Voedseldistributie door de UNRWA

In één doel is de Free Gaza movement in ieder geval geslaagd, al zou dat zonder de doden op de flottielje niet gelukt zijn: om opnieuw de aandacht te vestigen op de al meer dan drie jaar durende blokkade van Gaza. En de stemmen dat daar nu eens een einde aan moet komen worden luider. Zo luid in ieder geval dat Israël een halfslachtige poging doet om de blokkade, dat wil zeggen de invoer van goederen, enigszins te verzachten.

Van de idiote lijst van spullen die de Gazastrook niet in mochten, mogen nu een aantal zaken wel, zoals chips, koekjes, jam en scheerzeep. Dat is natuurlijk fijn, want waarom mochten de Gazanen hun kinderen geen chocola geven, maar maakt op de werkelijke effecten van de blokkade nauwelijks verschil. Het is niet de kleine luxe waar Gaza op zit te wachten. Scheerzeep en jam komt namelijk ook wel binnen via de smokkeltunnels vanuit Egypte. Maar precies waar ze wel op zitten te wachten, voldoende bouwmateriaal, cement, glas, stalen frames, daar wordt nog steeds over gesteggeld. Want Netanyahu blijkt in het engels wat anders gezegd te hebben dan in het hebreeuws ( hier) en als er al bouwmateriaal in mag dan met mondjesmaat en alleen maar voor de VN daar. Waar ze blij mee zullen zijn, als het doorgaat tenminste, want daar kom ik nog op: de VN (de UNRWA) doet veel aan herstel, moet scholen bouwen en ziekenhuizen weer aan de gang krijgen. Maar zelfs onder de allergunstigste uitleg van de belofte blijft het een druppel op een gloeiende plaat, gezien het feit dat Israël ook nog niet heeft voldaan aan voorafgaande beloften.

In dit artikel wil ik een paar dingen doen:
Ik wil de vraag beantwoorden of er in Gaza sprake is van een humanitaire crisis – Israel ontkent dat.
Ik wil het hebben over de functie van de blokkade, die stamt namelijk van al jaren geleden, en niet pas van de afgelopen drie jaar.
Dan gaat het verder over wat die blokkade eigenlijk inhoudt.
En dan de conclusie: wat is het ‘nut’ van de blokkade? Om wapensmokkel tegen te gaan? Om Hamas ten val te brengen? Om de bevolking te bestraffen voor het gevangen houden van soldaat Shalit? Om de Gazanen afhankelijk te houden?

Een humanitaire crisis?

De veelgebruikte term ‘humanitaire crisis’ zet mensen op het verkeerde been, zegt journaliste Amira Hass, die al vele jaren lang trouw de gang van zaken in de bezette gebieden volgt. Een crisis impliceert een plotselinge ramp, en daar is geen sprake van. (Hier) Er is ook geen sprake van een humanitaire ramp als je alleen kijkt naar het aantal calorieën dat een mens nodig heeft om net in leven te blijven. Dankzij de VN, de internationale hulp, de ’tunnel economie’ en het systeem van onderlinge steun in de grote families gaan er geen mensen dood van de honger. Er is geen hongersnoodramp zoals we die in Afrika hebben gezien. Wat bepaald niet betekent dat het in Gaza wel meevalt.

Ook, zegt Hass, doet Israël graag of ze de beroerdste niet zijn, omdat ze, zoals ze zelf zeggen, wel ‘humanitaire hulp’ toelaten: en zo werd er met de eerste propagandapraatjes om de PR na de aanval op de flottielje weer op te vijzelen vooral benadrukt dat het geen echte blokkade was, en werden er cijfers gegeven van het aantal vrachtwagens met hulpgoederen en medicijnen die wel Gaza in mogen. Daarbij wordt natuurlijk niet gezegd hoeveel niet. Want het aantal vrachtwagens dat nog goederen af mag leveren is een kwart van wat het voor de blokkade was, meldt B’Tselem, en bovendien staan op de lijst moet goederen die er in mogen nog maar 150 producten, vergeleken met 4000 daarvoor. Overigens houdt Israël de lijst van wat er wel of niet in mag geheim – dat merk je in de praktijk als de vrachtwagen er niet door mag. Reden? ‘Veiligheid’ zeggen ze, de vaste dooddoener, hoewel niemand zal begrijpen waarom macaroni een gevaar is voor de veiligheid en rijst niet.

