Met Jan naar de film geweest die ik al eerder had aanbevolen, hier.
Verpletterend. Nu weet ik natuurlijk niet of dat ook zo werkt voor mensen die nooit in Gaza zijn geweest, maar ik was helemaal terug, en had het gevoel dat ik Gaza rook. Ik weet niet wat iemand ziet die het verhaal niet goed kent, want veel uitgelegd wordt er niet.
To shoot an elephant is allesbehalve een gladde documentaire. De film bestaat uit losse fragmenten, sommige heel indringend: de doden en gewonden in het ziekenhuis, het afbranden van de grootste voedselopslag en een geladen John Ging (hoofd van de UNRWA) maar ook beelden van mensen die niet weten wat er gebeurt, niet weten wanneer en waar de volgende voltreffer komt. Ook de filmploeg zat vaak af te wachten – kunnen we er op uit of niet? Indrukwekkend vond ik ook de ‘medics’ die er in hun ambulances op uit trokken om te proberen doden en gewonden op te halen, met het enorme risico zelf beschoten te worden. Ondanks het feit dat de mensen van de Rode Halve Maan met de Israëlische troepen exact hun gegevens ‘co-ordineerden’, en het leger precies wisten waar ze zaten en waar ze heen gingen, werd er moedwillig op hen geschoten – we maken een scène mee waarin twee mannen met ware doodsverachting proberen een lijk van de straat te halen dat daar al een tijdje ligt, waarna een van de mannen zelf met een schot in zijn been naar het ziekenhuis moet. Dat, en de niets verhullende beelden van witte fosfor, laat zien hoe de aanklachten tegen het Israëlisch leger absoluut gefundeerd zijn.
Wat bij mij vooral overkwam is de wanhoop van de mensen, als ratten in de val in hun getto opgesloten, volstrekt weerloos tegen de bloedige aanval. De gezinnen lopend op straat, met een paar plastic zakjes, en veel kinderen, op zoek naar een veilige plek die er niet is. En hoewel de vorm amateuristisch aandoet, met de reeks losse fragmenten, denk ik uiteindelijk dat dat de werkelijkheid meer weergeeft dan een professionele documentaire die voornamelijk uit hoogtepunten bestaat. De werkelijkheid is nooit een gladlopend verhaal met een hoogtepunt en een conclusie. Dus: ga kijken.
‘To shoot an elephant’ is meer een getuigenis dan een documentaire. Het valt je ruw op het dak: de angst, de chaos, de vernietiging, de pijn, de willekeur van sommige aanvallen, de gerichtheid van anderen. De bewust veroorzaakte staatsterreur van een bezettende mogendheid. Wat mij ook ruw op het dak viel zijn de doodsverwensingen aan het adres van alle joden en dus ook aan mijn adres, door een imam bij een begrafenis over de rouwende menigte geroepen. Ik accepteer het racisme van Israëlische kolonisten niet, ik accepteer het racisme van treurende imams evenmin. Talrijke leden van mijn familie zijn vermoord door Duitsers. Geen reden voor mij om alle Duitsers dood te wensen.
Absoluut pijnlijk, Myriam. Ook voor mij die Palestijnen kent als mensen die een zorgvuldig onderscheid maken tussen joden en Israëli’s, en die joodse vrienden hebben. Ook traditionele moslims ken ik niet als jodenhaters, ik ken ze als mensen die met eerbied spraken over dat andere volk van het Boek. Wat we kunnen zien, is dat een deel van de Palestijnen dat onderscheid in machteloze woede om de massaslachting die ze om zich heen zien niet meer maken. Israël presenteert zichzelf als de legitieme vertegenwoordiging van alle joden, dan wordt het moeilijker om slachtoffers van Israël nog uit te leggen dat er ook nog andere joden zijn, die niet achter die slachting stonden.
Nou hoef je niet te accepteren dat er zo tegen joden te keer wordt gegaan, maar je kunt wel bedenken dat dergelijke woedeuitvallen niet per definitie voort hoeven te komen uit racisme. Je mag je ook bedenken dat er massa’s mensen zijn geweest tijdens de oorlog, de onze, die alle moffen dood wensten. Heeft er iemand een traan gelaten om die duizenden Duitsers, meest vrouwen kinderen en ouderen, die als wraakactie gedood zijn bij het bombardement op Dresden? Dacht ik niet. Het is niet zo moeilijk om meer dan zestig jaar later Duitsers niet te haten.
Ja, de haat die is opgeroepen tijdens die laatste aanval op Gaza, waar al die opeengepakte mensen geen kant meer op konden, de hele wereld zat te kijken en niets deed is groot. Die wereld doet nog steeds niets. Mensen die zo vergaand bedreigd worden en nergens hun recht kunnen krijgen, en niemand hebben die hen verdedigt worden daar niet per se menslievender van. Dus ja, ik maak mij ook zorgen over de haat die dat heeft opgeroepen. Maar om dat te gaan vergelijken met de Duitsers die de joden dood in joegen betekent dat jij geen onderscheid maakt tussen daders en slachtoffers, en dat schiet ook niet op. De joden waar die imam op schold, waren niet langer de slachtoffers van toen, dat willen mensen nog wel eens vergeten. Het zijn, althans de Israëlische joden zijn dat, inmiddels de daders. Helaas.