Afgelopen woensdag in een uitverkochte Balie, een forumdiscussie over seksueel nationalisme. Watte? Nou over de verhouding tussen seksuele zelfbeschikking – van homo’s en vrouwen dus – en nationalistisch rechts, zeg maar even de PVV en daaromtrent.

Er was een reeks sprekers, er werd strak aan het programma gehouden en iedereen kreeg maar vijf minuten van Jan-Willem Duyvendak die de boel in goede banen moest leiden. Er kwamen veel interessante onderwerpen aan bod – veel te kort, maar dat kon niet anders. Ik had er aanvankelijk een hard hoofd in, ik haat eigenlijk die debatten waarbij zelden iemand naar huis gaat met een andere mening dan waar die mee gekomen is dus waar doe je het eigenlijk voor, maar het viel me reuze mee. De sfeer was goed, voor de verandering vervielen de meeste mensen nu eens niet in de klaarliggende stereotypen, en het simplistische ‘als je voor homo’s (of vrouwen) bent dan ben je tegen de islam’ of omgekeerd bleef uit. Er valt veel over die avond te zeggen, en als ik tijd heb kom ik daar nog op terug, en op de lezing die Paul Mepschen over het onderwerp hield. Maar dit was mijn bijdrage – ietsje uitgebreid want ik werd erg aan de beperkte tijd gehouden. Ik werd geacht te reageren op deze stelling: “Nederland is een nationalistisch land geworden, en ‘onze’ progressieve waarden worden door populistisch rechts gekaapt.”

Mijn verhaal:
“Met de islamitische hoofddoek valt niet te spotten. Dit lapje stof is de vlag van de islam. Het herbergt alle segregatie ellende van eeuwenlange kromgegroeide verhoudingen tussen man en vrouw. ..Miljoenen vrouwen gaan onder deze terreur gebukt… Het zijn allemaal domme vrouwen, die willen uitdragen dat ze niet mee willen doen en de Europese cultuur met joods-chirstelijke wortels afwijzen… Bedrog en islam, 1 pot nat… De meeste politici zijn te laf en te naïef – iemand moet de islamitische hoofddoek verbieden. Vrouwenrechten zijn in slechte handen bij de oude politieke kliek… Waar blijven de Dolle Mina’s van weleer? Onder leiding van Anja Meulenbelt is het met de vrouwenrechten alleen maar bergafwaarts gegaan in Nederland en de rest van Europa!”

Dit was een kleine compilatie van wat je zo op het web kunt tegenkomen, ik geloof dat ik deze van Elsevier heb, maar ik krijg dergelijke reacties ook regelmatig langs op mijn weblog. Dus als ik de mij meegegeven stelling moet beantwoorden: “Nederland is een nationalistisch land geworden, en ‘onze’ progressieve waarden worden door populistisch rechts gekaapt” is mijn antwoord: ja hoor. Dat gebeurt.

Want het eerste misverstand is dat de homo- en vrouwenemancipatie zijn voortgekomen uit onze ‘joods-christelijke cultuur’. Behalve dat dat joods-christelijke een recentelijke uitvinding is, want lang waren de joden een al of niet getolereerde minderheid, is het niet waar. Iedereen in deze zaal in De Balie die de jaren zeventig en tachtig nog heeft meegemaakt weet dat er een homobeweging was en een vrouwenbeweging, weet dat we onze verworvenheden zwaar hebben moeten bevechten op die zogenaamde christelijke cultuur – die er nu mee wegloopt alsof het altijd al van hun is geweest.

Wat er nu gebeurt – ik beperk me nu even tot de vrouwen – is dat de graad van emancipatie met name van moslimvrouwen, gemeten aan ‘onze’ normen over gelijkheid tussen vrouwen en mannen, gebruikt wordt als meetlat om een gehele bevolkingsgroep op te beoordelen en te min te bevinden. Achterlijk en achtergebleven, en dat komt door die ene eigenschap van die bevolkingsgroep: de vermaledijde islam.

