Miriam Rafai’s blog. Hier.
Miriam schreef een stuk over Ayaan Hirsi Ali, “je vindt haar geweldig of je vindt haar niks”.
Dit is het punt dat ik al eerder maakte: Hirsi Ali had nogal de neiging om te beweren dat er maar één model emancipatie was voor Nederlandse moslima’s: de hare. Rigoureus breken met de islam en met je achtergrond, en als dat niet anders kon dan ook maar breken met je familie. Hirsi Ali stortte zich verrukt in de ‘westerse verlichting’, en werd daar even verrukt ontvangen. Een ervaringsdeskundige die kwam vertellen waarom de islam niet deugde: als Hirsi Ali niet had bestaan dan had iemand haar uit moeten vinden.
Ondertussen meed ze haar landsgenoten die haar steun graag hadden gehad bij de strijd tegen genitale verminking van meisjes, wilde ze niets weten van islamitisch feminisme, en sowieso ging ze niet in gesprek met de mensen die vonden dat je ook heel geïntegreerd/geëmancipeerd kon zijn als moslim. Haar model sloeg niet aan. Hoewel er moslimvrouwen waren die zich herkenden in het verhaal van haar jeugd, de verminking, de vanzelfsprekende overheersing van mannen, zijn de vrouwen die net als zij wilden breken met alles waar ze vandaan kwamen op de vingers van een hand te tellen.
(Over Hirsi Ali: hier onder andere)
Ik heb meerdere verhalen gehoord van vrouwen, vaak tweede generatie migrant, die heel hard probeerden die twee waardevolle idealen tegelijkertijd te verwezenlijken: de behoefte aan meer vrijheid als vrouw, met de loyaliteit aan de ouders. Soms om traditionele motieven: eer je ouders vind je als gebod ook in de bijbel, soms omdat ze zo goed zagen wat hun ouders hadden moeten doen om hun kinderen een betere toekomst te geven – het wordt vaak ontzettend onderschat wat een zwaar avontuur het is om te migreren – en soms omdat ze zagen dat hun ouders het in een verwilderd land als het onze toch al niet makkelijk hadden. Of in combinatie.
Dit is wat Miriam daarover schrijft:
Ik heb, samen met mijn zusjes en zoveel andere vrouwen, ook strijd gevoerd voor vrijheid. Het was echter geen heldhaftige oorlogsstrijd, maar een strijd om het recht onszelf te zijn, zoals mensen in de wereld die dagelijks voeren, ongeacht welke religieuze of etnische achtergrond ze hebben.
Ik heb geleden onder het gevoel een teleurstelling te zijn, simpelweg omdat ik geen jongen was. Het verdriet dat ik als kind heb gevoeld had ik makkelijk kunnen omzetten in boosheid. Ik had kunnen weggaan en niet meer terugkeren, maar dat deed ik niet. Ik hield daarvoor te veel van mijn familie, van mijn vader. Ik heb me daarom ingespannen om zijn vertrouwen te winnen. Ik wist dat alleen door het winnen van zijn vertrouwen, hij open zou staan voor andere meningen dan de zijne. Alleen door respectvol met hem te praten, zou ik hem gevoelig kunnen maken voor mijn standpunten. Ik heb hem gaandeweg zien veranderen, milder zien worden, tot inzicht zien komen. Ook hij kon niet anders, want ook hij had lief.
Mensen zijn geen statische wezens. Ze zijn niet alleen maar ‘achterlijk’ of zogenaamd ‘verlicht’. Ze zijn voortdurend in ontwikkeling. Niemand laat zich door dwang of druk veranderen.
Ik heb een behoorlijk respect gekregen voor de jonge vrouwen die die balans wisten te vinden tussen de behoefte aan eigen vrijheid en aan loyaliteit aan hun familie. Ikzelf kom van een generatie vrouwen die niet zo zat met die dubbele loyaliteit: ook ik heb een tijd gebroken met mijn ouderlijk huis, en ben daar later op terug gekomen, nog op tijd. Vaak werd gedacht dat de vrouwen die in de strijd voor hun vrijheid alle banden verbroken meer geëmancipeerd waren dan de vrouwen die daarvoor een andere weg kozen: van geduld en geleidelijkheid. Van overtuigen in plaats van vechten.
Het laat ook meteen zien dat we niet net als Hirsi Ali zo makkelijk kunnen oordelen: zij lopen achter, en wij zijn al geëmancipeerd.
Nu zou ik zeggen: er zijn veel wegen die naar Rome leiden. Of naar Mekka. Bedankt Miriam!
Zie ook Marjo Buitelaar over migrantendochters: ook zij heeft het over ‘verweven loyaliteiten’. Hier.
