TERUGBLIK OP EEN WEEK: BIJ1 en Quinsy Gario

Deze gedenkwaardige week begon voor mij op maandagochtend 19 juli toen ik in Trouw las dat Quinsy Gario uit BIJ1 gezet zou worden door het bestuur, nadat een ingehuurd advocatenbureau de klachten had onderzocht van partijleden die zich in de samenwerking met Quinsy onveilig hadden gevoeld. En de resultaten waren ernstig genoeg om zijn lidmaatschap op te zeggen, hoewel er nog gesprekken plaats moesten vinden, en Gario nog bezwaar kon aantekenen.

Het verbaasde me niet. Ik hoorde bij de mensen die het een riskante onderneming vonden om Quincy in de partij op te nemen, en hem ook maar meteen op nr 2 van de kieslijst te zetten, gezien een voorgeschiedenis van conflicten. En ik was de enige niet. Maar ik legde me neer bij het bestuur, de kiescommissie en Sylvana Simons, die hadden laten weten hem graag in de partij te hebben. Ik hoopte er op dat mijn slechte voorgevoel onterecht zou blijken, tenslotte kunnen mensen ook veranderen, en kun je mensen niet eeuwig blijven beoordelen op wat er in het verleden is gebeurd.

Wat me meteen wel heel erg dwars zat is dat er kennelijk iemand gelekt had die op de hoogte was van de procedure die gaande was, en waar ik op dat moment voor het eerst over hoorde. Het is niet de stijl binnen BIJ1 om meteen naar de media te rennen als er een conflict is. Het enige moment in deze zware week dat ik wel gelachen heb is bij de kop in het Parool, op 22 juli, ‘Exit Quinsy Gario plaatst BIJ1 voor eerste krachtproef” luidde die kop. Eérste krachtproef? Jongens! Jullie hebben geen idee hoeveel sappige conflicten jullie neus voorbij zijn gegaan omdat het niet de BIJ1 stijl is om onze ruzies rollend over straat uit te vechten of er meteen in een kwekprogramma over te gaan toeteren. En deze kwestie zou zeer waarschijnlijk een stuk rustiger zijn verlopen als BIJ1 het binnenshuis had weten te houden. BIJ1 zou er minder door beschadigd zijn, en ik denk Quinsy ook, al denkt hij daar wellicht anders over.

Heel snel na dat artikel in Trouw kwam er een stroom van berichten op gang. In zowat alle andere kranten en ook in de sociale media, berichten die gretig overgenomen werden door de main stream media. Die hadden allemaal dezelfde strekking: Quinsy Gario was onrecht aangedaan, Quinsy Gario moest onmiddellijk gerehabiliteerd worden. Anousha Nzume, lijstduwer van BIJ1 beet de spits af, ‘Mijn hart gaat uit naar Quinsy, zijn fantastische moeder, zijn geweldige broer, zijn familie, geliefden, vrienden en allen die om hem geven. Het is verschrikkelijk wat hij allemaal over zich heen krijgt na alles wat hij voor de partij heeft gedaan’. Het bestuur van afdeling Den Haag nam het voor hem op. Een voormalig bestuurslid van BIJ1 nam het voor hem op.

Een paar dingen vielen mij op. Dat geen van de mensen in wat ik nu dan maar ‘kamp Quinsy’ noem enige twijfel toonde over de vraag of er niet inderdaad wat mis geweest kon zijn met zijn gedrag, en niemand vroeg zich af wat dit allemaal betekende voor de 16 partijgenoten die ernstige klachten hadden gemeld – waarvan tien mensen besloten dat hun getuigenis opgenomen mocht worden in het onderzoek dat uitbesteed was aan een extern bureau. Wel uiteraard op voorwaarde van geheimhouding. Die ook gevraagd werd van Quinsy, wanneer het rapport met hem besproken zou worden. Wat hij weigerde. Het probleem van het bestuur was eveneens dat ze tot geheimhouding verplicht waren, om de mensen die hun klachten hadden geuit niet nog meer te schaden. Het bestuur heeft er enige dagen over gedaan om toch te beslissen om in ieder geval de resultaten van het rapport bekend te maken op de geplande Algemene Ledenvergadering, hoewel dit niet ‘de koninklijke weg’ was. Die zou zijn geweest om eerst het rapport met Quinsy te bespreken, maar die was het niet eens met de voorwaarden en weigerde om op de uitnodiging voor een gesprek in te gaan.