Dit zijn we kennelijk vergeten: emancipatie is een proces. Een proces waarbij nooit alle vrouwen dezelfde uitgangspositie hebben en nooit tegelijkertijd diezelfde stap voorwaarts maken. Een proces dus van ongelijktijdigheid, en dat wil nog wel eens schuren – zoals dat altijd heeft geschuurd, ook toen het nog om ‘ons’ emancipatieproces ging. Niemand kan beweren dat het feminisme van toen door die geweldige joods-christelijke cultuur met open armen is ontvangen, en niemand kan ontkennen dat het gepaard is gegaan met fikse aanvaringen – tussen vrouwen en mannen, tussen conservatieven en progressieven, en tussen vrouwen onderling.

Zeker is er nu een nieuw emancipatieproces gaande, met name in migrantenfamilies die oorspronkelijk afkomstig zijn uit streken die nog gekenmerkt worden door traditionele sekseverhoudingen. Een dubbel emancipatieproces, zowel als migrant als als vrouw. Met dubbele loyaliteiten, en dubbele gevechten, zowel met de opvattingen binnen de eigen familie als met de autochtone omgeving die de migrant niet bepaald welkom heet. Ook dat geeft botsingen, zowel tussen individu en omgeving, als tussen vrouwen en mannen, als tussen de generaties. En dat geeft een veelkleurig beeld aan emancipatieprocessen en, alweer, ongelijktijdigheid – er zijn vrouwen die onderweg hun geloof afleggen en er zijn vrouwen die de islam als bondgenoot ervaren bij hun strijd om meer gelijkheid en meer vrijheid. Er zijn, kortom, vele wegen die naar Rome leiden. Of naar Mekka. Zoals dat in de vorige, de westerse feministische golf ook te zien was. Nooit zijn de feministes in de golf die ik intensief heb meegemaakt het eens geworden over het einddoel dan wel over de weg daarheen. En gelukkig maar. Want het idee van een uniform doel waaraan iedereen zou moeten voldoen zou in strijd zijn met het belangrijkste uitgangspunt van het feminisme: keuzevrijheid. Zoals het dat nog steeds is.

Maar de pluriformiteit in het emancipatieproces van migrantenvrouwen, die ongelijktijdigheid, de dubbele loyaliteiten van de eerste generatie en hun dochters, ontgaat nationalistisch rechts, want dat past niet in hun simpele vijandbeeld. De islam is fout, de islam is onderdrukkend – met mannen lijkt het al niks meer te maken te hebben – en er is maar één model richting de juiste emancipatie, het model Hirsi Ali, weg met het geloof. Desnoods met dwang. Verbied die hoofddoeken, dan worden die vrouwen eronder vanzelf vrij. Luister vooral niet naar die vrouwen zelf, want dat weten we toch, die zijn zwaar gehersenspoeld, die kunnen niet denken.

Het interessante aan de volgelingen van nationalistisch rechts is de volstrekte resistentie tegen de feiten. Want wie om zich heen kijkt, en de onderzoeken wel eens leest, moet erkennen dat het met een groot deel van de tweede generatie migrantenvrouwen nou juist erg goed gaat. Ze halen veel sneller hun onderwijsachterstand in dan gebruikelijk is onder autochtonen die hun sociaal-economische achterstand proberen in te halen. Het miegelt van de rolmodellen, je ziet overal buitengewoon moderne jonge vrouwen met of zonder hoofddoek, en precies dat – de verkleining van de kloof – maakt de weerstanden bij de zich bedreigd voelende autochtonen alleen maar groter: ze rukken op. Ze komen te dichtbij. Ze denken zomaar dat dit land ook van hen is. Hoe durven ze.