Ook klopt de suggestie niet dat de Gazanen dankbaar moeten zijn voor die ‘hulp’ die er wel doorkomt, Israël betaalt niets. Wat er wordt toegelaten wordt hoofdzakelijk betaald door de internationale gemeenschap, en Israël verdient daar nog aardig aan – zie het verhaal van Shir Hever, hier. En dat terwijl Israël, onder de Conventies van Geneve, verantwoordelijk is voor het in leven houden van de anderhalf miljoen mensen die ze in een gigantische gevangenis hebben opgesloten.

Oorsprong van de blokkade

De blokkade is niet nieuw, en is ook geen plotselinge ‘crisis’. Israël heeft alleen besloten om het in jaren vrijwel geruisloos opgebouwde systeem van isolement en afsluiting nu een tijd maximaal in werking te zetten. Ik kom al vijftien jaar in Gaza, en heb de veranderingen gezien. In het begin konden er nog duizenden arbeiders Gaza uit, de gelukkigen die een werkvergunning hadden, om als dagloner in Israël te werken. Maar gaandeweg werden er minder vergunningen afgegeven, tot er geen enkele arbeider meer uit mocht. We moeten bedenken dat Gaza bestaat uit een bevolking van anderhalf miljoen mensen op een stuk land ter grootte van twee keer Texel. Zelfs wanneer er maximaal gebruik zou worden gemaakt van de eigen arbeidskracht en het eigen vermogen om met kleine industrie, visserij en landbouw in de eigen behoeften te voorzien, dan nog zou zo’n klein stukje land voor veel zaken afhankelijk blijven van voorzieningen en grondstoffen die van buiten moeten komen.

In de loop van de tijd is Gaza omringd met muren, hekken en een ‘veiligheidszone’ en is permanent bewaakt door het leger dat niet schroomt om te schieten op iedereen die naar hun oordeel te dicht bij de grens komt. (En dat is binnen en radius van 1 a 2 kilometer). De term gevangenis is niet overdreven. Er zijn een paar toegangen die gebruikt kunnen worden voor de in- en uitvoer van goederen die heel eenvoudig hermetisch afgesloten kunnen worden, en er zijn twee grensposten voor mensen, een naar Israël genaamd Erez, en een naar Egypte bij Rafah. Die twee grensposten werden jaarlijks steeds vaker gesloten, het aantal uitreisvergunningen werd drastisch beperkt. En ook de invoer en uitvoer werd al steeds moeilijker – ook voor er sprake was van een officieel afgekondigde blokkade was het een enorm karwei om voldoende in te kunnen voeren. De UNRWA moest toen al ontzettend veel moeite doen om voldoende voedsel over de grens te krijgen, en wij van Stichting Kifaia hebben al in een vroeg stadium moeten besluiten dat het onmogelijk, of in ieder geval veel te duur was om nog te proberen containers met rolstoelen naar Gaza te krijgen.

Erez in vroeger tijden. Links is de gang te zien waar de arbeiders door moesten.