Wat mij verder opviel was hoe vaak de hele kwestie door kamp Quinsy als vanzelfsprekend werd geframed als een zaak van wit tegen zwart. Van ‘koloniale machtsspelletjes’ van witte bestuurders die steeds minder plaats zouden maken voor gemarginaliseerde mensen. Anousha Nuzme, die het voortouw had in de campagne, ging daarvan uit, evenals Mariam El Maslouhi uit het bestuur van Den Haag, die nauw samenwerkt met Quinsy hoewel hij niet in het bestuur zit. Maslouhi vertelt in een tweet dat ze niet meer opneemt als ze door iemand van het landelijk bestuur wordt gebeld, omdat dat een witte vrouw is. Wat de witte partijgenoten, die kennelijk de macht over hadden genomen, op hun geweten hadden werd niet duidelijk. Maar de verwijten waren zwaar. Manju Reymers, voormalig bestuurslid in het eerste bestuur van BIJ1, is naar eigen zeggen uit BIJ1 gestapt omdat hij mee moest maken dat keiharde strijders kapot werden gemaakt terwijl witte mensen lachend overeind bleven. Hij beweerde ook dat hij zelf mee moest maken hoe twee zwarte mannen werden geroyeerd door witte mensen.

Ik zat in datzelfde bestuur als Manju, samen met Sylvana Simons, en wij weten dat dat niet waar was. Er zijn geen zwarte mannen geroyeerd, er werd niemand geroyeerd, en als dat wel zou zijn gebeurd, dan zouden zowel Sylvana als Manju zelf daar als bestuursleden mede verantwoordelijk voor zijn geweest. Ik weet over welke twee zwarte mannen hij het heeft, ik weet ook waarom ze weg zijn gegaan. Zoals wel meer bestuursleden voortijdig zijn opgestapt. Ook witte.

Het ontzettend vervelende was dat de zware aanval van Manju door alle aanhangers van Gario kritiekloos werd overgenomen, en ook de kranten dat deden, zonder enige neiging om de feiten even te checken. Er ontstond een beeld alsof witte BIJ1ers in de partij de macht hadden overgenomen. Dat ze met opzet een wit bureau ingehuurd zouden hebben om het onderzoek te laten doen. In de uitleg die Jursica Mills tijdens de Algemene Ledenvergadering op 25 juli hield moest haar van het hart hoe beledigend ze die insinuaties vond, alsof zij, als zwarte vrouw, voorzitter van dat bestuur, onder druk van witte mensen zou hebben meegewerkt aan het ten onrechte uit de partij zetten van een zwarte man.

Er ontstond enige kanteling in de commentaren in de kranten, toen een van de 16 mensen die signalen hadden afgegeven dat het in de samenwerking met Quinsy niet goed ging, Sandra Salome, voorzitter van BIJ1 Rotterdam – en zwarte vrouw – het niet meer aan kon zien en haar nek uitstak. ‘Geloof de slachtoffers’, twitterde zij, en liet weten hoe moeilijk het was geweest om voor haar slechte ervaringen met Gario uit te komen, omdat ze zo lang tegen hem opgekeken had. Het was de eerste keer dat de andere kant, die tot dat moment zweeg, gebonden als ze zich voelden aan de afspraak van vertrouwelijkheid, van zich liet horen.

