(Een aanplakbiljet zoals je in Gaza kunt vinden)

Dat Vittorio Arrigoni in Gaza is vermoord door de leden van een salafistische splintergroep weten we. In mijn eerste stuk daarover (hier) probeerde ik met mijn kennis van zaken over Gaza iets te vertellen over de achtergronden, over het ontstaan van extremistische splintergroepen in Gaza, die in botsing kwamen met Hamas. Het is inmiddels duidelijk dat de moord is gepleegd door een kleine groep die zich Tawhid wa al-Jihad noemt – beetje raar vertaald als Monotheisme en Jihad (Tawhid is een Arabische uitdrukking om uit te drukken dat God een en ondeelbaar is).

In een artikel van Jared Malsin, hier, wordt veel gedetailleerder uiteengezet hoe de verhoudingen binnen Gaza liggen, nadat Hamas daar de leiding over had genomen zonder Fatah, en dus ook de overheid formeerde en bestuurt.

De paar kleine salafistische groeperingen binnen Gaza zijn vooral geinspireerd door studenten die terugkwamen uit Saudi Arabie, in de jaren zeventig. Ze ontvangen vaak financiële hulp van de Saudi’s. Het zijn altijd kleine groepen, voornamelijk bestaand uit jonge mannen, en overwegend geweldloos. De moord op Arrigoni is atypisch, al helemaal omdat die is gepleegd op een solidaire medestander, en is dan ook breeduit door alle Palestijnse stromingen veroordeeld, ook door andere salafistische groepen. Maar een paar van die groepjes hebben zich ondanks een geweldloos en voornamelijk op religie gericht begin in de loop van de tijd tot strijdbare jihadi’s ontpopt.

De salafistische splinters, bij elkaar geschat op niet meer dan een paar honderd mannen, komen wel in botsing met Hamas, omdat ze op twee belangrijke punten met de inmiddels tamelijk ‘gematigd’ geworden Hamas fundamenteel van mening verschillen. Ze vinden dat Hamas niet ver genoeg gaat in het doorzetten van een islamistische cultuur in Gaza – Hamas had tijdens de verkiezingen beloofd voor pluriformiteit te zijn, en de levensstijl van anders gelovigen als de christenen, of de mensen die voor een seculiere staat waren, niet te verstoren. De salafisten denken daar anders over. Maar belangrijker is nog dat de salafisten vinden dat Hamas niets bereikt in het gevecht met Israël. Het zijn vaak die kleine splinters die raketten afvuren naar Israel – je hebt daar weinig meer voor nodig dan kleine, draagbare, afschietinstallaties.

Dit is het dilemma waar Hamas voor staat: als het die groepen toestaat om Israël aan te vallen met raketten riskeert het een massieve vergeldingsactie, maar als ze te streng zijn in het handhaven van de wapenstilstand dan zijn het juist de militanten die Hamas zien als handlangers van Israël. Zeker als blijkt dat die wapenstilstand helemaal niets oplevert, zelfs geen wezenlijke verlichting van de blokkade, laat staan dat er enige winst geboekt wordt voor een vrije toekomst van Gaza.

De groep die Arrigoni heeft vermoord hoorde bij de militantste tegenstanders van Hamas. Waarschijnlijk was het dus niet specifiek tegen Arrigoni gericht, maar tegen Hamas. Het schijnt de bedoeling te zijn geweest om hem uit te ruilen tegen een gevangen genomen leider, maar dat is dus kennelijk misgegaan, hoewel de details nog niet bekend zijn hoe het kwam dat Arrigoni werd vermoord voor de deadline afliep. De leider van de groep Hisham Sa’idni was al voor de Operatie Gegoten Lood door Hamas opgepakt en gevangen gezet, maar kwam vrij toen tijdens de aanval de gevangenis verwoest werd. Hij werd weer opgepakt, en tijdens de poging van Hamas om de groep tot overgave te dwingen, nog meegenomen – maar tijdens de belegering van het huis gooide een van de mannen een granaat naar de eigen mensen, waarbij er twee omkwamen.

Hamas probeert de verschillende meer militante facties in Gaza te houden aan de afspraken die ze maken over het niet afschieten van raketten, de groepen houden hun eigen leden onder toezicht, waar het mis gaat riskeren ze gevangenis. Tegelijk probeert Hamas ze enigszins tegemoet te komen om verdere radicalisering tegen te gaan, bijvoorbeeld door hen in de gevangenis te laten bezoeken door islamitische geleerden om hen een wat tolerantere houding bij de brengen.

Maslin zegt dat niet in zijn artikel, maar mijn waarneming in Gaza is dat Hamas strenger optreedt, juist als het gaat om het dragen van hoofddoeken en het gescheiden houden van jongens en meisjes, om de salafisten tegemoet te komen en de wind uit de zeilen te nemen.

Israel die dat natuurlijk allemaal wel weet, reageert vooral door het vuur nog wat aan te wakkeren. Zo zijn er in november twee leden van een salafistische groep door bommen op hun auto’s vermoord – met als ‘excuus’ dat die bezig waren met het plannen van een aanslag op Amerikaanse en Israelische doelen in Egypte. Hamas ontkent dat dat het geval was, en wijst er op dat de verspreide geruchten, als zou Al Kaida ook al in Gaza werkzaam zijn van de hand. Waarschijnlijker is dat Israel helemaal niet mee wil helpen om de radicalisering tegen te gaan, maar er juist belang bij lijkt te hebben dat het extremisme in Gaza toeneemt.

Vooral, dit is mijn mening, het staat niet in het artikel van Malsin, wil Israel voorkomen dat de vertegenwoordiging van Gaza, op dit moment dus Hamas, in het oog van de wereld als ‘redelijk’ overkomt. Hoe meer raketten, hoe meer extremisme, hoe meer Israel vol kan blijven houden dat er aan de andere kant niemand is om mee te praten, en kan blijven verhullen dat Hamas al meerdere pogingen heeft gedaan om te onderhandelen over een politieke oplossing van het conflict. En hoe meer Gaza wordt afgesloten van de buitenwereld, zonder hoop op een andere toekomst, hoe meer het religieuze extremisme een kans krijgt verder te groeien. Precies dat wat Hamas probeert te voorkomen.

Malsin wijst de mogelijkheid dat de Mossad achter de moord op Arrigoni zat van de hand als een samenzweringstheorie. Al heeft Israel een lange geschiedenis van politieke moorden compleet met als toeristen verklede Mossad agenten met aangeplakte snorren die zo uit een jongensboek lijken te komen. En het ook duidelijk is dat Israel zich erg druk maakt over de aangekondigde flottielje. Daarmee zou duidelijk zijn waarom Vittorio de dupe moest worden en niet een willekeurige buitenlander. Dat er in Gaza spionnen zijn en collaborateurs van Israel ontkent ook Hamas niet. Maar zonder meer aanwijzingen is het toch het meest plausibel dat het een verkeerd uitgepakte daad was van een extremistische groep die dacht zo Hamas onder druk te kunnen zetten.

Meer details in het artikel van Malsin, hier Malsin was voorheen werkzaam bij Ma’an, een belangrijk Palestijns Nieuwsagentschap met een engelstalige website die ik vaak raadpleeg, hier.