Speech van Nancy Jouwe, op de manifestatie voor ‘5 december voor iedereen’, in Utrecht.
1 november 2014
Dames en heren
Utrecht
We staan hier op het Neude
We zijn in Utrecht,
de stad van Henk Westbroek, wie kent ‘m niet
de stad waar de rector van de Universiteit Utrecht, de grootste Universiteit van Nederland, Sinterklaas en ZP elk jaar welkom heet
de stad waar het centrum voor volkscultuur is gevestigd, dezelfde organisatie die (volgens de NRC) probeert ZP een beschermde status te geven via UNESCO.
Het is dus heel belangrijk dat wij hier staan vandaag op het Neude, hulde aan de organisatoren hiervoor.
Maar, Utrecht is ook de stad waar een moeder met drie kinderen die naar de basisschool gaan, een schoolmoeder uit Utrecht, een klacht heeft ingediend omdat ze niet meer wil dat haar kinderen worden blootgesteld aan “het racistische personage” Zwarte Piet. Ze eist dat het uit het lesaanbod wordt geschrapt.
En Utrecht is de stad waar het college van de rechten van de mens is gevestigd. Bij dit landelijk College staan mensenrecht in NL centraal. Hun uitspraak Zwarte Piet is een racistisch onderdeel van het Sinterklaasfeest. lijkt mij heldere taal. Het college, als instituut, sluit zich aan in een rij van diverse stemmen die aangeven dat racisme in Nederland voorkomt, en dat dat gegeven is blootgelegd door de discussie over Zwarte Piet. Zelfs Ministers en politici moeten nu erkennen dat er iets speelt hier.
En Utrecht is ook de stad waar Gloria Wekker 20 jaar aan de universiteit les heeft gegeven, onder andere als professor in gender en etniciteit. Zij heeft honderden jonge academici kritisch leren denken. En mede dankzij haar werk, en van andere academici zoals Philomena Essed zien we nu jonge generaties die zich niet zomaar omver laten blazen.
En dat brengt mij op mijn tweede punt:
Beweging
Er is een beweging ontstaan,
een beweging die niet wil pesten en uitsluiten, maar juist inclusiviteit eist, een beweging die zegt: ook wij zijn Nederlandse burgers.
Die beweging is niet alleen maar Amsterdams! Die beweging steunt op een andere traditie namelijk op de traditie van verzet. Een traditie van verzet tegen zwarte Piet die al decennia aan de gang is.
Mensen als Quinsy Gario, Knowlegde Cesare, Anusha Nzume, eva hebben ervoor gezorgd dat er nu een transformatie aan de gang is. het is hen gelukt om door te breken naar het grote publiek, ze worden gehoord. Ik vind dat ongelooflijk inspirerend.
Maar zij doen dat niet alleen en zij zijn ook niet de eersten. Ze staan op de schouders van voorgangers die hebben gestreden, aandacht hebben gevraagd en vaak als roepeenden in een woestijn van ongeïnteresseerde mensen stonden.
Juist kunstenaars en studenten zijn hierin heel belangrijk geweest. Hiphoppers Blaxtar, Akwasi, Beeldend kunstenaars Annette Kraus, Petra Bauer studenten Lulu helder en Scotty Gravenbergh spraken zich alle uit, en werden daardoor bedreigd.
Ze verdienen ons respect.
Tot slot wil ik het hebben over dat onschuldige kinderfeest
Waarom bederf je een onschuldig kinderfeest, vragen mensen zich af. En ik begrijp het dat mensen allerlei warme gevoelens hebben over hun eigen jeugd, en het gevoel dat iets wordt afgepakt. Maar, het je kunnen wentelen in onschuld is ook een privilege. En dat kwartje is nog niet bij iedereen gevallen. Voor veel met name witte Nederlanders is dit onbekend terrein maar het betekent niet dat het er niet is.
Voor ons Nederlanders met een kleur is dit vaak wel bekend terrein. Dat maakt ons, dat maakt mij niet minder Nederlands. En ik voel me daarin niet een slachtoffer, ik voel me daarin een strijder, een strijder voor rechtvaardigheid, om te mogen zijn wie ik ben.
Een bekentenis: ook ik heb een keer voor zwarte piet gespeeld. Ik was denk ik 9 of 10 jaar. De schooljuf had mij en mijn beste vriendinnetje, Els (een wit meisje) aangewezen. Het leek de juf wel wat.
Ik heb het gedaan. Maar ik weet nog goed dat ik er een heel gênant gevoel aan overhield. Je kent dat wel, dat je diep in je maag iets voelt, zo van: dit klopt niet, maar ik kon er nog geen woorden aan geven. Dat lukte pas veel later.
Dat ging zo: ik studeerde net en keek TV, naar Keek op de Week: van Koot en Bie (het bekendste satirische TV duo in NL, en een inspiratiebron voor alle cabaretiers) . Het was zondag 3 december 1989 en Wim de Bie speelde het typetje H van Galen die al jaren als ZP optrad. In de sketch schminkt hij zich is tot ZP en hij rond zijn sketch af met de volgende woorden: Volgens mij zijn het alleen de blanke Nederlanders, die een echte goeie oliedomme inktzwarte zwarte Piet kunnen neerzetten.
Ik vond dat echt geweldig, hij sprak uit wat ik voelde, eigenlijk al jarenlang. Als je het na wil kijken, het was Keek op de Week 36. Het was in dezelfde periode dat Gerda Havertong bij Sesamstraat ook kritisch was. Maar ik was 20 en dan kijk je geen Sesamstraat.
Die sketch heeft me altijd heeft geholpen bij het besef dat de boodschap niet alleen vanuit zwarte Nederlanders kwam. (Maar goed, Koot en Bie waren hun tijd natuurlijk ook wel ver vooruit.)
Dames en heren
Tradities zijn belangrijk, zij verbinden ons, en definiëren wie we zijn. Maar tradities kunnen ook overtijd raken, hun houdbaarheidsdatum overschrijden.
Ooit was het een politieke traditie dat alleen mannen mochten stemmen. Als vrouwen de straat niet op waren gegaan, vrouwen die in elkaar werden geslagen en in de gevangenis werden gegooid, had ik, en alle vrouwen met mij, nu geen stemrecht gehad.
Is het zo raar om te eisen dat een traditie verbindt? In plaats van verdeelt? Ik denk het niet.
Dingen gaan stap voor stap. De dialoog is een strategie. Maar de confrontatie aangaan, het eisen, ook.
Dit is niet meer te stoppen!