Op de ALV vatte Jursica samen wat de conclusie was van het onderzoeksrapport: dat Quinsy Gario zijn zin doordreef, ook tegen gezamenlijk gemaakte afspraken in, manipulatief gedrag vertoonde, stookte, disrespectvol in de omgang was, groepsdruk creëerde, mensen voor het blok zette, wegliep en niet openstond voor gesprek. Wat tot gevolg had dat de ene na de andere vrijwilliger, waaronder zowel zwarte als witte mensen, niet langer met Quinsy wilden samenwerken en afhaakten. De klachten bleven voortduren, ook nadat er met Quinsy over was gesproken. Het onderzoeksteam van het bureau dat was ingehuurd vond dit bij elkaar genomen zeer ernstig. Waarop het bestuur besloot om het lidmaatschap van Gario op te zeggen. In haar speech zei Sylvana Simons daarover, ‘je kunt onmogelijk van mij vragen misstanden in de samenleving te bestrijden, en tegelijkertijd verwachten dat ik er in mijn eigen partij voor wegkijk. Je kunt niet van mij vragen de vrouwonvriendelijkheid in de Kamer te benoemen en bestrijden, maar weg te kijken als het zich in mijn kandidatenteam voordoet. Je kunt niet van mij vragen Rutte op zijn wangedrag aan te spreken maar mij vragen dat niet bij Quinsy Gario te doen. Bij de oprichting van de partij gold voor mij als gelofte: Niemand is groter dan het ideaal, niemand is verheven boven kritiek.’

‘Het gaat hier niet over wit tegen zwart’, zei Sylvana ook, ‘het gaat over het gedrag van Quinsy Gario, en het feit dat er een rapport ligt waarin geconcludeerd wordt dat er voor ieders veiligheid het beste is als hij de partij verlaat. Ik kan als partijleider geen veiligheid garanderen als hij blijft’. En ook zij was net als voorzitter Jursica Mills diep verontwaardigd over de suggestie dat ‘de witte mensen’ in BIJ1 de macht over hadden genomen – het betekende tenslotte dat haar en Jursica’s leiderschap als zwarte vrouwen volledig werd miskend, en dat juist door de mensen die paradoxaal genoeg zeiden het voor zwart op te moeten nemen.
Sylvana neemt het zichzelf kwalijk dat ze de waarschuwingen van buiten, dat ze bezig was een Paard van Troje de partij binnen te halen, niet serieus heeft genomen. En ook dat ze te lang heeft gewacht om in te grijpen toen steeds duidelijker werd hoeveel mensen de ervaring opdeden dat er met Gario niet samen te werken viel op een gelijkwaardige en respectvolle manier en afhaakten. Dat doet niets af van het respect dat ze heeft, en dat zal voor heel veel mensen in BIJ1 gelden, ook voor mij, dat Quinsy hoort bij de pioniers binnen de antiracismebeweging. ‘Die dank ben ik hem voor altijd verschuldigd’ zei Sylvana. Maar toen elke poging om met Quinsy in gesprek te blijven strandde, was er maar één conclusie mogelijk.

Hoewel er voorafgaande aan de ALV openbare brieven waren verstuurd aan het bestuur, door meerdere mensen ondertekend, dat Quinsy Gario onmiddellijk gerehabiliteerd moest worden, heeft de ALV de beslissing van het partijbestuur geaccepteerd. Ik was blij met de uitleg van Jursica Mills, die mijn vermoedens bevestigde. En ik was onder de indruk van de speech van Sylvana, die heel ferm stelling nam. De hele kwestie moet haar zelf behoorlijk pijn gedaan hebben, tenslotte was zij een van de mensen die Quinsy de partij binnen haalde, en het er mee eens was dat hij nr 2 zou worden, maar zij had de kracht toe te geven dat ze fouten had gemaakt, en bood haar excuses aan aan alle mensen die te lijden hadden gehad onder een te weinig doordachte keuze. Quinsy zelf illustreerde hoe moeizaam het is om met hem samen te werken, door na zijn weigering om met bestuur en onderzoeksteam over het rapport te komen praten, wel meteen na de ALV bij de Volkskrant en in OP1 op de tv te beweren dat hij nog steeds niet wist waar het nou eigenlijk over ging. Zijn ongeloofwaardige versie van het verhaal is dat de weerstand tegen hem wel zou zijn omdat hij vaak kritiek had gehad. Alsof dat niet geldt voor ongeveer de helft van alle actieve partijleden. Geen moment in het hele nare proces hebben we van Quinsy meegemaakt dat hij oprecht bereid was om met enige zelfkritiek naar zijn eigen gedrag te kijken. Hij plaatste zichzelf consequent in de positie van schuldeloos slachtoffer die onrecht werd aangedaan, en die nu moest vrezen voor zijn leven.

