Het is een weekeinde van herdenken: twee mensen die niet dood hadden mogen zijn.

Gisteren was ik bij een kleine, in de haast georganiseerde herdenking voor Juliano Mer Khamis, in Mezrab. Ik kwam er mensen tegen die ik ken, en die Juliano kenden, maar ook veel jonge mensen die ik nog niet eerder had ontmoet. Een aantal ervan waren in Nablus, Bethlehem en ook Jenin geweest, ze kennen het Freedom Theatre. Een nieuwe generatie van mensen die anders denken over Palestina Israel dan wij toen we zo jong waren.

Ik was er met Anneke (Jos Mouthaan) die zich deze gelegenheid niet wilde laten ontgaan: ze heeft Arna, Juliano’s moeder, nog zelf gekend. Ze was in Jenin toen ik nog nooit in Gaza was geweest. Samen keken we naar de film die Juliano maakte over zijn moeder en hun werk: Arna’s children. Ze had toen kanker en wist dat ze niet lang meer te leven had. We zien haar tussen ‘haar’ kinderen, bazig en liefdevol, en op handen gedragen door alle mensen daar, als jodin die koos voor de strijd tegen onrecht. Ook of misschien juist omdat het haar eigen volk was die dat onrecht pleegde.

Maar het belangrijkste thema van de film die Juliano maakte, is wat er gebeurde met de kinderen toen ze opgroeiden. Hij volgde ze, van de momenten dat ze als enhousiaste kinderen in het eerste toneelstuk van hun leven speelden, tot ze in het verzet gingen – en stierven. Een van die kinderen blies zichzelf op, in een aanslag in Israel. Juliano laat het allemaal zien: wat zo’n jongen bezielt die eerst meemaakte hoe een klein meisje in zijn armen stierf na een Israelische aanval – en toen aan niets anders meer kon denken. Maar ook de effecten van die aanval in Israel zitten in de film. Juliano ontziet niemand: hij laat zien. Hij laat de jonge mannen die dachten dat ze zich op moesten offeren in een gewelddadige strijd niet vallen, hij oordeelt niet. Hoewel we weten hoe hij er over denkt: die tweede intifada, met zoveel doden en zoveel getraumatiseerde mensen: dat is niet de manier waarop we het moeten doen. Het is een harde, maar ook liefdevolle en respectvolle film geworden.

Anneke sprak een paar minuten over Arna, ze zijn verwant, die twee onverschrokken vrouwen. Er waren andere mensen die spraken, wie wilde mocht wat zeggen. Sahand, de organisator las een paar gedichten voor die waren gestuurd. Een Philippijnse familie had prachtige posters gedrukt. Er werd geld opgehaald om het Freedom Theatre voort te zetten.

Dit was het mooie van de avond, zei Sahand. Je denkt dat het gaat om verdrietig afscheid te nemen van een bijzondere man, en je af te vragen hoe het zonder hem nou verder moet, maar zijn dood was ook de aanleiding voor een golf van nieuwe energie, nieuwe creativiteit, nieuwe vastberadenheid – net zoals Rachel Corrie misschien na haar dood nog meer effect heeft gehad dan tijdens haar leven.

Juliano wist altijd welk risico hij nam, hij hield rekening met zijn dood. Maar hoe verschrikkelijk cliché het ook klinkt: hij en zijn moeder Arna leven voort in wat ze in beweging hebben gezet.

Gideon Levy schreef trouwens een mooi artikel waarin hij Juliano Mer Khamis herdenkt. Hier.
En de film Arna’s Children is op You Tube te zien.