Eerherstel voor de aardappel

Als iemand een jaar of tien geleden tegen mij gezegd zou hebben dat ik op mijn oude dag nog eens een onuitstaanbare geheelonthouder zou worden – geen drank, niet roken, geen vlees, dan zou ik gezegd hebben: als het zo moet dan hoef ik niet eens oud te worden.

Interessant om terug te kijken naar je eigen denkbeelden: hoe kwam ik er eigenlijk bij om te denken dat het leven zonder alcohol niet meer leuk zou zijn? En ja, ik hou ontzettend van lekker eten, nog steeds. Maar hoe kwam ik op het idee dat eten zonder vlees en zuivel niet lekker zou kunnen?

En zo gebeurt het natuurlijk ook dat ik reacties krijg als ik laat weten tegenwoordig planteneter te zijn, zij het een nog tamelijk vers bekeerde, reacties die ik zo kan herkennen uit mijn eigen nog niet zo lang geleden verleden. Zo zei een man: ja maar, wij mensen zijn toch vleeseters van nature. Dat hebben we nodig!

Is dat zo? Dit is een feit: je hebt beesten die leven op vlees, zoals alle katachtigen. En je hebt beesten die geheel plantaardig eten. Die grote dieren waarvan wij hamburgers maken, eten zelf gras en geen hamburgers. Waarmee de vraag meteen is beantwoord waar wij mensen dan onze eiwitten vandaan moeten halen als we geen vlees zouden eten. Nee, niet van gras, dat kunnen wij niet aan. Maar net als andere dieren die planten eten kunnen wij groente omzetten in eiwitten. En waarom zou je eerst een koe planten laten eten, waarna wij die koe dood moeten maken en op moeten eten, als het directer, efficiënter, goedkoper, en gezonder kan – en ook prettiger voor de koe? En de planeet?

Het dier dat wij zijn als mens, is in staat zowel planten als vlees en vis te eten. In onze evolutie had dat wel degelijk een functie. Het betekende dat mensen in staat waren om in streken te leven met strenge winters, en dus te overleven in de maanden dat er vrijwel geen verse groente of fruit te vinden was. Chimpansees, onze broertjes, eten plantaardig – maar die zie je dan ook alleen in warme streken en niet op de Noordpool. Het had voor mensen dus absoluut een voordeel dat we zowel vlees als planten kunnen eten. De vraag is alleen of we dat voordeel nu nog net zo nodig hebben als eens. Antwoord is nee.

In de nog traditioneel en veelal van de moderne wereld afgesloten gemeenschappen die onderzocht werden in Blue Zones eten de mensen voornamelijk plantaardig. (Zie hier.) Meestal niet principieel, maar gewoon omdat het niet nodig is en in verhouding erg duur. Je ziet het nog in de meeste redelijk arme streken in de wereld: vlees is een luxe. Er wordt eens per jaar een koe of een varken geslacht, er komt kip op tafel als er gasten zijn, of als er een feest is. De manier waarop wij in het westen vlees eten, elke dag en ook nog bij meer dan één maaltijd, is absoluut niet ‘natuurlijk’ en het doet ons geen goed. Als ik in de Jordaan, een vroegere arbeidersbuurt, bij de favoriete buurtslager de oude inboorlingen pakken vleeswaren voor de hele week zag inslaan dacht ik: dit is de eerste generatie die zich dat kan veroorloven, en nu laten ze zich dat niet meer afnemen.

We kunnen het intussen weten: te veel vlees (en zuivel) is extreem ongezond. Je krijgt er veel te veel dierlijk vet door binnen – en dat is (naast andere verkeerde voedingspatronen) een bijdrage aan een ware epidemie van obesitas, dat gepaard gaat met toegenomen kanker, diabetes en hart- en vaatziekten. Dit is het punt: ja we kunnen vlees eten. Nee we hoeven niet.

In 2011 werd er een onderzoek gepubliceerd waaruit bleek dat ook de oude Egyptenaren al leden aan aderverkalking – dat bleek uit onderzoek van mummies. En dat terwijl de Egyptenaren toch voornamelijk vegetarisch aten – hoe kon dat? Dat kon omdat de mensen die als mummies in hun graf werden gelegd voornamelijk belangrijke personen waren, rijk dus ook, en dus aten die in verhouding heel veel vlees, zoals we dat eeuwen lang gezien hebben dat de hogere klassen meer vlees aten dan de doorsnee mensen. En dus lieten die mummies zien dat er ook toen te dikke mensen waren, met slechte gebitten, verkalkte aderen en galstenen. De Egyptische elite had wat dierlijk vet betreft ongeveer het leefpatroon van de doorsnee westerling nu.

