“Ik ben de premier van alle dieren” zei onze nieuwe premier Rutte dinsdag in de Eerste Kamer, waar alle dieren netjes aangekleed en op hun achterpoten lopend de bewindslieden een poot, sorry, een hand kwamen geven.

Het is een traditie, vergezeld van vele kleine rituelen: de algemene beschouwingen in de Eerste Kamer. De hele regering wordt geacht erbij aanwezig te zijn, ministers en stassen (staatssecretarissen) hoewel alleen de premier namens hen spreekt. Daar is de Eerste Kamer eigenlijk niet op gebouwd, en zo zitten de bewindslieden wat op elkaar gepropt, de hele dag (van tien uur ’s ochtends tot tien uur ’s avonds deze keer) met een paar staatssecretarissen op het achterbankje waar ze niet eens een tafel voor zich hebben voor de papieren en de ellebogen en niet eens wat mogen zeggen.

Dat was voor deze eerste keer met de nieuwe regering nog wel interessant, konden ze eens aan elkaar ruiken, de Kamer en de ministers, en bij het rituele handenschudden aan het begin was het duidelijk dat velen elkaar al kenden – van de eigen partij, sommigen zoals Uri Rosenthal zaten zelf kort geleden nog in de senatorenbankjes, en ik had met diverse mensen, zoals Rutte, al eerder de degens gekruist.

Er is zelden veel belangstelling voor wat er in de Eerste Kamer gebeurt, maar nu miechelde het van de fotografen en cameramannen. Het is in de meestal zo rustige Kamer spannender dan ooit, omdat iedereen weet dat de coalitie die met de gedoogpartner op het nippertje aan een meerderheid komt in de Tweede Kamer, die meerderheid in de Eerste Kamer niet heeft. CDA en PvdA zijn nu nog groter, en er wordt nog vergaderd zonder de PVV die pas na de Statenverkiezingen hun mensen in de senaat hebben.

Eerste termijn: de fractievoorzitters hadden aangegeven hoeveel minuten ze wilden spreken. Ze doen meestal meer dan gewoon hun best op hun speeches, sommige ervan zijn niet alleen politiek maar literair. Dit is het moment om eens even uit te pakken en met hartstocht te verdedigen waar men voor is en waar tegen, vanuit welke diepgaande visie.

Een paar thema’s sprongen er uit: uiteraard wilden de linkse partijen laten weten grote zorgen te hebben over de bezuinigingen, en de gevolgen daarvan voor de mensen die het toch al niet breed hebben. Onder wie, bijvoorbeeld, de mensen met een arbeidsbeperking, waar ook Tof Thissen (Groen Links) zich met passie breed voor maakte. Maar ook Han Noten (PvdA), vroeger soms wat aarzelend, betoogde vol vuur wat deze regering voor onheil aan het aanrichten was.

En een tweede thema was de onzalige ‘gedoogconstructie’, de kongsi met een partij die het vooral gemunt heeft op de moslims, pardon, de islam, terwijl een partij als het CDA van huis uit zelf religieuze wortels heeft, en werkelijke liberalen, de echte VVDers dus, staan voor individuele vrijheid, dus ook die van burgers met een ander geloof. Hoe ze dat rijmden? Daar kwam de geijkte formule weer op de proppen: we agree to disagree. Nee, natuurlijk zijn we het niet eens met wat de PVV zegt over de islam, maar we laten hen de vrijheid, is wat Rutte betoogde.

Tiny Kox was het daar bepaald niet mee eens, en vroeg zich af of het gedogen van zo’n gedoger nog wel fatsoenlijk was.

“Om aan een meerderheid aan de overkant te komen, leunt de premier zwaar op een partij die stelselmatig en doelbewust grote groepen burgers beledigt, vernedert en discrimineert. Dat was tot dusver not done in de Nederlandse politiek. En dat is maar goed ook. We hebben artikel 1 van de Grondwet niet voor niets zo geformuleerd en op die markante plaats in onze constitutie gezet. Op zijn minst had de premier kunnen laten vastleggen in het gedoogakkoord dat hij de opvattingen van de PVV over de Islam knettergek vindt. Immers: wie verzint het om een boek dat in de zevende eeuw werd geschreven, met terugwerkende kracht ‘fascistisch’ te noemen, naar een politieke stroming die eerst in de twintigste eeuw het licht zag en duisternis bracht? En wie verzint het een boek uit het eerste millennium, met leefregels om enige rechtsorde te brengen in de chaotische samenleving van toen, gelijk te stellen met Mein Kampf, dat in de vorige eeuw juist de vernietiging van onze en de rechtsorde bepleitte? Zo iemand heeft geen enkel historisch besef maar wel de domme arrogantie om het gebrek aan elementaire kennis te compenseren met een overmaat aan onbehoorlijkheid. Dat, meneer de premier, weet u ook – en had dat dan tenminste ook hardop gezegd! Dan had de minister van buitenlandse zaken het wat makkelijker gehad om over de grens uit te leggen wat er allemaal in ons land gebeurt. ‘We leunen nu eenmaal op een partij die knettergekke opvattingen heeft’ klinkt een stuk duidelijker dan ‘we hebben een verschil van mening over de vraag of de Islam een religie of ideologie is’.

