Ze is een levendige vrouw, spreekt vloeiend Engels. Ze is gescheiden en woont met haar vier kinderen in Gaza, maar is de hele wereld al rond geweest. Ze heeft net als Fatma een spijkerbroek aan en een vlot bijpassend jasje. Ze heet Amal Abuaisha. ‘Merk je dat alle sterke vrouwen in Gaza gescheiden zijn’, fluistert Fatma. ‘Ja, behalve jij’.

Amal gaat het project voor gehandicapte vrouwen opzetten dat door de EU wordt gefinancierd, en vertelt bevlogen wat haar plannen zijn. Er is niets in Gaza voor gehandicapte vrouwen, zegt ze. Er is al niet veel voor vrouwen, maar vrouwen die een belemmering hebben kunnen helemaal nergens heen. En het is zo belangrijk dat ze uit hun huis komen, het is de allereerste stap in hun empowerment. Het moet een veilige plaats zijn waar ze onder elkaar kunnen fitnessen, en van daaruit kunnen ze een netwerk beginnen, en kunnen we ook werken aan hun awareness. De meeste vrouwen weten niet wat hun rechten zijn. We hebben bijvoorbeeld prima wetten in dit land dat elke overheidsorganisatie ook gehandicapten in dienst moeten hebben – alleen, het gebeurt niet. We zullen ook onze regering meer onder druk moeten zetten, want er is ook een wet dat nieuwe overheidsgebouwen rolstoeltoegankelijk moeten zijn – alleen, dat gebeurt ook niet.

Vrouwen met een handicap hebben het dubbel moeilijk vanwege het familiesysteem. Meestal trouwen ze niet, en dan blijven ze dus thuis bij hun familie, die hen vaak als een extra last ziet. En in traditionele families worden ze vaak nog binnengehouden, omdat ze zich schamen, of bang zijn dat de jongens geen vrouw, en de meisjes geen man krijgen als ze weten dat er handicaps in de familie zijn. Het is oneerlijk, zegt ze heftig. Een man die gehandicapt is kan nog wel een vrouw krijgen die voor hem zorgt, als hij van een goede familie is, maar een vrouw met een handicap krijgt geen partner. En ook gehandicapte mannen willen geen gehandicapte vrouw, hij wil iemand die voor hem zorgt.

En de twee secretaresses van het NCCR dan, allebei met een poliobeen, en na lang wachten, dat wel, toch getrouwd? Zie je, zegt Fatma boos, dat is het nou, want Bushra, die met dat been, kon alleen trouwen met een man die verlamd in een rolstoel zat. Om voor hem te zorgen, begrijp je?

We hebben het over de emancipatie van vrouwen in Gaza. Ik maak dat nu al vijftien jaar van zo dichtbij mee, de problemen, de successen, de veranderingen. Weet je wat ik zie, zeg ik tegen Amal, ik zie dat Fatma’s moeder nog heel traditioneel is, die werkt niet buitenhuis en roostert haar sardientjes nog het liefst op een houtskoolvuurtje. Dan Fatma, die op eigen kracht omhoog is geklommen, een positie heeft verworven, en pas nu, nu al haar vijf dochters studeren, zelf naar de universiteit is gegaan, en nu haar dochters, die stuk voor stuk hele krachtige, geëmancipeerde jongedames zijn die niet van plan zijn om te trouwen voor ze hun studie af hebben, en die enorme ambities hebben. Dat zijn zulke enorme verschillen in nog maar drie generaties. Ook al zie je niet veel van een vrouwenbeweging, emancipatie is er wel.

Ik begrijp wat je bedoelt, zegt Amal, maar mijn zorg is nu juist dat het met de komende generatie niet goed gaat. Amal is ook zo’n voorbeeld van iemand die zich op eigen houtje heeft geëmancipeerd, en nu het model is van een moderne en onafhankelijke vrouw: ze woont zelfstandig met haar kinderen, accepteert niet dat de mannen van haar familie zich met haar leven bemoeien. Maar de kinderen, in Gaza. Dat gaat onder Hamas als overheid niet goed.

Ja, Hamas heeft destijds beloofd, voor de verkiezingen, dat ze de mensen hun vrijheid zouden laten. En misschien zouden ze zich daaraan hebben gehouden wanneer er niet zo’n splitsing was gekomen tussen Fatah en Hamas. Maar nu ze de alleenheerschappij hebben zie je toch dat ze gestadig proberen om hun eigen agenda door te zetten, tegen de wil van de bevolking in. They want to color Gaza green. Ze willen hun islamitische ideeën over de scheiding tussen vrouwen en mannen doorzetten. Zo is er nu nog maar één universiteit waar de studenten gemengd zitten, op de andere zijn ze al bezig om jongens en meisjes geheel te scheiden, dan krijgen de jongens ’s ochtends college en de meisjes ’s middags. Ze zetten vrouwen onder druk om een hoofddoek te dragen, en een jilbab – een lange mantel over de kleren heen. Ik draag tegenwoordig maar een hoofddoek, zegt ze, om van het gezeur af te zijn, maar ik merk dat mijn zoon dat ook al graag wilde – en zo worden de kinderen beinvloed. Ik geef hem niet altijd zijn zin – kijk, ik draag nog gewoon t-shirts, en een spijkerbroek, ik ga niet zo’n jas aandoen.

Er zijn in Palestina altijd veel vrouwenorganisaties geweest, vertelt Amal. Maar jammer genoeg waren die altijd gebonden aan de politieke partijen. Die vrouwen dachten er meer aan hoe ze vrouwen voor hun partijen konden recruteren, dan wat de partijen konden doen voor de vrouwen. Pas na de Oslo-jaren kreeg je ook onafhankelijke organisaties. En die hebben het in Gaza nu moeilijk, want ook zij staan onder druk. Ik zeg dat ik diezelfde middag nog met vrouwen van een paar organisaties ga praten.

Ook vrouwen die al vrijer waren moeten nu heel sterk in hun schoenen staan om niet te zwichten voor de druk om zich aan te passen. Het punt is dat de overheid altijd de mannen in je familie kunnen pakken, als jij je in hun ogen te vrij gedraagt. Het is nog steeds traditie dat elke vrouw een man heeft, een ’toezichthouder’, die voor haar verantwoordelijk is. Haar vader als ze nog niet getrouwd is, haar man, en als ze geen man meer heeft, haar oudste zoon. Ik heb geen man nodig, zegt ze fel. Ik wil geen toezichthouder, maar als je je familie niet achter je hebt staan kunnen ze het een man moeilijk maken: jij doet je plicht niet, jij let niet op die vrouw.

Ik weet zeker dat het gaat veranderen, zegt Amal. Er moeten toch eens weer verkiezingen komen, en dan zullen de mensen tegen Hamas zeggen: jullie hebben je niet aan je afspraken gehouden, we willen jullie niet meer. Maar weet je wat zo moelijk is: dat de mensen hier zo opgesloten zitten. Ze raken ook opgesloten in hun brein, ze denken niet meer vrij. Om vrij te kunnen denken moet je je ook vrij kunnen bewegen.