Onder druk van Obama gaan Israël en de Palestijnen weer eens aan tafel voor de voortzetting van wat al zestien jaar duurt en nergens heen gaat: dat wat eufemistisch ‘het vredesproces’ heet. Gelooft iemand er nog in? De mensen in Gaza in ieder geval niet, want zij zijn niet vertegenwoordigd.
Dit is de eerste belangrijke belemmering om met het ‘rechtstreekse’ overleg tot een overeenstemming te komen: kwart-president Abbas vertegenwoordigt maar een klein deel van de Palestijnen. De vluchtelingen buiten de Westoever en Gaza zijn niet vertegenwoordigd, de Palestijnen binnen Israël uiteraard ook niet, maar dat was ook bij het sluiten van het Oslo-akkoord al het geval. Nu is ook Hamas, en in praktische zin dus Gaza, buitengesloten, en dat terwijl Hamas wel door de Palestijnse bevolking is gekozen en Abbas, de verliezer van de verkiezingen in 2006, allang door zijn ambtstermijn heen is. En zelfs welk deel van de bevolking van de Westoever hij vertegenwoordigt is niet bekend, want er zijn geen nieuwe verkiezingen geweest. Mocht het dus tot een overeenkomst komen, waar het ook al niet naar uitziet, dan is de mislukking ervan al een gegeven. Hamas en achterban zijn er op geen enkele manier aan gebonden. De bevolking van Gaza heeft geen stem gehad. Sowieso ziet het ernaar uit alsof Israël – met zwijgende instemming van de VS – alvast doet alsof Gaza er helemaal niet meer bij hoort. En dat terwijl een voorwaarde van de Oslo-akkoorden was dat Westoever en Gaza als één gebied opgevat zouden worden.
De door mij zeer gerespecteerde Henry Siegman heeft in opdracht van de Noorse regering een rapport geschreven dat deze maand is uitgekomen: US Hamas policy blocks Middle East peace. (Voor het rapport, hier en klik dan het icoontje aan voor full report) Siegman is de voorzitter van het US/Middle East project, (hier), naast vele andere functies die hij heeft bekleed, en geldt als een van de meest vooraanstaande experts die door meerdere westerse regeringen om advies wordt gevraagd. Het rapport is zeer de moeite, maar voor de minder ingevoerde lezer nogal zware kost. Ik zal zijn betoog hier samenvatten, voor de complete versie moet iedereen naar het rapport zelf.
Obama begon, anders dan zijn voorgangers Clinton en Bush die pas op het laatst van hun ambtstermijn probeerden nog wat aan het vredesproces te doen, niet slecht, zegt Siegman. Al in het begin van zijn presidentschap eiste Obama van Israëls premier Netanyahu dat de nederzettingenbouw bevroren moest worden. Maar sindsdien is er geen enkele vooruitgang meer te bespeuren. De bouwstop bleek fake, en Obama deed daar niets aan, en tijdens een speech bij een bijeenkomst met Netanyahu bestond Obama het om de laatste te complimenteren met de serieuze wijze waarop hij zich inspande voor een twee-staten-oplossing. Waar Netanyahu in werkelijkheid helemaal niets voor heeft gedaan, integendeel.
Het hernieuwde vredesoverleg moet een jaar gaan duren. Om meerdere redenen is daar niets van te verwachten, zolang de VS niets anders doen dan op te treden als ‘neutrale’ gespreksleider, en accepteren dat Israël zich aan geen enkele voorwaarde vooraf wil binden, zelfs niet aan een bevriezing van de nederzettingenbouw.
Om een verdrag te laten slagen moeten de VS bereid zijn om Israël de garantie te geven dat hun veiligheid binnen de grenzen van 1967 (de Groene Lijn) wordt beschermd, maar dat kan alleen wanneer Israël bereid is zich terug te trekken tot die lijn, eindelijk zijn grenzen vaststelt, en toestaat dat de Palestijnen een leefbare en onafhankelijke staat kunnen vestigen op de Westoever en de Gazastrook. Maar daar ziet het nog in de verste verte niet naar uit.
Een belangrijk probleem is wie de Palestijnen moet vertegenwoordigen. Het is duidelijk dat de bittere strijd tussen Fatah en Hamas daar niet bij helpt, maar ook mag niet vergeten worden dat daar niet alleen de Palestijnen zelf voor verantwoordelijk zijn. De VS en de EU hebben er actief aan meegewerkt om Hamas te boycotten en buiten te sluiten. Het zou intussen duidelijk moeten zijn, zegt Siegman, dat die strategie Hamas alleen maar heeft versterkt, en hen bovendien de mogelijkheid heeft gegeven om elke mogelijke toekomstige vredesovereenkomst waar ze niet in zijn gekend te torpederen.
