie overigens die tentoonstelling destijds niet gezien heeft, kan 14 van die kleurenfoto’s bekijken in het net verschenen, hoogst interessante boek van Van Agt.

Het besef is evenwel bij BtS doorgedrongen dat ‘het buitenland’, Amerika, de Europese landen, een rol kan vervullen in het realiseren van de doelstellingen die BtS zich gesteld heeft in Israël. De reden is tweeledig. De eerste is dat het door BtS gewenste Doorbreken van de grote Stilte, het brede debat, in Israël zelf wel van de grond komt, maar in een traag tempo. Het kan een impuls gebruiken. De hoop van BtS is nu mede op het buitenland gesteld. Misschien is het mogelijk de Israëlische samenleving via een omweg wakker te schudden? Een hachelijk waagstuk, want zeker die samenleving reageert in collectieve afweer op kritiek. Er is bij kritiek zoiets als een joodse, en zeker zoiets als een Israëlische Pavlovreactie : de hele wereld is tegen ons. Het is dus voor anderen in zekere zin zaak om voorzichtig met het materiaal van BtS om te gaan, teneinde niet precies het tegenovergestelde te bereiken van wat beoogd wordt. Het zal nog een hele puzzel zijn, daar de juiste maatvoering te vinden.

Er is een tweede reden voor Bts om het buitenland op te zoeken. Geld, het veiligstellen van financiële bijdragen, ook die van overheden. Recent heeft de huidige nationalistische Israëlische regering openlijk de aanval ingezet op diverse kritische groeperingen in eigen land. Er zijn huisdoorzoekingen geweest, en computers zijn in beslag genomen, bijv. van de vrouwengroep ‘New Profile’. Een beproefde methode is daarnaast, om de financiering van kritische groepen af te knijpen. Aangezien BtS subsidie ontvangt van de regeringen van Engeland, Spanje en Nederland hebben die regeringen bezoek gehad van de Israëlische ambassadeurs. Het argument van die kant luidt: ‘Israël is mans genoeg om de eigen democratische boontjes te doppen, en wij accepteren niet dat groeperingen die het regeringsbeleid kritiseren en ondermijnen met geld uit het buitenland op de been worden gehouden. Geen land zou dat accepteren’. Het argument is onwaarachtig: in Israël nemen groepen maar al te graag grote sommen geld aan uit het buitenland, bijv. de kolonisten, wier bijdrage aan ‘het democratisch proces’ toch een stuk dubieuzer is dan die van BtS, om over hun bijdrage aan ‘het vredesproces’ maar te zwijgen. Op zich is dit een bemoedigend teken: kennelijk ervaart de huidige Israëlische regering organisaties als BtS toch als een luis in de pels, dat zij pogingen doet die de mond te snoeren. Spanje en Engeland hebben inmiddels besloten hun subsidies gewoon voort te zetten, voor Nederland is het beeld bij mijn weten minder helder. Het bezoek van Shaul kan ook dienen, om hier een lans te breken voor steun.

(Jaap Hamburger)

Na het vele over BtS een paar woorden nog over Yehuda Shaul, ook al is mij verzocht vooral over zijn organisatie en niet over hem te spreken. Er is, dunkt mij, grote behoefte onder de critici van het Israëlische beleid aan een legitimerend rolmodel. Shaul voldoet aan deze behoefte. Als religieuze jood neemt hij de humanitaire kant van de hem overgeleverde godsdienstige opvattingen serieus en probeert hij die in de praktijk vorm te geven. Als Israëli acht hij zijn land niet verheven boven recht en wet. Als soldaat durft hij de consequenties van zijn optreden onder ogen te zien en ‘im Frage’ te stellen. Als iemand met zijn antecedenten de kritiek niet schuwt, dan moet er wel iets ernstig mis zijn met zijn samenleving. Dat is ook zo, en daarvan zijn veel bewijzen aan te voeren. Het kan er makkelijk toe leiden dat anderen in zijn kielzog roepen: ‘zie je wel, ik heb het altijd wel gedacht, maar nu hoor je het van de mensen zelf.’

Ik ken het gevaar van die houding: als Shaul nu niet voldoet aan het beeld dat men zich van hem vormt, als hij niet bereid is, zonder voorbehoud uw radicaalste kritiek te onderschrijven, dan heeft hij snel afgedaan. Ik heb vaker geconstateerd dat Israëlische helden van hun voetstuk vallen als zij de lakmoesproef die het kritische publiek hen in zijn vragen bereidt, niet naar genoegen doorstaan.

Daarom roep ik u op, van Shaul niet de held te maken die u in hem wil zien, maar de held te zien die hij is, onder de omstandigheden waaronder hij en zijn medestanders de smalle marges benutten die hun samenleving hun toestaat. Het is aan u, aan ons, om die marges te helpen verbreden