(Ineke van der Valk)

Het was te verwachten: dat werd voor mij meer een reünie van vrienden en bekenden – ‘Jaap, we can’t go on meeting like this‘ – dan een formele bijeenkomst. Op de presentatie van Ineke van der Valks boek Islamofobie en discriminatie verscheen een bont gezelschap, wetenschappers, activisten, veel mensen met een Marokkaanse achtergrond, allerlei lui die om welke reden dan ook geïnteresseerd zijn in dat nieuwe fenomeen in Nederland: het wantrouwen tegen en de discriminatie van de islamitische Nederlanders, vooral die met een Marokkaanse achtergrond.

(Abdou Menebhi)

Het boek is mede geschreven in opdracht van het Emcemo, en Abdou Menebhi legde uit waarom zij, als seculiere organisatie, vinden dat er meer aandacht moet zijn voor de islamofobie. Omdat het belangrijk is om alle vormen van discriminatie aan te pakken, of het nou gaat om homofobie, antisemitisme of discriminatie van vrouwen. Te veel organisaties willen het alleen maar hebben over de discriminatie waar ze zelf last van hebben, zei hij later bij de discussie, ze zien de samenhang niet. Ben ik het erg mee eens: ik erger me er zeer aan als ik een deel van de homobeweging lustig mee zie doen aan het moslimbashen, omdat die niet de juiste opvattingen zouden hebben over homoseksualiteit, zo kun je wel aan de gang blijven. Zo word je tegen elkaar uitgespeeld. Nog een belangrijke reden noemde Menebhi: er is in Nederland wel belangstelling voor de radicalisering van moslimjongeren, maar wanneer je er niet voor zorgt dat ook zij zich in dit land welkom voelen, beschermd, erkend, is de kans dat ze radicaliseren, omdat ze zich geen onderdeel voelen van deze samenleving, veel groter. Wie iets wil doen aan radicalisering moet iets doen aan islamofobie, maar het lijkt wel alsof sommige politici precies het tegendeel beogen.

Een serieuze aanpak van islamofobie – Van der Valk geeft in haar boek ook aanbevelingen – maakt de mensen die zich nu niet serieus genomen voelen weer vertrouwen kunnen krijgen in de rechtstaat. Dat vertrouwen heeft deuken opgelopen. Wat voor zin heeft het om aangifte te doen van aanvallen op moskeeën, wanneer de daders toch niet gepakt gaan worden en de politie niet erg geïnteresseerd lijkt? Wat voor zin heeft het om een aanklacht in te dienen over haatzaaien of opruien tegen moslims als het bij een man als Wilders ondanks de erkenning dat het behoorlijk fout is wat hij heeft gezegd toch niet tot een veroordeling komt? Koningin Beatrix heeft nu heel even meegemaakt wat voor veel moslima’s dagelijkse kost is.

Om van Nederland een land te maken waarin het goed samenleven is, is een inclusieve aanpak nodig, alle vormen van discriminatie moeten worden aangepakt, homofobie, vrouwenrechten, antisemitisme, islamofobie. Maar terwijl de geschiedenis ons al bewust heeft gemaakt waarom antisemitisme zo erg is, we hebben de gevolgen ervan meegemaakt, en een sterke vrouwenbeweging en homobeweging de mensen ervan bewust hebben gemaakt wat discriminatie inhoudt, en ‘gelijke rechten’ nu in ieder geval als idee zijn geaccepteerd, ook bij rechts, blijkt er nog weinig besef over de schadelijke gevolgen van islamofobie door te dringen – niet alleen schadelijk voor moslims, maar ook voor de binding in de samenleving als geheel.

Ineke van der Valk vertelde al het een en ander over haar boek: over het onderzoek dat ze heeft gedaan naar het voorkomen ervan, de rol van het internet, de rol van de PVV maar ook van andere partijen die meebuigen in een anti-migranten en anti-vreemdelingenhouding, de aanvallen op moskeeën, gelukkig het afgelopen jaar al wat minder. Maar ook over de vraag naar de definitie: Van der Valk ziet islamofobie als een variant op het klassieke racisme, net als antisemitisme dat was.