Behalve dat is Israël door de jaren heen doelbewust aan het werk gegaan om Gaza te isoleren en extreem afhankelijk te maken van hulp. Het net nieuwe vliegveld, de trots van Gaza, werd gebombardeerd, het begin van een haven, met Nederlands geld betaald werd verwoest. In 2006 werd de elektriciteitscentrale van Gaza kapot gebombardeerd. En na elke verwoesting werd er zorgvuldig op toegekeken dat ook de buitenlandse hulp niet gebruikt kon worden om de vernielde infrastructuur weer op te bouwen. In de jaren voor de blokkade maakte ik al mee dat de elektriciteit veelvuldig uitviel, dat er tekorten waren aan benzine en kookgas, en dat er na de veelvuldige aanvallen en bombardementen, want die waren er al breeduit voor de grote aanval in de winter van 08/09, niet genoeg glas of cement kon worden ingevoerd om alles weer te repareren: de kapotte wegen, de vernielde huizen. Ook was de procedure om zieken die behandeling buiten Gaza nodig hadden toen al slopend, en ook toen al stierven er mensen omdat ze geen vergunning kregen of die te laat kwam.

Met andere woorden: stelselmatig werd de infrastructuur van Gaza vernietigd, werd er voor gezorgd dat Gaza extreem afhankelijk zou worden van Israël dat alle grenzen bewaakte, het luchtruim, de zee, de bureaucratie van de toegang, het bankverkeer, en zelfs het bevolkingsregister waarmee Israël nog steeds bepaalde wie er in Gaza hoorden en wie niet. Ook, zoals wij van Stichting Kifaia konden merken, de toegang van buitenlandse hulp. In het begin was dat nog een simpele procedure die het leger af kon handelen, later werd het de geheime dienst van Israël die toestemming moest geven, die in vele gevallen niet kwam, zonder opgaaf van reden overigens, en die maanden van wachten kostte. In Gaza hebben we te maken met een experiment: een extreme vorm van bezetting, zonder dat de bezettingsmacht binnen het gebied aanwezig hoeft te zijn – alhoewel de tanks elk moment dat Israel dat wil de Gazastrook binnen kunnen rijden, en er veelvuldig vanaf de grens Gaza in wordt geschoten. En dat terwijl Israël beweert in 2005 Gaza ‘ontruimd’ te hebben, en dus niet meer verantwoordelijk te zijn voor de inwoners. Voor deze vorm van bezetting, waarbij zo’n enorme groep mensen opgesloten zit, en volstrekt afhankelijk wordt gehouden en geen kant meer uitkan hebben we nog niet eens nieuwe termen. Een grote openlucht gevangenis is nog de vriendelijkste term.

Dat hele repressieve systeem kon in volle glorie uitgestest worden toen Israël besloot tot een volledige blokkade, inderdaad, op de allernoodzakelijkste goederen na om te voorkomen dat de bevolking echt zou sterven van de honger. Een woordvoerder van Israël zei het nog geestig: ‘we zetten de Palestijnen op dieet’. De reden waarom, daar komen we nog op. Eerst het effect van de blokkade.

Voedsel

In de eerste plaats denken we aan voedsel. Er komt voldoende binnen om mensen niet acuut van de honger dood te laten gaan. De UNRWA (VN) verstrekt aan het overgrote deel van de bevolking een sober voedselpakket, bestaande uit meel, bakolie, suiker en linzen. Wat calorieën betreft is dat net genoeg. Mensen die genoeg geld hebben kunnen dat aanvullen met wat er door de smokkeltunnels wordt aangevoerd. En de nieuwe rijke elite – dankzij de tunneleconomie – kan ook nog in een restaurant gaan eten. En hoewel er regelmatig gerechten niet gemaakt konden worden omdat de kip of de vis niet meer te betalen was – ik at vaak duif, die plukken ze uit de lucht of kweken ze zelf, dat kan nog – kun je er nog steeds lekker eten. Maar op die gehele bevolking van anderhalf miljoen is het al met al toch te weinig, en het is vooral vers voedsel waar een gebrek aan is. Mensen krijgen te weinig eiwitten binnen, en te weinig vitaminen. Ik kom er nog op wat de desastreuze effecten zijn van de blokkade op de landbouw en visserij. Dat betekent concreet dat er sprake is van chronische ondervoeding voor een deel van de bevolking die vooral op langere termijn schadelijk is. Van de kinderen heeft ongeveer de helft bloedarmoede, groeit niet voldoende, en het vervuilde water, daar kom ik ook nog op, veroorzaakt bij veel kinderen diarrhee. Zestig procent van de mensen in Gaza vallen nu onder ‘food insecure’, dat wil zeggen dat ze nooit zeker weten of er voldoende eten zal zijn. En van de mensen die wel voldoende voedsel krijgen besteedt een groot deel een te groot gedeelte van hun inkomen noodgedwongen aan de voeding zodat er geen geld meer is voor andere belangrijke zaken.

