Jonathan Cook is waarschijnlijk een van de eerste mensen die de eed van trouw aan de “joodse en democratische staat Israël” af gaat leggen. Hij zal dat tandenknarsend doen, wetend dat hij liegt.

Jonathan Cook is journalist en schrijver, woonachtig in Nazareth, die zich heeft gespecialiseerd in de positie van Palestijnen binnen Israël zelf, Palestijnen dus met Israëlisch staatsburgerschap. Als geen ander heeft hij in zijn boeken, waaronder Blood and Religion (The Unmasking of the Jewish and Democratic State) uit de doeken gedaan dat er in Israël geen sprake is van gelijke rechten voor alle burgers. De schat aan feitenmateriaal heeft mij erg geholpen bij het schrijven van het hoofdstuk over de vraag of Israël wel het predikaat democratie verdient in mijn boek Oorlog als er vrede dreigt. Het is meer dan ironisch dat uitgerekend hij een eed af moet leggen die dwars ingaat tegen zijn opvattingen.

Maar Cook is al zeven jaar getrouwd met een Palestijnse uit Israël, en is al een hele tijd bezig om genaturaliseerd te worden. Het is de enige manier waarop hij bij zijn vrouw in Israël zal kunnen blijven wonen.

In een recent artikel zet hij uiteen wat zijn bezwaren zijn tegen die eed. (Engelse en complete tekst hier.)

In de eerste plaats is de wet die de eed verplicht openlijk racistisch, zegt hij. Alleen niet-joden moeten de eed afleggen. En voor wie denkt – Ronnie Naftaniel zei dat ook ergens in een ingezonden brief – dat dat is omdat je joden niet meer hoeft te vragen om een eed van trouw af te leggen omdat ze dat vanzelfsprekend zijn: er is nog steeds een significante en groeiende groep ultra-orthodoxe joden in Israël die de joodse staat niet erkent (en dus bijvoorbeeld geen dienstplicht vervult) omdat ze alleen een staat zouden erkennen die ondergeschikt is aan God’s wetten, en nooit trouw zullen zweren aan een seculiere staat.

Kortom: Israël eist van niet-joden wat ze niet eist van joden. En dat geldt overigens ook voor niet-joodse partners van joden, want die vallen op de Wet op de Terugkeer, die bepaalt dat alle joden, waar ook ter wereld, recht hebben op Israëlisch staatsburgerschap.

Een tweede reden, zegt Cook, is dat het idee van een democratische staat en het idee van een joodse staat elkaar per definitie uitsluiten. Net zo min als je een christelijke staat, of een blanke staat democratisch zou kunnen noemen. Daarin staat Cook niet alleen. Hij noemt onder anderen professor Oren Yiftachel – ik citeer die in mijn boek ook uitvoerig – die op grond van de criteria die we aanleggen voor een democratie, gebruikelijke criteria in Europa, moeten constateren dat de democratie in Israël voor een groot deel facade is. Israël heeft veel wetten, maar geeneen waarin de principiële gelijkheid van burgers is vastgelegd (en heeft dus ook geen grondwet). De Israëlische wetgeving zit zo in elkaar dat de privileges van een etnisch-religieuze groep gegarandeerd zijn, ten koste van een andere groep, en dat werkt op alle niveaus van het bestaan door: de beschikbaarheid van land en water, economisch, onderwijs, politiek, enzovoorts.

En nog iets: Israël geeft dus wel staatsburgerschap aan de joodse kolonisten die buiten de eigenlijke grenzen van Israël leven, maar niet aan de Palestijnen die in 1948 werden verdreven – zij hebben geen enkel recht op staatsburgerschap.

Het is voor een buitenstaander niet gemakkelijk te volgen dat er in feite twee wetten zijn die mensen staatsburgerschap verlenen, een voor joden en een voor niet-joden. Die twee verschillende wetten zijn er om ervoor te zorgen dat zo min mogelijk Palestijnen in Israël kunnen wonen. Het recht van een jood om een niet-joodse partner te laten komen is met een andere wet geregeld, en veel eenvoudiger, dan voor de partner van een niet-joodse staatsburger.

De wet heeft vooral een symbolische waarde, want het was al heel erg moeilijk voor niet-joodse burgers om een partner te laten inburgeren, het gaat maar om een paar honderd mensen per jaar. Maar dat is het punt niet alleen, zegt Cook. Dit is maar één van de vele wetten die in de maak zijn waarbij van Palestijnse staatsburgers meer ‘loyaliteit’ geëist gaat worden – de slogan van minister Lieberman, die er niet omheen draait graag alle Palestijnen kwijt te zijn, is niet voor niets “geen burgerschap zonder loyaliteit”. En deze wet is de eerste van een reeks die nog gaat komen waarbij ‘loyaliteit’ gekoppeld worden aan staatsburgerschap. Er is ook al een wet in de maak die Palestijnse parlementariërs verplicht om de eed te zweren – wat zoveel wil zeggen dat ze binnen de Israëlische democratie nooit op kunnen komen voor hun democratische gelijke rechten – een wel heel perverse Catch 22. En het is duidelijk dat dat bedoeld is om met de wet in de hand tegen te gaan dat Palestijnen ooit een effectieve politieke partij kunnen hebben om aan hun belangrijkste punt: gelijkheid, te kunnen werken zonder strafbaar te zijn of te kunnen worden uitgesloten.

Cook mag dan een van de eersten zijn die die eed af moet leggen, zijn verwachting is dat er alles aan gedaan wordt om 1,3 miljoen staatsburgers die niet joods zijn voor de keuze te zetten: zionist worden en in te stemmen met je eigen achterstelling, of je staatsburgerschap kwijtraken en misschien zelfs het land uitgezet worden.

Er waren overigens zesduizend demonstranten tegen deze wet. Zie de foto hierboven.