Absoluut zijn er nog problemen zat. Er zijn vrouwen die nog nauwelijks het huis uitkomen, er zijn jonge vrouwen die de spanningen tussen thuis en de vijandige of onverschillige buitenwereld slecht aankunnen, er is sprake van geweld – altijd een risico wanneer de traditionele ongelijkheid tussen de seksen begint te verschuiven, ook dat hebben wij hier ook meegemaakt – en er is een scala van meegenomen problemen die nog niet zijn overwonnen: gedwongen huwelijken – overigens tegen de islam – voor bepaalde nationaliteiten genitale verminking van meisjes – overigens helemaal niet islamitisch, en zoals gezegd, mannen die juist door het ervaren verlies van mannelijkheid terugvallen op oude noties van eer. En natuurlijk moeten we die problemen niet ontkennen, maar dat gebeurt ook niet. Ik kijk al jaren om me heen en zie dat er hard aan gewerkt wordt. Alleen niet door nationalistisch rechts, die hebben het te druk met de islam veroordelen. Voor de vrouwen zelf en de vele initiatieven die zijn ontwikkeld (en waarvan er vele voorkomen op dit weblog) heb ik in al die jaren geen spat werkelijke belangstelling gezien. Of zien we de PVV misschien met een paar ferme programmapunten om migrantenvrouwen bij hun emancipatie en integratie te ondersteunen? Ik dacht het niet. De mensen die zich werkelijk inzetten, praktisch, samen met de vrouwen, komen zoals gewoonlijk voornamelijk van links.

Het vijandbeeld, de islam onderdrukt vrouwen, heeft een psychologische functie voor de autochtone (en enkele allochtone) aanhanger: het geeft een aangenaam gevoel van superioriteit waar je verder niets voor hoeft te doen. In naam van de vrouwenemancipatie kun je neerkijken op een gehele bevolkingsgroep en je beter wanen. Dat is overigens historisch gezien geen nieuwtje. Het hoorde gewoon bij de koloniale mindset: ‘witte man redt bruine vrouw van bruine man’. Lord Cromer, eens consul-generaal in Egypte, wees ook graag op de inferioriteit van de islam door te benadrukken dat het christendom respect voor vrouwen toont, terwijl de islam vrouwen minacht. Dat was een mooi argument om de koloniale overheersing mee te rechtvaardigen. Diezelfde Lord Cromer, een Brit, was in eigen land een fel tegenstander van het vrouwenkiesrecht.

Vrouwenemancipatie als stok om de hond mee te slaan: je kunt die ook gebruiken om links mee om de oren te meppen, die slappe theedrinkende moslimknuffelaars. Je kunt, zoals inmiddels gebruikelijk is onder nationalistisch rechts, beweren dat ik de feministische zaak heb verraden omdat ik niet meedoe met islam-bashen.

Het geijkte vijandbeeld van nationalistisch rechts – het is allemaal de schuld van de islam – is niet alleen feitelijk dom en kortzichtig, het helpt de vrouwen zelf voor geen centimeter. Juist dat vijandbeeld is het dat de speelruimte voor zich emanciperende vrouwen niet groter maakt, maar kleiner. In een islam-vijandig politiek klimaat, waarin iedere moslim zich haast dagelijks moet verantwoorden, is nog nauwelijks de openheid aanwezig om ‘de vuile was’ buiten te hangen – elke erkenning van werkelijke problemen kan ogenblikkelijk tegen de moslims als groep worden uitgebuit. Daar horen werkelijke progressieven (M/V) niet aan mee te doen.

Een laatste voorbeeld van de nationalistisch rechtse logica? Luister naar ene Edward. Dit zei hij ergens op het web:

Ik ben voor tolerantie. Dus ook voor:
– homoseksuelen, zowel in woord als gebaar (dus geen geweld)
– voor andersdenkenden, dus geen politieke processen tegen mensen die van hun recht op vrijheid van meningsuiting gebruik maken
– vrouwen, dus geen vrouwenonderdrukking uit naam van een ideologie
– mensen die hun geloof verlaten, zoals Ayaan, Rushdie, Jami
– voor mensen met een ander geloof, zoals joden.
Kortom, ik ben dus tegen de islam.