(deel 1 van dit verslag hier)

Een eerste ronde over ieders persoonlijke motivatie om een platform voor LGBT mensen te willen, wat beweegt je, wat is je droom?

Een vrouw: ik wil dat mijn land onze kinderen welkom heet, in plaats van ze te willen vermoorden.
Een man: ik wil dat we niet alleen met LGBT-rechten bezig zijn – het is veel groter, ik weet niet eens of Israël over een paar jaar nog bestaat.
Een man: ik wil dat er ook voor mij een plaats is waar ik niet wordt uitgesloten, waar ik gezien en gehoord wordt.
Een man: Ik wil dat we meer bondgenoten krijgen onder de hetero’s.
Een vrouw: Ik wil dat onze verschillen ons niet verscheuren en versplinteren.

In een ‘markt’ waarbij de participanten van de ene naar de andere tafel lopen wordt gewerkt om van die individuele visies en dromen een gedeelde visie te maken. Dat gaat om te beginnen geweldig. Met het formuleren van waar ze heen willen komen ook een aantal dilemma’s op tafel. Bijvoorbeeld of je subsidies kunt accepteren als er voorwaarden aan worden gesteld: accepteer je een gift van een donor als je die alleen voor joden mag gebruiken en je Palestijnse gays dus uitsluit? Of als het alleen voor homo’s is en je anderen, de transgender mensen uitsluit? Hoe regel je wie wie vertegenwoordigt? Wie doet het woord namens wie en wie beslist dat? En vooral, hoe kun je wederzijds respect hebben voor verschil en diversiteit, en toch als het er op aankomt een eenheid vormen, krachten bundelen? Dat is een thema dat op verschillende niveau’s steeds terugkomt. Al die verschillende groepen en groepjes zijn de kracht van de beweging, want het betekent dat iedereen een groep kan vinden waar hij of zij zich thuis kan voelen, de orthodoxen die op eigen wijze hun sjabbat en feestdagen vieren, de oudere lesbiennes die zich tussen al die jeugdige mannen niet zo op hun plek voelen, de moeders die zich vooral richten op ondersteuning van andere ouders van gays, en scholen bezoeken, ouders op het hart drukken om hun kinderen te accepteren. Dat blijkt een probleem op zich, vooral onder orthodoxe ouders – het is wel gelukt om een steungroep te maken van moeders, maar de orthodoxe vaders komen niet opdagen. Van een orthodoxe homo hoor ik dat jonge homo’s een ’therapie’ wordt aangeboden om ze van hun homoseksualiteit af te helpen, en dat geeft orthodoxe ouders weer het idee dat er nog wel wat aan te doen is, en ze daarom hun kinderen niet als homo willen accepteren.

Maar de verschillen zijn niet alleen een kracht, ze maken het ook moeilijk om gezamenlijke doelen te vinden. Er zijn grote verschillen in politieke opvattingen, het ene kamp wil zich beperken tot LGBT rechten, en niemand uitsluiten vanwege politieke opvattingen, maar een ander kamp vindt het nodig om de strijd te verbreden, en wil een breed progressief front, waar homorechten maar een onderdeel van zijn. En wat ook zou betekenen dat je stelling neemt in de Palestijnse kwestie. En nog een verschil komt naar boven als er ene poging wordt gedaan om te formuleren wat de gedeelde waarden, de gedeelde principes zijn van waaruit de beweging opereert. “Gelijkheid” heeft een van de mannen die al lang in de beweging actief is gezet, “we willen uitgaan van gelijke rechten”. Lijkt simpel, maar daar openbaart zich al een kloof, want er zijn ook radicalere deelnemers die niets zien in gelijke rechten. “Ik wil geen gelijke rechten, ik wil bevrijding, liberation“, zegt een vrouw van een van de splintergroepen. Er ontstaat een verhit debat, dat zich toespitst op de vraag of je als beweging strijd voor het homohuwelijk, wat in Israël nog niet erkend wordt. Dat, en nog 700 zaken in de Israëlische wetgeving waarbij homo’s worden gediscrimineerd. “Jullie willen een plaats aan de tafel, wij willen ander meubilair”, is hoe een van de radikalinski’s het formuleert. “Maar als we het er niet eens over eens kunnen worden dat het een goed ding is dat we vechten voor gelijke rechten, wat moeten we dan samen”, zegt een van de orthodoxe homo’s voor wie het al volstrekt revolutionair is om voor het homohuwelijk te strijden.

Er blijkt niet alleen een wereld aan verschil in denken onder te schuilen, maar ook veel wederzijds oud zeer. Aan de kant van wat we als trainers onder elkaar maar ‘de rebellen’ noemen is veel gekwetstheid en boosheid dat ze niet mochten spreken op een grote demonstratie na de moorden. Een van de vrouwen had geprobeerd het podium op te stormen en was nogal hardhandig door de veiligheidsdienst verwijderd. Veel begrip voor wat de organisatoren bewoog om maar een paar sprekers op te laten treden, en dat de situatie na de moorden uiterst gespannen was, iedereen als de dood voor een nieuwe aanval van ultra-rechts, en dat dat misschien niet de tijd is om een actie te gaan voeren – het wil er bij de vrouw niet in. Jullie hebben geweld gebruikt, is haar verwijt. En was wat jij deed dan geen geweld, was het antwoord.

Ik heb ondertussen gehoord dat de rebellen van plan zijn om niet deel te nemen aan de grote jaarlijkse Gay Pride, maar hun eigen pride te organiseren, met andere splintergroepen van anarchistische biseksuelen en transgender mensen, maar ook zij hebben inmiddels alweer een probleem, want de Palestijnse gays doen alleen mee wanneer ze een spandoek tegen de bezetting mee mogen voeren en daar zijn andere groepen weer tegen. Denken ze er over na dat het misschien een beetje tegenstrijdig is om tegelijkertijd te eisen dat je mee mag doen en actie te voeren tegen de groep waar je dat van vraagt?

