Het was dierendag, dus eerst zongen we maar even ‘lang zullen ze leven’ voor alle dieren. Passend, in die zaal vol met al door de wol geverfde of nog beginnende of nog sceptische aanstaande planteneters. Als al die tweehonderd mensen geen vlees en vis meer eten zijn dat al erg veel dieren minder dood.

(Marianne Thieme en Boele Ytsma)

Boele Ytsma, van De Planteneter, had een feest georganiseerd in Dronten, ter gelegenheid van zijn boek Ik ben een planteneter, net als jij, uitgegeven door nieuwe uitgeverij Lucht. En even passend, op dierendag, overhandigde hij het eerste exemplaar aan Marianne Thieme, van de Partij voor de Dieren. Want dit merk ik steeds meer: het maakt niet uit aan welke kant je begint, je eigen gezondheid, het welzijn van dieren of dat van de planeet, je komt gezamenlijk in hetzelfde grote verhaal terecht. Dat we in ons welvarende westen niet goed zorgen voor onszelf, niet voor de dieren, niet voor de planeet en dus ook niet voor ons nageslacht – maar dat er ook veel mensen zijn die dat inzien en hun schouders eronder zetten om dat anders te gaan doen. Te beginnen met onszelf, want niets geeft meer energie, letterlijk, en niets is aanstekelijker dan een goed voorbeeld.

Hoe krijg je de boodschap over bij mensen die veel reden hebben voor wantrouwen tegen weer een nieuwe gezondheidsgoeroe, weer een nieuw wonderdieet, weer nieuwe slogans die vervolgens niet blijken te kloppen, zoals die van ‘met melk meer mans’. De boodschap van De Planteneter is tegelijk hoopgevend maar ook alarmerend. Want als we de knop niet omzetten gaat het hartstikke slecht. Ook de volgende sprekers zullen allemaal op hun eigen manier benadrukken dat we met elkaar in een destructieve leefstijl zitten, met een epidemie aan welvaartsziekten, en tegelijk ook vertellen dat daar flink wat aan te doen is. Als je je scepsis kunt laten varen en de proef op de som durft te nemen, want dat is alles wat er – om te beginnen – voor nodig is. Gewoon uitproberen en merken wat je lichaam je zegt.

Boele heeft het erover wat het voor veel mensen moeilijk maakt. Die denken: wat extreem, alleen planten eten. Die beseffen niet dat hoe we nu leven extreem is – zoveel dierlijk eiwit eten en tegelijkertijd zo weinig bewegen is historisch gezien geheel nieuw. Gevolg: een kwart van de Nederlanders heeft een chronische ziekte, en 40% is te dik. En dat kan dus anders. Een gezondere leefstijl zal die ziektes niet uitbannen, maar wel het percentage mensen dat jarenlang sukkelt met de gezondheid of te vroeg sterft kunnen verminderen. Is dat echt te veel beloofd? In zijn boek verontschuldigt Boele zich voor zijn vreselijk enthousiaste toon: het is echt waar, er is niets aan te doen, dagelijks melden mensen zich bij hem met wat er in hun leven verandert als ze plantaardig gaan eten – en zo snel al. Als je dat eenmaal weet, en andere mensen ziet worstelen met gekwakkel en kwalen, dan kun je toch niets anders dan een beetje aandringen: probeer het toch gewoon eens.

Dit is het plan van Boele: als alle mensen die planteneter zijn geworden dat doorgeven aan drie mensen, die dat doorgeven aan drie mensen, dan zijn we over een paar jaar bij een miljoen mensen aangeland die hun leven anders aanpakken. En dat zal ook invloed hebben, moeten hebben, op de grootgrutters, op de medische stand, op de politiek.

Een filmpje met Felix Rottenberg, die als zoveel mensen eerst flink ziek moest worden om erachter te komen hoeveel er voor hem te winnen valt met een ander dieet. We zijn rentmeesters over deze aarde en over elkaar, zegt hij. En we moeten de grootgrutters (die ons blijven voorzien van goedkoop maar buitengewoon ongezond spul dat ze voedsel noemen) onder druk zetten.

(Bram Bakker)

Bram Bakker, psychiater, die ook aan een boek bezig is over gezondheid, zegt het ook: we kunnen ons gewoon niet veroorloven om niet aan voeding en beweging te denken. En ons te verzetten tegen hoe de commerciële bedrijven met ons omgaan. Voorbeeld? McDonalds die met name vrouwen wil lokken met het aanbod van salades. Klinkt gezond, dus ga je. Maar dan kom je daar, dan blijken de salades twee keer zo duur als de hamburgers. En wat denk je dat de mensen dan eten? Geen salade. Hoeveel geld wordt er uitgegeven aan reclame voor gezond voedsel en hoeveel voor de ongezonde fastfood? Drieduizend keer zoveel voor al die rommel. En dan zijn eigen beroepsgroep, de psychiaters. Komen die op het idee om het eens met hun patiënten te hebben over zelfzorg, gezond en fit blijven, wat toch duidelijk samenhangt met hoe mensen er psychisch bijstaan? Psychiaters zijn zelf qua overgewicht zwaarlijviger dan hun gemiddelde patiënt. Een hele treurige beroepsgroep zegt Bakker, die zelf rent voor zijn leven.

