Te gast: Ruben Verhasselt
De column is eveneens opgenomen in het laatste nummer van De Brug.

Gojse apen en joodse kamelen

Het Israëlische onderwijssysteem kent vier aparte stromingen. Om te beginnen is er het Arabischtalig onderwijs voor Israëlische Palestijnen. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek volgt op dit moment 28,09% van de Israëlische basisschoolkinderen Arabisch onderwijs en zal dat cijfer over vier jaar slechts zijn gestegen tot 28,10%. Aan deze kinderen spendeert de Israëlische staat verreweg de minste belastinggelden.

De grootste stroming is die van de niet-religieuze, joodse staatsscholen. Dit jaar volgt 37,92% van de Israëlische kindertjes basisonderwijs op zulke ‘seculiere’ staatsscholen en in 2014 zal dat percentage zijn geslonken tot 36,01%.

Er zijn ook religieuze staatsscholen. 13,64% van de Israëlische kindertjes volgt religieus-zionistisch onderwijs en dat percentage blijft de komende jaren gelijk.

Tot slot is er het door de staat gesubsidieerde, bijzondere onderwijs voor de ultraorthodoxen. Het is er voor 20,35% van de Israëlische kindertjes nu en 22,25% in 2014.

(sorry, mijn techniek faalt in het heelhuids overbrengen van het schemaatje, AM)

2010 2014
openbaar 37,92 36,01
openbaar-religieus 13,64 13,64
ultraorthodox 20,35 22,25
Arabisch 28,09 28,10
Prognoses voor het Israëlisch basisonderwijs, 2010-2014,
in procenten van de schoolgaande kinderen

Wat kunnen we uit deze gegevens afleiden? De meeste joodse Israëli’s zullen opgelucht constateren dat de joodse meerderheid in de joodse staat voorlopig nog gegarandeerd is, zolang Israël de Palestijnse inwoners van geannexeerd Oost-Jeruzalem en de andere bezette gebieden maar niet het staatsburgerschap en gelijke rechten toekent.

De hardcore seculieren zullen wat minder gelukkig zijn. De verhouding seculier-joods tegenover religieus-joods verandert van 37,92:33,99 nu tot 36,01:35,89 in 2014. Als de trend doorzet, zal al in 2015 een meerderheid van de joodse basisschoolkindertjes religieus onderwijs krijgen.

Tot slot zullen de zionistische hardliners zich ernstig achter de oren krabben. Tel je namelijk de Arabische en ultraorthodox-joodse kindertjes bij elkaar op, die niet in het leger zullen dienen, dan kom je op 48,44% in 2010 en 50,35% in 2014. Met andere woorden: in de zionistische staat is een niet-zionistische meerderheid aan het ontstaan. Over een jaar of tien zal nog minder dan de helft van de Israëlische jongens het leger in gaan.

Vandaar dat zionistische politici de motivatie van de jeugd voor de dienstplicht willen stimuleren. Hoe? Door de seculier-joodse kinderen op niet-religieuze staatsscholen nog meer liefde voor eigen volk, land, staat en leger bij te brengen. Daar pleitte premier Netanjahoe al in 1996 voor tijdens een verkiezingstoespraak. En nu komt de huidige oppositieleider Tzipi Livni daaroverheen. Ze maakt zich er in de Haaretz van 27 mei 2010 ongerust over dat ‘een hele generatie Israëliërs’ niet in de synagoge komt: ‘Ik maak me meer zorgen over het publiek in “de joodse staat Tel Aviv” dan over het publiek in [het ultraorthodoxe] Bnee Brak.’ Ze pleit voor meer joodse studie op seculiere staatsscholen en zou het andersom zeer op prijs stellen als op ultraorthodoxe scholen zionisme werd onderwezen.