Dat las ik in The Starch Revolution van John Mc.Dougall. Die wijst erop dat vrijwel alle volken die zich voorbij de fase van de jagers/plantenverzamelaars evolueerden, en de eerste simpele vormen van landbouw ontwikkelden, voornamelijk leefden van een plantaardig koolhydraatrijk voedingsmiddel – rijst, in de Aziatische gebieden, maïs in Zuid-Amerika, aardappelen en graan bij ons. En dat gecombineerd met verse vaak zelf verbouwde groentes. Een dieet waarbij vele generaties leefden zonder te dik te worden.

Maar ook in China, Japan en Latijns-Amerika worden de jongeren nu dikker dan hun grootouders – de westerse leefstijl van fastfood – hamburgers, pizza, weggespoeld met cola – infiltreert zelfs Gaza.

Er is dus een enorm misverstand wanneer mensen zich – terecht – druk gaan maken over overgewicht. De meeste moderne diëten zijn gebaseerd op het vermijden van koolhydraten – suiker, meelproducten als brood, pasta. Ook de aardappel is in de meeste diëten niet populair. Het bekende Atkinsdieet, en nu dr. Frank, laten mensen voornamelijk proteïnen eten met groente. Daar vallen ze inderdaad om te beginnen van af. Maar ze worden er niet gezonder van. En zoals dat gaat met diëten, op het moment dat je het niet meer volhoudt is de overgrote meerderheid van de vermagerende mensen binnen de kortste keren weer op het oude gewicht plus nog wat kilo’s extra vanwege het effect dat te weinig calorieën heeft op het lichaam: dat gaat in de spaarstand alsof het oorlog is. En met wat vroeger ‘normaal’ was qua eten word je na je dieet dus nog dikker.

Het enige wat werkt – tenzij je voor altijd bij de Weight Watchers wilt blijven – is om je levenstijl wat betreft voeding te veranderen. En terug te gaan naar een moderne versie van het basisdieet waar de mensen het eeuwen lang prima op deden. Met zetmeelhoudend basisvoedsel hoef je geen honger te hebben en kun je goedkoop voldoende gezonde calorieën binnen krijgen. Eerherstel voor de aardappel dus, die ook ik had verbannen in mijn pogingen om mijn ware zelf, maat 36, te bevrijden uit het omhulsel dat ik niet echt ben. Behalve de bijna stiekeme aanvallen van ‘Nu moet ik patat. Met.’ De reden dat de aardappel niet meer populair is, behalve in alle vormen waarin we die nou juist niet zouden moeten eten, zoals chips, is dat we die altijd voor ons neus krijgen in combinatie met flinke klodders vet in de vorm van jus, saus, frituurvet, mayonaise, onder de kaas uit de oven, in de boerenkool met worst en spek. De naakte aardappel schreeuwt om eerherstel.

Er is dus niets mis met koolhydraten als je weet welke koolhydraten. Geraffineerde suiker is slecht voedsel, witbrood ook. Kom ik nog op in de volgende aflevering: de manier waarop de voedingsindustrie met ons voedsel om is gegaan grenst aan een misdaad tegen de mensheid.

Geen, of veel minder vlees, vis en zuivel zou ons al een slok op een borrel schelen, wat betreft onze gezondheid. (En nee, we kunnen werkelijk alle noodzakelijke voedingsstoffen met mogelijke uitzondering van vitamine B12 en D uit een plantaardig dieet halen – zei de Planteneter). Maar dat is nog lang niet het hele verhaal. Er is ook nog het terugveroveren van voedsel zoals het eens bedoeld was.

McDougall, net als de meeste mensen eens vleeseter, maakte kennis met een man die zich voorstelde als een veganist. En wat zag hij: een zwaarlijvige man met een vette huid en pukkels. Was dat een aanbeveling? Tot hij erachter kwam wat de man onder ‘veganistisch’ verstond. Veel chips, veel cola. Tsja, daar zat geen dierlijk vet bij, dat is waar. Maar het is dus niet voor niets dat Boele Ytsma, de Planteneter die mij een tijdje als cursist onder zijn hoede had, (maar ook McDougall), drie regels geeft: naast het geen dierlijke producten eten, maar wel plantaardige producten, een minstens zo belangrijke regel: zoveel mogelijk onbewerkt voedsel. Zo min mogelijk producten die door de voedingsindustrie in de schappen van de supermarkten terechtkomen.

(Wordt vervolgd, hier)