Er zijn boeken die ik niet alleen graag lees, maar die ik moet lezen, omdat het een verhaal vertelt dat ik hoor te kennen. Dat wij allemaal horen te kennen, omdat we in dit land wonen, dat aan de ene kant mensen soms meer kansen van leven geeft dan het land waar ze vandaan komen, aan de andere kant een hardvochtig systeem hanteert om te beslissen wie die kansen ‘waard’ zijn. Het boek waarover ik het heb raad ik echt iedereen aan: ‘De waarheid zal me bevrijden’, van Alejandra Ortiz.

Alejandra is geboren in Mexico, en ze is een trans vrouw. Ze vluchtte en woont nu al enige jaren als vrouw zonder verblijfsvergunning in Nederland. De reden dat ze absoluut uit Mexico weg wilde, is dat ze daar gevaar loopt voor haar leven. Op het jaarlijkse Trans Remembrance ritueel op 20 november in Amsterdam waar ik bij was, konden we het opnieuw horen hoeveel trans mensen, vooral trans vrouwen, in het afgelopen jaar zijn vermoord, en hoeveel daarvan in Mexico. Wereldwijd waren dat er, opnieuw, meer dan drie honderd, en dat zijn alleen nog maar de trans mensen uit landen waar een groep actief is om die doden bij te houden.

Het boek van Alejandra Ortiz is openhartig en persoonlijk, maar tegelijk ook politiek. Ze vertelt niet alleen maar hoe het haar ging als trans vrouw, ze voegt er nu het verhaal aan toe hoe het is om in Nederland in het asielzoekers systeem terecht te komen, een eindeloos en hopeloos makend verhaal van steeds opnieuw je geschiedenis moeten vertellen, en dan maar hopen dat je net binnen de normen valt die het IND accepteert, om vervolgens na afwijzing weer in beroep te moeten. Ze vertelt over hoe moeilijk het is om in een kamp te moeten wonen, tussen veel behoorlijk getraumatiseerde andere vluchtelingen en opnieuw kwetsbaar te zijn voor geweld, je steeds opnieuw te moeten melden, van bijna niets moet leven omdat het niet toegestaan is om te studeren of te werken. Hoe je wel illegaal in je onderhoud moet voorzien, als je wilt overleven, wat je vervolgens ook weer opnieuw kwetsbaar maakt. Want dan ben je ook nog crimineel.

Een rode draad in het boek is haar liefdesverhouding met een man met wie ze in het begin heel gelukkig is, tot hij haar heel slecht blijkt te behandelen. Om te beginnen wil hij niet publiekelijk met haar gezien worden – ze is ‘een vrouw voor in het donker’. En ze overdenkt waarom zulke relaties zo moeilijk zijn:

“Veel trans vrouwen komen uit disfunctionele gezinnen, waar geweld en een gebrek aan genegenheid norm zijn. Van daaruit worden we verdreven naar een disfunctionele samenleving die ons maar blijft vertellen dat we geen echte liefde verdienen. We weten niet beter dan dat we met verwaarlozing en leugens worden benaderd. Misschien dat we daarom kiezen voor zulke mannen, omdat hun gedrag zo vertrouwd is.”

En met nog meer inzicht komt ze er achter dat die grote liefde, die zo ongelukkig afloopt, voor een man was die zelf” ook niet zo simpel in elkaar zit.

“Ons hele bestaan is één onophoudelijke oorlog”, schrijft ze, “een oorlog die al begon in onze eigen families. Dezelfde mensen die ons zouden moeten beschermen. Nu zoeken we bescherming in Nederland – en worden geweigerd, of alleen toegelaten als we genoeg op homomannen lijken. De IND zegt dat het veilig is voor mij om terug te gaan naar Mexico, terwijl ik weet dat als ik terugga ik zal sneuvelen.”

En toch is Alejandra allesbehalve alleen maar een slachtoffer. Ze vond de weg naar de trans gemeenschap in Amsterdam, en is nu een van de leidinggevende figuren die ook weer andere trans mensen opvangen, ze maakt deel uit van Trans United Europe. Ze begon een T-Huis, een plek waar trans mensen elkaar tegen kunnen komen. Ze zat op een van de boten tijdens de Pride, zwaaiend naar de Amsterdammers op de kade, en werd in de ambtswoning van de burgemeester, samen met andere activisten ontvangen. “Amsterdam laat me vaak vergeten dat ik ongedocumenteerd ben”, zegt ze.

Deze vrouw is uit het donker gestapt en is in het licht gaan staan. Met alle risico’s die daar bij horen.

Haar boek is een urgent boek. Zelf zegt ze: dit boek is mijn laatste hoop.
De hoop op rechtvaardigheid, en liefde van de medemens.
We horen achter haar te staan. Massaal.