(Bram Grandia)

Te gast: Bram Grandia, die op 4 mei in het Nieuwe Liefde café een column uitsprak.

Dit is het punt dat mij trof: dat er veel gedoe is dat de doelstelling van de dodenherdenking niet uitgebreid mag worden en er geen andere mensen op 4 mei herdacht mogen worden dan de echte doden van de vervolging toen. Maar ondertussen zijn er allang andere doden ingefrommeld, namelijk die van onze eigen ‘vredesmissies’ van na WO II. Gewetensvraag: ‘zijn slachtoffers goede Nederlanders als ze gesneuveld zijn in een foute oorlog?’

Foute keuze

‘Mijn naam is Auke Siebe Dirk
Ik ben vernoemd naar mijn oudoom Dirk Siebe
een jongen die een verkeerde keuze heeft gemaakt.’
Het gedicht eindigt met de regels:
‘Mijn naam is Auke Siebe Dirk
Ik ben vernoemd naar Dirk Siebe
omdat ook Dirk Siebe niet vergeten mag worden.’

Het Auschwitzcomité en CIDI hebben bereikt dat het gedicht van de 15-jarige Auke de Leeuw vanavond niet wordt voorgedragen op de Nationale Herdenking. Auke verwoordt in zijn gedicht de foute keuze van zijn oom. Auke heeft het ook over zijn oma. Ze was de moeder van elf kinderen, waarvan vier in het verzet zaten en één – Dirk Siebe – vocht aan het Oostfront. Alle elf had oma hen even lief. Dirk Siebe kwam nooit meer thuis. In de brief van CIDI lees ik dat aandacht voor de problematiek van de daders terecht is, ‘maar om de dader tot slachtoffer te verheffen en hem bijna als een held in een gedicht te herdenken, gaat CIDI te ver. Hiermee worden de grenzen van het rechtvaardige overschreden.’ Ik vind dat CIDI hier zelf een grens overschrijdt. Waar wordt de dader tot slachtoffer verheven? Waar wordt hij tot bijna held gemaakt? Doet dat recht aan Auke en zijn gedicht?

Inmiddels is er rond Vorden een verhitte discussie. Als predikant in Wehl heb ik ervoor gepleit dat de burgemeester van de Duitse partnergemeente Raesfeld mocht spreken op 4 mei 2008. Sinds een aantal jaren lazen scholieren in Wehl op 4 mei alle namen voor van militairen die gesneuveld zijn, dus ook de Duitse militairen. Wordt daarmee de grens tussen goed en fout overschreden? Ja, zeggen sommigen. Die Duitsers mogen geen naam en geen gedenkplaats hebben. Nee, zeggen anderen. We staan stil bij de wandaden van het nationaal-socialisme. Dat doen we heel concreet en tegelijkertijd noemen we de namen van al die – meestal jonge jongens – die vielen. In 2008 hield een ontroerde burgemeester van Raesfeld voor het eerst in Wehl een toespraak en vroeg aan het einde om begrip dat hij ook stil stond bij de Duitse doden. Waarom? Omdat er net zoals bij Dirk Siebe vaders en moeders waren die intens van hun kinderen hielden en de namen van hun kinderen niet uitwisten. Die spagaat brengt Auke in zijn gedicht onder woorden.

Intussen is er geruisloos een andere ontwikkeling aan de gang. Alle Nederlandse militairen die bij politionele acties, vredesoperaties of oorlogen zijn gevallen worden op 4 mei herdacht. Hoe zit het met de Nederlandse slachtoffers van de foute oorlog tegen Irak? Zijn slachtoffers goede Nederlanders als ze gesneuveld zijn in een foute oorlog? Als een Duitse jonge soldaat na gevangenneming door de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten in mei 1945 wordt doodgeslagen, hoe zit het dan met fout en goed? Is die Duitse militair dan wel een oorlogsslachtoffer dat herdacht mag worden? Ik zie een hartstochtelijke strijd om de scheiding tussen goed en fout helder aan te geven. Juist die strijd maakt nieuwe slachtoffers. Bijvoorbeeld Auke die -vernoemd naar een oom die fout was- de herinnering aan die oom niet wil vernietigen.

Bram Grandia
IKON pastor