In de jaren vijftig en zestig was het de beweging voor burgerrechten in de VS die de segregatie tussen zwart en wit aanvocht – en uiteindelijk won. In 1961 waren het zwarte en witte Amerikanen die in de bussen stapten waar zwarten achterin moesten zitten en de boel eens even flink opschudden. Beroemd uit die tijd is een zwarte dame, Rosa Parks, die voorin ging zitten en eenvoudig weigerde om op te staan. De groepen die de bussen van hun segregatie ontdeden noemden zich de Freedom Riders.

In die traditie stapten zes Palestijnen in een Egged bus, lijn 148, die de illegale nederzetting op de Westoever, Kohav Yakov, verbindt met Jeruzalem. De apartheid in Israël en in de Bezette Gebieden is wat anders van karakter dan die, bijvoorbeeld, in Zuid-Afrika. Nergens vind je bordjes ‘alleen voor joden’, hoewel het voor iedereen duidelijk is welke buurten, wegen, bussen alleen voor joden zijn, en welke checkpoints alleen voor Palestijnen. En je, mocht je je vergissen, hardhandig wordt herinnerd aan wat je als Palestijn mag en wat niet. Zo staat er nergens dat Palestijnen de bussen niet in mogen die bedoeld zijn om kolonisten van Israël naar hun nederzettingen te brengen. De truc is deze: dat al die bussen door de nederzettingen heen rijden, en dat het Palestijnen verboden is om de nederzettingen binnen te gaan zonder vergunning – die ze uiteraard niet krijgen – want daarmee zouden ze ‘illegaal’ Israël binnen gaan. Let wel: we hebben het over de nederzettingen die gevestigd zijn op de Westoever, dat Israël nooit officieel heeft geannexeerd.

De actie werd gevoerd door zes Palestijnen die al door de wol geverfde activisten zijn voor de rechten van Palestijnen, onder wie professor Mazin Qumsiyeh, een christelijke Palestijn die ik wel eens heb ontmoet, en de schrijver van Popular Resistance in Palestine. En Huwaida Arraf, ook bekend als de oprichtster van de Free Gaza Movement. Ze stapten op de eerste bus die stopte, de eerste vijf reden door, samen met de kolonisten die ook die kant opgingen, plus een aantal journalisten. Aan boord ontvouwden ze de Palestijnse vlag, en de papieren met hun leuzen. De actie was aangekondigd, en uiteraard waren leger en grenspolitie aanwezig. Die stapten de bus in toen die stoppen moest bij het Hizmah checkpoint, en lieten eerst de kolonisten uitstappen, die ongehinderd de volgende bus konden pakken, maar wel kwaad waren vanwege het oponthoud natuurlijk. “Weten jullie ook eens hoe dat voelt” zeiden de activisten. Toen de activisten weigerden om vrijwillig de bus te verlaten werden ze eruit gesleept en gearresteerd – ze zijn inmiddels weer vrijgelaten, maar dat zal wel niet het laatste zijn dat ze erover horen: de aanklacht luidt dat ze ‘illegaal, want zonder vergunning’ Israël binnen wilden gaan. Ook Israël heeft zijn eigen pasjeswetten. De journalisten werden de bus uitgeschopt en anderen kregen een boete vanwege ‘illegaal parkeren langs de weg’.

“Waarom vragen jullie de kolonisten niet of ze toestemming hebben om naar Jeruzalem te gaan”, vroeg een van de activisten die op de grond in de bus was gaan liggen tot hij werd weggesleept, “is zijn bloed rood en het mijne blauw?”

In het Westen weten we weinig van de lange geschiedenis van geweldloos verzet en ‘burgerlijke ongehoorzaamheid’ van de Palestijnen, we weten erg veel meer over de zelfmoordaanslagen van vroeger en de raketten van nu. Dit is het punt: dat geweldloos verzet de Israëli’s veel zenuwachtiger maakt dan het gebruik van geweld, want tegenover die bewapende en gemaskerde mannen kunnen de Israëli’s doen alsof ze de slachtoffers zijn van terrorisme, terwijl ze zo duidelijk in de rol van daders terecht komen als ze ongewapende demonstranten in elkaar slaan, en met traangas of met rubber kogels bestoken. En steeds meer Palestijnen beginnen de kracht van geweldloos verzet te ontdekken. Bij de protesten tegen de muur, in de BDS acties (boycot van Israëlische producten, hier), bij de Sheikh Jarrah acties tegen de joodse overname van huizen in Oost Jeruzalem (hier. Maar dat verzet heeft vooral effect wanneer de media er minstens evenveel aandacht aan zouden geven als aan de laatste resten niet-geweldloos verzet. En daar wil het ook bij onze eigen media nogal eens aan mankeren.

Er is nog een interessant aspect aan deze nieuwe vorm van actie. Al jarenlang wordt er vooral geprotesteerd tegen bezetting, blokkade, de muur, maar allemaal nog binnen het idee dat Palestijnen in ieder geval een deel van hun land terug moeten krijgen. Maar al jaren geleden waarschuwden vooruitziende mensen dat de tijd om nog voor een vrije Palestijnse staat te strijden wel voorbij is, en dat er een nieuwe fase zou komen: die van het besef dat er feitelijk al sprake is van één staat, onder heerschappij van Israël. Een evidente apartheidsstaat, met verschillende wetten voor joden en niet-joden, verschillende territoria, op de Westoever zelfs verschillende rechtbanken, verschillende wegen, en aparte vergunningen die alleen Palestijnen nodig hebben. Dit was de eerste actie die laat zien dat de segregatie echt bestaat, dat apartheid geen overdreven benaming is voor wat er onder Israël’s heerschappij gebeurt, ook al ontbreken de bordjes slegs vir blankes, dan wel ‘alleen voor joden’.

Het is een nieuwe strategie, Palestijnen die in voorbeeld van de zwarte burgerbeweging in de VS en de anti-apartheidsstrijd in Zuid-Afrika geweldloos vechten voor gelijke burgerrechten. We gaan er nog van horen.

Bronnen:
Electronic Intifada hier.
The Guardian hier.
Mondoweiss, hier en hier.
Website +972, hier.

Meer foto’s, +972, hier.