Massale demonstratie voor segregatie van Asjkenazische en
niet-Asjkenazische meisjes in het ultraorthodoxe onderwijs,
17 juni 2010

Dat de ultraorthodoxe schoolbesturen geen boodschap hebben aan de woorden van Livni moge duidelijk zijn. Maar hoe staat het eigenlijk met het joodse gehalte van het openbare Israëlische onderwijs? Ik heb eens voor een inburgeraar in Nederland een middelbare schooldiploma vertaald waarop louter vakken als Hebreeuws, Bijbel, joodse geschiedenis, ‘kennis van het land van Israël’, ‘mondelinge Tora’ en ‘burgerschap’ voorkwamen. Ook op seculiere staatsscholen worden deze vakken onderwezen. Op het programma van het verplichte Bijbelonderwijs staat steevast het boek Jozua over de verovering van het land van Israël. Gods belofte van het land aan Abraham mag evenmin ontbreken. Het spreekt vanzelf dat de aartsvaders en de verovering van Kanaän ook een belangrijke rol spelen in vakken als joodse geschiedenis en de kennis van het vaderland.

Tijdens een verjaarsfeestje van mijn zwager in Tel Aviv in 1996 barstten een stuk of zestien doodnormale, allerminst orthodoxe, Israëlische twintigers en dertigers in lachen uit toen zijn zus opmerkte: ‘En dan zijn er ook nog mensen die denken dat we van de apen afstammen.’ Verbaasd keek ik mijn grijnzende wederhelft aan, in wie ik op dat moment de missing link meende te herkennen. ‘Maar dat denk ik ook,’ zei ik dapper, waarop mijn zwager zich naar mij toe draaide en zei: ‘Nou, jouw opa misschien, maar die van ons niet.’

Ik lachte vrolijk mee en dacht aan mijn overgrootvader van moederszijde, de eerste atheïst in de familie, en aan de verre voorvader die we inderdaad met de apen gemeenschappelijk hadden. Daarna vroeg ik of ze wel eens van Darwin hadden gehoord. Nee, nooit, ook niet tijdens de lessen geschiedenis. Want zij waren nu eenmaal joods en kregen dus joodse geschiedenis op school, zoals het hoorde, en niet de geschiedenis van gojse apen. Zij stamden af van Abraham, Isaäk en Jakob.

Rond 1900 v.Chr. kwam deze Abraham vanuit Ur der Chaldeeën naar het land dat God hem had beloofd. Het was allemaal na te lezen in de geschiedenisboeken en in de Bijbel, en dat het echt zo was, bewees ten slotte zijn graf in de spelonk van Machpela te Hebron. Dat graf had Abraham voor baar geld gekocht van een Hethiet en daarmee was het het onvervreemdbaar eigendom van het joodse volk geworden.

Zo, die zat. Om te laten zien dat ik ook thuis was in joodse geschiedenis, voegde ik eraan toe dat hun voorvader Abraham, zoon van afgodendienaar Terach, als peuter van drie al tot het inzicht kwam dat er maar één God bestond. Hoe ik dat wist? Wel, van de joodse schriftgeleerden. Dat Abraham 175 jaar oud is geworden, kon niemand betwisten: dat stond in de Bijbel. En God voegde hem elders in de Bijbel toe: ekev asjer sjama’ta bekoli, ‘omdat gij naar Mijn stem gehoord hebt’. Je kon het woord ekev lezen als een getal, 172, en hieruit volgde dat Abraham 172 jaar naar Gods stem had geluisterd. 175 min 172 is drie. Daar was geen spijker tussen te krijgen.

Ha! Daar had ik een verpletterende indruk mee gemaakt. Ze waren zo vol bewondering voor de schriftkennis van een gojse aap dat ik besloot het hierbij te laten. Ik vertelde niet dat het toch een beetje raar was dat het in de verhalen van de aartsvaders wemelde van de Filistijnen en de Arameeërs en dat je er struikelde over de kamelen. Terwijl die Filistijnen volgens alle archeologische en epigrafische bewijsmateriaal op zijn vroegst in de twaalfde eeuw v.Chr. in de regio waren verschenen. De Arameeërs verschenen eerst een eeuw later op het toneel. Om over de kamelen nog maar te zwijgen. Die werden pas na 1000 v.Chr. gedomesticeerd en pas vanaf de achtste eeuw gebruikt als lastdieren in handelstransporten. Kortom, dat mooie verhaal over Abraham kon volgens mij niet kloppen. Maar goed, zeg nu zelf: wat weet een gojse aap nu van joodse kamelen?