Elektriciteit

Een groot probleem is de elektriciteit. De meerderheid van de huishoudens hebben acht uur per etmaal geen elekriticteit, en voor sommige is dat twaalf uur. Sommige mensen die in de bufferzone dicht bij de grens wonen hebben helemaal geen elektriciteit. Wie het kan betalen heeft daarom een generator die loopt op benzine – noodzakelijk bijvoorbeeld ook voor de liften in de hoge flatgebouwen of voor koelkasten. De vaak oude en overwerkte generatoren ontploffen nog wel eens, met gewonden tot gevolg, en er sterven mensen aan koolmonoxide vergiftiging en brand. Ook betekent het gebrek aan elekritciteit een groot probleem voor bedrijven en voor ziekenhuizen. Daar kom ik ook nog op.

Water

Ook de watervoorzieningen zijn zwaar beschadigd door de Israëlische aanvallen, en noodzakelijke onderdelen als pompen en buizen mogen niet worden ingevoerd. Dat betekent dat ook de riolering niet meer goed kan werken, en dat veel water zwaar is vervuild. Doordat de mensen in nood proberen nieuwe putten te graven om aan grondwater te komen, is het waterpeil in de aquiver zover gedaald dat zeewater binnendringt, waardoor het grondwater verzilt. Ook wordt de zee vervuild doordat er ongezuiverd water daar word geloosd, wat weer schadelijk is voor de visvangst. Amnesty International meldt dat 90 tot 95% van het drinkwater niet geschikt is voor menselijke consumptie, en zelfs het flessenwater, voor wie dat betalen kan, is niet meer veilig doordat de plastic flessen niet meer goed schoon gemaakt kunnen worden. Ook verdwijnt veel water ongebruikt de grond in omdat veel buizen lekken en niet gerepareerd kunnen worden. Vooral ouderen en kinderen worden ziek van het slechte water, er is veel diarrhee.

Industrie

Ongeveer twintig procent van de Gazaanse bevolking was voor de blokkade werkzaam in de plaatselijke bedrijven en werkplaatsen. Er was een cementfabriek, opzettelijk verwoest (door grondtroepen opgeblazen) tijdens de aanval op Gaza, er was een tegelfabriek, ook platgebombardeerd, er waren veel kleine werkplaatsen waar kleren werden gemaakt, simpel voedsel werd geproduceerd, huisraad werd gemaakt of gerepareerd. Na het begin van de blokkade moest 61% daarvan sluiten, en van 38% liepen de inkomsten terug, omdat er niet meer aan de grondstoffen te komen was om door te kunnen werken. Want dit krijgen wij niet te horen wanneer Israël zegt lankmoedig koekjes en scheerzeep toe te staan: het is juist het materiaal waarmee er in Gaza zelf geproduceerd kan worden, waaronder bijvoorbeeld verpakkingsmateriaal, dat nog steeds niet wordt toegelaten. Lees Shir Hever, waarom Israël wel spullen toelaat die je als ‘humanitaire hulp’ kun zien, maar geen goederen die gebruikt kunnen worden voor enige ontwikkeling. (hier) Er wordt alles aan gedaan om er voor te zorgen dat Gaza afhankelijk blijft van hulp, en niet in staat wordt gesteld er door eigen werk weer bovenop te komen.