(Khadija Arib)

De thema’s van de islamofoben zijn wel bekend, maar nu op een rij gezet: het beschuldigen van de gehele islam als gewelddadig en totalitair, de mythe dat alle moslims eropuit zouden zijn om Europa te overheersen – Eurabia – en ‘onze’ cultuur te vernietigen, de obsessief beleefde angst voor de ‘massa-immigratie’, de aanname dat moslims niet kunnen integreren – altijd criminaliteit, altijd onbetrouwbaar, en natuurlijk de welbekende aanname dat vrouwen met een hoofddoek allemaal zwaar onderdrukt zijn. En ook dit: daar meteen achteraan komt de aanval op de ‘linkse elite’.

Ook islamofobie heeft zijn schakeringen, er zijn ook ‘gematigde’ islamofoben, zegt Van der Valk, maar het gevaar van de opvattingen die de PVV verspreidt, als zou de islam geen religie zijn maar een gewelddadige ideologie, heeft invloed ook op andere partijen.

Ze heeft meer verteld, maar ik heb het boek, en zal daar na lezing zeker nog eens op terugkomen.

(Tineke Lodders)

Het eerste exemplaar werd uitgereikt aan Tineke Lodders, de voorzitter van Eén Land, één samenleving, de lezers van dit weblog welbekend, want ik hoor ook bij de pleitbezorgers van die groep (zie hier). Andrée van Es, wethouder van Amsterdam, zou nog komen maar was verhinderd, en haar plaats werd ingenomen door Khadija Arib, uit de Tweede Kamer. Lodders hield een bevlogen pleidooi voor solidariteit: wij moeten zij aan zij staan met onze moslimburgers, zei ze, zodat we later niet kunnen zeggen dat we het niet wisten, en nooit onze excuses aan hoeven te gaan bieden. Alle belangrijke sectoren in onze maatschappij horen zich teweer te stellen tegen islamofobie, de politici, het MO, de rechterlijke macht, de politie, de scholen, vakbonden – wie aan onze moslims komt, komt aan onze samenleving.

(Nadia Bouras)

Discussie, onder leiding van Nadia Bouras. Ineke van der Valk legde nog eens uit dat niet alle kritiek op de islam of op migranten per definitie onjuist is, maar dat het gaat om de stelselmatige afwijzing van moslims als groep, omdat dat is wat leidt tot uitsluiting. Er gaan wat stemmen op over de vraag: waarom islamofobie en waarom nu? Een belangrijke factor was de val van het Oostblok, waardoor er geen communisten meer waren die ons zouden bedreigen, en toen was er behoefte aan een nieuwe vijand. En natuurlijk: daar waren de terroristische aanslagen, daar was de angst voor een ‘vloedgolf’ aan migranten. En de rol van de media: er is veel meer aandacht voor moslims als daders dan voor moslims als slachtoffers, werd er gezegd. Maar ook is er meer aandacht nodig voor de motieven die mensen hebben om zich te bekennen tot de islamofobie. Van der Valk die ook rechtsextremistische jongeren heeft onderzocht zegt dat het soms maar toevallig is bij welke beweging ze terechtkomen, en ook maar de vraag welke groep mensen als de noodzakelijke vijand fungeert: er zijn ook rechtsextremisten die nog niet aan islamofobie toe zijn, omdat ze nog geen afscheid hebben genomen van het antisemitisme, en dit is wat ze denken: je kunt niet tegelijk tegen joden en tegen moslims zijn.

Er was nog veel meer over te vertellen, maar nu ligt er het boek waarvan ik dacht; dat had ik graag al veel eerder gehad. Maar dat ligt niet aan Ineke van der Valk die het nu geschreven heeft.
Nu lezen.