Natuurlijk probeerde Rutte ermee weg te komen dat de PVV het niet op moslims gemunt heeft maar op de islam. Ja hoor, antwoordde Kox, en daarom zei hij dat er miljoenen korans Europa uit moesten, of zei hij toevallig toch miljoenen moslims?

Er was nog een vrolijk gesteggel over de invoering van de 500 animal cops, nee, geen Duitse herders met petjes op maar echte politieagenten, en waren we het niet met de premier eens dat er meer aan dierenmishandeling moest gebeuren? Tot zijn teleurstelling was zelfs Niko Koffeman van de Partij voor de Dieren niet enthousiast, want hoe ging dat, wel politie voor de kleine dieren, maar natuurlijk geen enkele maatregel tegen mishandeling van slachtvee. Waarop Rutte de historische woorden sprak: “Ik ben premier voor alle dieren”. Zo werd het toch nog leuk, al ging het over ernstige zaken.

De senatoren zijn meestal zuinig met moties, dat laten ze vaker over aan de Kamer ‘aan de overzijde’, maar dit keer moest een bij elkaar geroepen commissie constateren dat er veel te veel moties ingediend zouden worden wanneer er niet duidelijk gekozen werd. Er kwamen uiteindelijk acht moties uit, waarover de komende dinsdag gestemd gaat worden, en die stuk voor stuk grote kans maken om aangenomen te worden. Waarmee de Eerste Kamer laat zien dat ze tanden heeft.

Een motie gaat over de vermindering van subsidie voor de arbeidsgehandicapten, met het dringende verzoek aan de regering om met alternatieven te komen om de werkgelegenheid voor jongeren met een handicap te bevorderen (Kox), een motie gaat over de patiëntenorganisaties, die dreigen wegbezuinigd te worden (Noten), een over de dierenpolitie: het dierenleed moet op een andere en betere manier worden bestreden, en de nieuwe politiefunctionarissen dienen ingezet te worden voor de zaken waarvoor de politiesterkte ontoereikend is, zoals vrouwenhandel en kinderporno, en gevaarlijke arbeidsomstandigheden (Noten), het verzoek om de geldende internationale rechtsregels te respecteren (dit gezien alle initiatieven van de ‘gedoogpartner’ waarvoor EU-verdragen zouden moeten worden opgezegd) (Engels van D66) en ook een interessante motie van Schuurman van de Christen Unie, waarin de indiener stelt dat de regering onterecht accepteert dat haar gedoogpartner de islam niet beschouwt als godsdienst maar als politieke ideologie, dat hiermee twijfel kan ontstaan over wat onder de vrijheid van godsdienst en levensbeschouwing wordt verstaan, en die vraagt aan de regering de diskwalificatie van de islam als politieke ideologie af te wijzen en op te komen voor de rechten en vrijheden van alle religies en levensovertuigingen om in woord en daad de maatschappelijke vrede tussen alle bevolkingsgroepen te bevorderen. Want, legde Schuurman nog uit, als een dergelijke uitspraak over het jodendom gemaakt zou zijn, dan was de wereld te klein geweest, en terecht. De motie werd ondertekend door de Christen Unie, de SP, GroenLinks, D66, de PvdA, het CDA, partij voor de Dieren, de SGP, de Onafhankelijke Senaats Fractie, Yildirim. Kortom: alleen de VVD (nog) niet.

Behalve de stemming volgende week gaat ook de behandeling van het belastingplan over twee weken nog erg interessant worden. Want er heeft al een meerderheid in de Eerste Kamer laten weten niet akkoord te gaan met het voornemen om de btw op podiumkunsten te verhogen. En die maatregel maakt onderdeel uit van het belastingplan dat door de EK alleen in zijn geheel aangenomen of afgestemd kan worden. En nu gaat de grote vraag worden of het kabinet voor die tijd door de knieën gaat, dan wel wil riskeren dat het gehele belastingplan wordt afgewezen. En de vraag is of de senatoren het daarop aan zullen laten komen, dan wel, zoals zo vaak, toch de regering willen sparen. We zullen zien. Het is in ieder geval spannender in de EK dan ooit tevoren.