Alhoewel ik Miriam goed begrjpt, vind ik de boodschap die zij geeft lastig. Zij schrijft letterlijk ‘ik heb met moeten inspannen om het vertrouwen van mijn vader te winnen’. Ik ben blij voor haar dat het haar uiteindelijk gelukt. Maar er zijn heel veel jonge meisjes bij wie dit helemaal niets heeft uitgehaald. Die uiteindelijk toch worden gekoppeld aan een man die de familie heeft uitgekozen. Of zij zelf, maar dan heeft de familie de keuze zo beperkt gemaakt dat er gekozen kon worden uit neef A of achterneef B.
Ik vind dat ouders van dochters en vnl die een moslimachtergrond hebben, wel zich bewuster moeten worden van wat zij hun dochters eventueel aandoen door hun vrijheid erg in te perken. Ik zie het nu aan veel jonge vrouwen van midden dertig. Er zijn er te veel die midden in hun leven en na een jaar of tien huwelijk diep en diep ongelukkig zijn vanwege het simpele feit dat zij zich al die tijd zo loyaal hebben opgesteld ten voordele van hun familie. Zij leven ondertussen ongelukkig en leiden een bestaan dat veel meer inhoud heeft kunnen hebben. Ik vrees dat meer meiden die nu de zgn. gulden middenweg zoeken en wellicht vinden tussen hun vrijheid en loyaliteit richting hun ouders, later een harde naklap zullen krijgen en dat de schellen van hun ogen vallen als ze zich realiseren dat ook die gulden middenweg niet ten koste ging van hun familie, maar ook weer van hunzelf.
Ik kan weer erg meeleven met wat jij beschrijft, Imad, maar dat is dan ook typisch niet de balans die ik bedoel. Jaren terug was ik al in Rotterdam bij een bijeenkomst van SPIOR, waarbij een imam uitlegde waarom gedwongen huwelijken tegen de islam zijn, en de meiden die er waren vroegen help ons om dat onze ouders te vertellen. Want weer een andere kant van het verhaal is dat er ook meiden weglopen van huis, en ook dat is niet altijd een verhaal met een happy end.
Maar ik vraag Miriam zelf te reageren, want wij beiden zitten haar verhaal elk op eigen manier in te vullen en uiteindelijk is het natuurlijk háár verhaal.
Goedemorgen Imad en Anja,
Ik wil absoluut niet tegen vrouwen zeggen dat ze zich moeten neerleggen bij alles wat hun ouders van hen willen. Integendeel. Het is belangrijk dat ze een tegengeluid horen. Ik heb vriendinnen die helaas hebben moeten breken met hun familie. Dit hoeft echter lang niet altijd de uitkomst te zijn.
Natuurlijk is de boodschap lastig, dat was mijn boodschap. Er zijn geen makkelijke oplossingen. Wat Imad beschrijft, dat zie ik ook. Ik wil alleen maar aangeven dat er zoveel angst is onder de ouders. Het gevoel van veiligheid en vertrouwen in hun omgeving is minimaal. Dat moeten we ons realiseren. Wanneer in de media figuren als Ayaan als lichtend voorbeeld worden opgehemeld wordt de angst bij de ouders alleen maar verder aangewakkerd.
Dank je Miriam, voor je hele snelle reactie, op de vroege zondagochtend.
Dank je Miriam. We moeten ons dat goed realiseren (wat jij beschrijft) zonder al te erg de ouders te ontzien. Het blijft lastig en je moet roeien met de riemen die je hebt. Wel denk ik dat wij – tweede generatie goed opgeleidde mensen – onze kinderen in ieder geval moeten bevrijden van al die dogma’s die het leven bemoeilijken en wij zijn gelukkig bestand tegen verkeerde beeldvorming.
Imad, wat je schrijft is een zeer belangrijke aanvulling op wat Miriam schrijft. Hartelijk dank aan jullie allebei voor het inzicht dat jullie bieden in dit gecompliceerde onderwerp.
En verder kan ik mijn ogen niet afhouden van die prachtige foto van dat Japanse of Chinese kopje met bloesems. Jeetje wat is dat mooi.
(6) Elisabeth:
ik heb een paar van die kopjes, ik nam ze mee uit Gaza. Daar heeft zelfs de armste familie zulke kopjes om de gasten koffie in te serveren, ik hou erg van de sterke koffie zonder suiker met cardamom. Maar het kopje komt uit China. Nu zou ik ze niet meer mee nemen, want in Gaza is alles heel moeilijk te krijgen door de blokkade, en ook koffiekopjes mogen niet geïmporteerd worden en moeten nu via de smokkeltunnels uit Egypte komen.
Ik heb vaak een vaasje of zo’n kopje met een bloem of een bloesemtakje dat ik ergens geplukt heb op mijn schrijftafel staan en deze keer dacht ik kijk nou toch wat mooi en pakte mijn camera.
Anja, die gedachte achter dat kopje maakt het echt de mooiste foto van een kopje ooit.