Het gaat om drie zaken, zegt hij: stress, te weinig bewegen, slecht eten. En wat de beroepsgroep die over onze gezondheid moet waken met ons doet, is in ons gestresste leven toezien hoe we onze weerstand nog verder naar de knoppen helpen. Er worden medicijnen verstrekt, dat wel. Het probleem is dat er geen goed onderzoek gedaan wordt naar de werking van plantaardige voeding, want dat kun je niet onderzoeken op dezelfde manier als medicijnen, waar je met twee groepen mensen kunt kijken wat er werkt, een placebo of een pil. En met plantaardige voeding is er voor geen enkele beroepsgroep veel te verdienen. En toch weten we intussen: dat het effect van een betere leefstijl bij kankerpatiënten groter is dan chemotherapie. Vrouwen met borstkanker die in neen gespreksgroep zaten leefden langer dan vrouwen die dat niet deden. Kortom, we moeten naar een integrale aanpak van gezondheid.

(Luuk Simons)

Luuk Simons werkt aan de Technische Universiteit Delft. Hij heeft al het onderzoek verzameld dat er is over voeding en gezondheid. Hoeveel mensen in Nederland schatten wij halen per dag niet de aanbevolen hoeveelheid groente en fruit (je weet wel, 200 gram groente, twee stuks fruit)? Dat is 98%. Terwijl we intussen echt weten dat de hoeveelheid groente die mensen per dag eten een direct verband heeft met hun weerstand tegen ziekte. Van Harvard weten we dat 70% van de darmkanker veroorzaakt wordt door een verkeerde leefstijl, 90% van diabetes, en 80% van de hart- en vaatziekten. En met leefstijl bedoelt hij de vijf basisregels: meer plantaardig eten, meer bewegen, niet roken, niet drinken, en letten op je gewicht. Ook bij mensen die al ziek zijn maakt die leefstijl verschil. Van vrouwen met borstkanker is inmiddels bekend dat diegenen die de vijf regels aanhouden er na acht jaar twee keer zo goed voorstaan als de vrouwen die dat niet doen. Van een gezondere leefstijl krijg je bovendien minder depressieve mensen, wat logisch is, want je stressbestendigheid neemt er door toe. Van beter eten krijg je bovendien meer drang om te bewegen: het is synergie, het een doet goed aan het ander.

(Zo, en nu heb ik dik een uur gezeten en is het tijd voor een oefeningetje. Want dit leerde ik gisteren, je kunt wel een half uurtje rennen voor je aan het werk gaat, wat ik ook al niet doe, maar uren achtereen zitten is moordend. Dus: elk uur mag je even twintig keer achter elkaar opstaan van je stoel en weer gaan zitten. En doe een oefening die goed is voor je nek en schouders die bij mij ook net als bij zoveel mensen vast komen te zitten: ga op een been staan, strek je armen naar boven, en kijk naar boven. En dan je andere been. Zo, dan zitten die spieren ook weer even los. Bij Simons op zijn werk kijkt niemand meer raar op als je even een oefeningetje doet bij de koffiemachine.)

En dan nog even het verhaal over de erfelijkheid. Klopt: wie bijvoorbeeld kanker in de familie heeft zitten heeft een groter risico. Maar in eenieders DNA zitten niet alleen de foutjes, maar ook het vermogen tot weerstand bieden tegen het in werking treden daarvan. Dus is het voor wie erfelijk belast is nog belangrijker om wat aan die weerstand te doen, in plaats van te denken, er is toch niets aan te doen, het is genetisch. Bijna iedereen heeft genetische fouten, zegt Simons, maar veel mensen zullen dat nooit merken omdat er ook genoeg genetisch aanwezig is om in balans te blijven. En nog meer reclame: het blijkt dat wie gezonder is ook gelukkiger is. We zouden intussen kunnen weten dat lichaam en geest een eenheid zijn. We weten: hoe gezond we ook zijn, eens worden we ouder en eens gaan we dood. Maar we kunnen wel veel doen aan hoe we oud worden, en als het even kan ook de dood nog wat uitstellen. Veel van wat we onszelf al hebben aangedaan, spierkracht van niks, te dik, is wel degelijk omkeerbaar. Bejaarden die aan krachtsport gaan doen hebben er nog bij te winnen.

Kortom: hoe krijgen we de boodschap bij de mensen dat ze zoveel te winnen hebben als ze zelf de verantwoordelijkheid nemen voor hun gezondheid, en dat niet overlaten aan de artsen die zoveel weten over ziekte en zo weinig over gezondheid, helaas?

(Koen de Jong)

Er is nog meer die dag. Muziek. En natuurlijk een perfecte plantaardige lunch. Ik mag nog even naar mijzelf kijken op de video, want Boele heeft ook een interview met mij gemaakt. Koen de Jong is een wielrenner en een ‘ademcoach’. Hij doet oefeningen met ons, en vertelt over de combinatie van bewegen en ademhalen. Weer een bijdrage.

(Boele en Heleen Ytsma)

Er is nog veel bij te praten na afloop. Ik maak kennis met een paar mensen die ik nog niet kende. Ik denk dat ik maar eens een kleine cursus sapvasten thuis ga proberen. Ik heb wat ideeën over hoe we de samenwerking weer een beetje verder kunnen brengen, want dit vond ik onder andere erg leuk aan deze dag: hoe Boele en Heleen, die samen dit bedrijfje runnen, niet alleen werven voor hun eigen winkel, maar ook verwante andere personen een podium bieden.

Als ik weg ga zegt Boele nog: ren jij binnenkort de marathon, Anja?
Nou zeg, je kunt ook overdrijven. Ik ben al zo blij dat mijn knieën geen zeer meer doen als ik de trap oploop.