De bouw

Ook de bouw, waar 15% van de werkende bevolking een baan in had ligt vrijwel volledig stil. En dat terwijl er een schreeuwende behoefte is aan scholen en huizen. De Gazanen zijn druk bezig om opnieuw oude bouwmethoden in ere te herstellen, met de hand stenen maken van modder, en uit het puin nog bruikbare onderdelen slopen, maar het is duidelijk dat daarmee maar een heel klein gedeelte van wat er verwoest is kan worden opgebouwd. Al voor de grote aanval op Gaza waren er veel huizen verwoest, bij elkaar zijn ongeveer 12000 huizen door de militaire operaties geheel of gedeeltelijk vernield. Alleen al om de bevolkingsgroei bij te houden zou Gaza honderd nieuwe scholen nodig hebben, meldt de UNRWA die voor een groot deel van het onderwijs verantwoordelijk is, maar zelfs de opbouw van vernielde scholen is niet mogelijk. De klassen, toch al groot met soms vijftig of zestig leerlingen, die in ploegen les krijgen, puilen nu nog verder uit. De herhuisvestingsprojecten waar de UNRWA aan begonnen was, nog om de daklozen op te vangen van de militaire aanvallen tussen 2000 en 2004 liggen stil. Ook al beloofde goederen komen maar mondjesmaat binnen. Ook zijn veel van de VN gebouwen beschadigd of geheel verwoest, waaronder een aanval met forsfor van de grootste voedselopslagplaats, waardoor honderden tonnen voedsel in vlammen opgingen. (Israël heeft indirect de verantwoordelijkheid hiervoor toegegeven door tien miljoen dollar schadevergoeding te betalen) maar zonder bouwmateriaal kunnen ook de gebouwen van de VN niet hersteld worden. Het netto resultaat is niet verrassend: de werkloosheid is gestegen van 31% naar 42%.

Gezondheidszorg

De gezondheidssector was al sober, en volstrekt overbelast al voor de blokkade. Dat is door de aanval op Gaza enorm verergerd. Volgens OCHA (de VN) werden 15 van de 27 ziekenhuizen ernstig (en moedwillig) beschadigd, en werden 29 van de 148 operabele ambulances vernield. Door het verbod op de invoer van bouwmateriaal kunnen de ziekenhuizen en consultatiebureau’s niet voldoende worden hersteld. Ook hebben de ziekenhuizen erg te lijden onder het gebrek aan elektriciteit, dat voornamelijk via generatoren die weer de schaarse benzine nodig hebben moet worden geproduceerd. Veel behandelingen die expertise of geavanceerde apparatuur nodig hebben kunnen in Gaza niet worden uitgevoerd. Ook zit het enige werkplaatsje dat protheses maakt zonder spullen. De enige manier waarop mensen met bijvoorbeeld kanker behandeld kunnen worden is een uitreisvergunning. In 2009 vroegen 1103 mensen een vergunning aan om voor medische behandeling Gaza uit te mogen. Een slopende en langdurige procedure. Daarvan werd 21% geweigerd, of kwam te laat voor de geplande operatie of behandeling, of stierven voordat de vergunning werd gegeven.

Landbouw en veeteelt

In principe zou Gaza een heel eind komen in het voorzien in eigen voedsel, het is een vruchtbaar gebied ondanks de zanderige strook aan de zee, en er werd traditioneel veel vis gevangen. In Gaza zijn olijfbomen, amandelen, vijgen, fruit, groentes, graan, er worden schapen en geiten gehouden en vooral kippen – en er zijn zelfs, of waren, een paar bedrijfjes met koeien voor melk en yoghurt. Dat, samen met de vis, is een gezond dieet. Gaza was zelfs in staat om aardbeien, tomaten en anjers te kweken voor de export. Die is nu vrijwel geheel opgehouden. Tijdens de aanval zijn ook bedrijven waar koeien werden gehouden en eieren werden uitgebroed verwoest. Gezien het voorafgaande zal het niemand verbazen dat juist wat er nodig is om eigen voedsel te verbouwen of vee te houden niet mag worden ingevoerd. Geen kippevoer, geen kuikens, geen pompen voor de irrigatie – ook grotendeels vernield – geen filters, geen zaaigoed. En het zijn juist de kleine boeren en veehouders die de prijzen om die spullen uit de tunnels te laten komen niet kunnen betalen. Ook is er een tekort aan water, en het water dat beschikbaar is is vervuild, zodat het verbouwde voedsel ook niet meer safe is.