En er zit ook oud zeer aan de kant van de veteranen. Mannen, voornamelijk, die al jaren geleden uit de kast zijn gekomen en hun nek hebben uitgestoken. Sommigen van hen hebben inmiddels erkenning, werken samen met de gemeente, hebben hun connecties tot in ministeries en parlement. Ze hebben een deel van de macht veroverd, en uitgerekend dat wordt ze kwalijk genomen door de radicalen: “als jullie wat zeggen komt het in de krant, maar mij vragen ze nooit”, zegt een jonge transgender. “En als jullie straks je rechten hebt, wie zegt mij dat jullie ons transgenders dan niet laten vallen?” Een van de bobo’s bijt terug: “ja ik heb macht en daar ben ik blij om. Ik laat me niet vertellen dat het verkeerd is als ik doorvecht voor gelijke rechten en voor het homohuwelijk.” Maar een andere veteraan is er echt gekwetst door. Dan hoor je bij de eersten die hun nek hebben uitgestoken, en dan wordt je door de jongeren verweten dat je te veel macht hebt en al hoort bij het establishment.

Voordat er het een en ander is opgeruimd aan oud zeer en wederzijdse verwijten kunnen ze niet verder, want het is de vraag of we wel voldoende gezamenlijke waarden en doelen zijn om werkelijk samen te kunnen werken. Jan doet een oefening met ze, waarbij ze in stellen van twee uiten wat ze in hun werk in de beweging het meeste heeft gekwetst, en tegelijk worden ze uitgenodigd om na te denken of ze ergens hun excuses voor aan moeten bieden. We maken daar al grappen over: sorry zeggen lijkt niet erg in de Israëlische cultuur te zitten. Het werkt, het lucht op, ondanks het feit dat een deelnemer zei dat veel te soft te vinden. Nou, zegt een van de rebelse jongeren, die hard mee heeft gewerkt, ik vond dat helemaal niet soft, ik vond het hartstikke moeilijk.

We moeten de tweedaagse training afsluiten, zonder dat ze het programma af hebben kunnen maken. De vraag wat de gezamenlijke doelen zijn, en wat de belemmeringen om die te bereiken is nog lang niet beantwoord. In principe volgen er nog drie trainingen van twee dagen. De groepen zullen zich moeten beraden of ze ondanks hun verschillen werkelijk willen werken aan gezamenlijke doelen, het vormen van een platform. Ik merk dat het juist de rebellen zijn die tevreden zijn over de training: “ik had voor het eerst het gevoel dat er echt naar me werd geluisterd”, maar ik merk ook dat de veteranen hun twijfels hebben. Heeft het wel zin zo lang door te gaan over de vraag of je gelijke rechten dan wel revolutie wilt, en moet er zoveel aandacht besteed worden aan de splintergroepjes? Het steering committee zal zich in de komende tijd moeten buigen over de vraag of de poging om zoveel mogelijk leiders van de verschillende groepen uit te nodigen wel functioneel was. En als trainers moeten we ons over de vraag buigen of er wel sprake was van voldoende basis aan gezamenlijkheid om verder te kunnen. De poging was om een ‘holding space’ te maken, een plek die veilig genoeg was om aan onderlinge verschillen te werken – zo’n holding space zou de beweging moeten zijn voor de LGBT mensen. Mag de training dan genoeg veiligheid hebben kunnen bieden om de onderlinge verschillen, de echte problemen, en veel belemmerend oud zeer boven tafel en bespreekbaar te krijgen – ze zijn er nog lang niet.

We praten na, wij trainers, over wat we gezien hebben. Geen van de problemen zijn ons, als veteranen in diverse sociale bewegingen onbekend. Ik ken diezelfde discussies ook uit de vrouwenbeweging, de ‘gelijke rechten’ feministes versus de radicalen die ene geheel andere samenleving wilden, de separatisten van nooit meer met mannen versus de feministes die vrouwengroepen zagen als een nuttige fase maar niet als einddoel – ook daar ging het er heftig aan toe. Wat het verschil is, in Israël, denk ik, is de heftigheid, alsof het om leven en dood gaat. Deels heeft dat te maken met de realiteit dat de homo’s zich terecht bedreigd voelen door de verrechtsing – die moorden zijn geen toevallig incident. En deels heb ik zo het idee dat een jonge maatschappij als de Israëlische geen idee heeft hoe je met diversiteit om moet gaan. Conflicten, en er zijn fundamentele conflicten in de Israëlische samenleving, worden het liefst ontkend. In Tel Aviv kun je in het uitgaansleven en aan het strand het gevoel hebben dat er niks aan de hand is, maar onder de oppervlakte is het is wel een land in een permanente noodtoestand, met oorlog na oorlog en geen vrede in zicht, permanent overspannen. Israël heeft geen geschiedenis van polderen, van weten dat je op elkaar bent aangewezen dus water in de wijn moet doen. Het lijkt alsof niemand weet hoe je conflicten op kunt lossen, hoe je compromissen kan sluiten, en hoe je van verschil ook een kracht kunt maken, in plaats van een reden om elkaar de schedels in te slaan. “Moeten we ze niet een cursusje pappen en nathouden geven”, grap ik.

Is er geen hoop? Jawel hoor. Op het grasveld, ’s avonds, met meegebrachte flessen en pinda’s zie ik mensen met elkaar lachen en praten die vlak daarvoor nog frontaal tegenover elkaar stonden. De wil is er wel, al zie ik de een na de andere vechten tegen moedeloosheid en cynisme.