De macht van Mahmoud Abbas reikt niet veel verder dan Ramallah. Hoewel Hamas bereid was om met Fatah samen te werken in een coalitieregering, heeft Fatah zichzelf bij de bevolking vergaand onpopulair gemaakt. Hamas heeft vooral gewonnen, in 2006, omdat Fatah al tijden lang niet meer in staat was om de bevolking te vertegenwoordigen. Om de splitsing nog verder te verergeren, werkte Fatah samen met Israël (met instemming van Bush) aan de voorbereiding van een door Dahlan’s militie geleide coup om Hamas na de verkiezingen af te zetten. Hoe dat afliep is bekend: Hamas was Dahlan voor, en in een korte maar bloedige strijd werd Fatah uit Gaza gegooid. Hamas trad daarbij uitermate wreed op, maar we hoeven geen illusies te hebben over hoe Dahlan, al berucht, tegen Hamasleden opgetreden zou zijn mocht de coup zijn gelukt.
Die splitsing die een vredesovereenkomst bijna onmogelijk maakt is dus in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van de Palestijnen zelf, maar niet vergeten mag worden dat Israël – met instemming van de VS – er alles aan gedaan heeft om de coalitieregering die maar een kort leven heeft gehad te ondermijnen.
Een van de veel gehoorde argumenten van tegenstanders van Hamas is het beruchte Handvest uit 1988, waarin Hamas nog stelt dat Israël geheel moet verdwijnen. De taal waarin dat handvest is gesteld is niet alleen gewelddadig, het is in passages ook expliciet antisemitisch. Maar behalve de constatering dat dat handvest nauwelijks een rol heeft gespeeld in de jaren erna, en al door vele documenten en door praktisch handelen is ingehaald, waarop ik nog kom, mogen we volgens Siegman niet vergeten dat de acties van Israël er ook niet om liegen. Weliswaar heeft Israël zijn intenties ten aanzien van de Palestijnen niet in een handvest op schrift gesteld, maar wat de bedoeling is, is in de praktijk overduidelijk: al vele jaren lang worden Palestijnen van hun land gejaagd, worden hun huizen verwoest, wordt hun land geconfisqueerd, en feitelijk is zonder meer aantoonbaar dat het Israël is die Palestina grotendeels heeft verwoest, en nog steeds bezig is om de laatste kwart die de Palestijnen nog hebben ook zoveel mogelijk in te pikken en de bewoners te verjagen – op dit moment is 42% van de Westoever al niet meer in handen van de Palestijnen. Het is, kortom, nogal hypocriet om het Hamas kwalijk te nemen dat ze er eens van hebben gedroomd al die zionisten net als de kruisvaarders het land uit te kunnen jagen – terwijl ze daar in de verte niet de militaire middelen toe hadden – terwijl Israël bezig is geweest om precies dat te doen met de Palestijnen. En daar tot op heden ook niet mee op is gehouden.
Uit alles, praktijk, uitspraken, verklaringen en documenten blijkt dat de leiding van Hamas het handvest allang achter zich heeft gelaten. De toezegging, die nog op geen enkele manier door Israël is beantwoord, om een landurige hudna (wapenstilstand) af te spreken wanneer Israël bereid is om zich terug te trekken tot de grenzen van 1967 laat zien dat Hamas al enige jaren lang bereid is om af te zien van het visioen van de volledige verdwijning van Israël. Khaled Mishal, een belangrijke Hamasleider, laat ook keer op keer weten dat hun verzet gericht is tegen de bezetting, de agressie tegen de Palestijnen en de bedreven misdaden, en niet tegen joden – het is geen religieuze maar een politieke strijd.
Dit, schrijft Siegman, in tegenstelling tot de verklaringen door de opperrabbijn van Israël, benevens de leider van de meest orthodoxe politieke partij die openlijk verklaart dat de ‘Arabieren’ moeten worden vernietigd. In Israël kunnen militante rabbijnen ongehinderd geschriften verspreiden waarin Israëls joden wordt toegestaan, op religieuze gronden, om goyim (niet joden) te doden, ook hun kinderen. Dit soort uitingen worden in de Knesset niet tegengesproken.
(deel 2, hier)