De hoeveelheid landbouwgrond die in gebruik is is drastisch verminderd, deels door doelbewuste verwoesting, deels doordat een groot deel van de bouwgrond zich dicht bij de grenzen met Israël bevinden. De zogenaamde ‘veiligheidsstrook’ of ‘bufferzone’ binnen Gaza, het terrein waarop de bewoners doodgeschoten kunnen worden wanneer ze zich daarheen bewegen, neemt eenderde van het bouwland in beslag. Gaza heeft 46% minder land om groente en graan op te verbouwen dan voor de blokkade. Van de mensen die in of vlakbij die bufferzone (tussen de 1 en de 2 kilometer wijd) wonen, leeft 73% beneden de armoede grens, terwijl juist zij zich eens goed konden redden.

Visserij

Gaza leefde grotendeels van vis. Maar al voor de blokkade werd de strook zee waarop gevist mocht worden versmald, en toen nog eens. Zelfs als de vissers binnen die strook blijven met hun boten lopen ze dagelijks gevaar dat er op ze wordt geschoten, of hun boten in beslag worden genomen: het is een levensgevaarlijk beroep geworden. Van de 10000 vissers werken er nu nog 3500. Veel van de gangbare vis, zoals sardines, zwemmen te ver weg om nog gevangen te kunnen worden en juist dichtbij de kust is het water zo vervuild dat het de vraag is of de vis nog geschikt is voor consumptie. Voor de mensen met geld komt er nu diepvriesvis uit Egypte door de tunnels, maar daar hebben de Gazaanse vissers niets aan.

Bij elkaar opgeteld is de situatie rampzalig. In het bovenstaande zijn nog lang niet alle effecten verwerkt. Bijvoorbeeld dat voor veel jonge mannen het werk in de tunnels de enige manier is om geld te verdienen. En die tunnels zijn levensgevaarlijk, door gasvorming of instorting. Ook zien we de kinderarbeid, die behoorlijk was teruggedrongen, nu weer toenemen. Ouders die de schoenen, kleren, schriften en het reisgeld voor hun kinderen niet meer kunnen betalen, halen hun kinderen van school om wat bij te gaan verdienen. Je kunt in Gaza kinderen zien die het vuil afstruinen op zoek naar lege flessen of iets bruikbaars, die proberen metaal uit de puinhopen te halen, of er nog bruikbare bouwstenen uit te halen, en op elk kruispunt zie je kinderen die een paar shekel proberen te verdienen met de verkoop van kauwgum. We hebben het ook niet over de schade die wordt aangericht omdat mensen niet meer voor opleidingen Gaza uitkunnen, en dus afhankelijk worden van de training via internet of gebracht door internationale hulporganisaties, wat het doet met de jeugd als die weten waarschijnlijk niets te kunnen beginnen met hun opleiding, wat het betekent als families verscheurd zijn en elkaar al jaren niet meer op kunnen zoeken, en dan hebben we het nog niet over de gigantische hoeveelheid tijd die de hulporganisaties kwijt zijn aan het over de grens krijgen van de allernoodzakelijkste spullen en vergunningen krijgen voor hun mensen.

Is dit bij elkaar rampzalig genoeg om over een ‘humanitaire crisis’ te spreken of moeten we ander termen gebruiken voor deze doelbewuste strategie om Gaza te laten verpauperen, afhankelijk te houden, en net niet dood te laten gaan van de honger? En wat is het doel hiervan?

(wordt vervolgd)

En de literatuurlijst, met links, komt ook nog