Zeker, er is ook veel discussie gaande over de interne democratie. Het proces om intern vorm te geven aan de partij, waarbinnen iedereen nieuw is, en van balans vinden tussen autonomie van afdelingen, en leiding door het partijbestuur is nog aan de gang. Ook ik ben op momenten behoorlijk kritisch geweest. Er is een hele sleep aan nieuwe afdelingen, nieuwe leden, die moeten worden bijgeschoold, ingewerkt, het is een enorme klus om al die vreselijk eigenwijze mensen tot constructief samenwerken te bewegen. Vooral, denk ik, omdat de meesten gewend zijn om actie te voeren, en dat is echt een andere tak van sport dan een partij op te bouwen en politiek te bedrijven. Het is geen makkelijke klus om al die eigenzinnige neuzen een beetje de zelfde kant op te krijgen, zonder te autoritair en te centralistisch te worden, om een samenwerkingsverband op te bouwen met voldoende ruimte voor verschil van mening. Ik zie dat de partij leert, met vallen en opstaan. Met veel vallen en veel opstaan.

Een zaak vind ik wel zorgelijk, ook na de ALV die bestuur en partijleider het groene licht heeft gegeven om verder te gaan. Sylvana heeft destijds heel duidelijk gekozen voor een partij die antiracisme heel erg serieus zou nemen, maar tegelijk dat dat nooit de enige issue zou zijn in de partij. BIJ1 is principieel intersectioneel, wat inhoudt dat het altijd gaat over sekse, klasse èn kleur. Dat ook migranten, vluchtelingen, trans mensen, mensen met een beperking er in thuis horen. In de gekozen beginselverklaring, dat BIJ1 zich inzet voor radicale gelijkwaardigheid en economische rechtvaardigheid, gaat het om meer dan om antiracisme. Wat ook betekent dat de partij openstaat voor een scala aan mensen die een achterban vertegenwoordigen, en dus nooit een partij kan zijn die alleen bestaat uit zwarte mensen of mensen van kleur, hoewel die terecht een groot deel van de partij uit horen te maken. En uiteraard is het een belangrijk streven dat besturen, commissies en kieslijsten representatief zijn voor deze uitgangspunten, en dus niet overheersend wit mogen zijn, niet overheersend mannelijk, en we een voorbeeld willen zijn door zwart en vrouwelijk leiderschap serieus te nemen.

Dat is de partij waar ik van harte voor heb gekozen. Van de partijleden die het liefst alleen maar zwarte mensen en mensen van kleur in de partij zouden willen zien, en witte mensen per definitie wantrouwen, vraag ik me af waarom ze überhaupt van BIJ1 lid zijn geworden. Er zijn toch andere mogelijkheden. Het lijkt me strijdig met de uitgangspunten waar Sylvana Simons BIJ1 mee is begonnen. We hebben echt meer dan genoeg uit te zoeken en op te lossen om zo’n richtingenstrijd, die niet past binnen de grondbeginselen van de partij, ons van onze energie en motivatie te laten beroven.

We hebben in deze week als partij wel wat deuken en blutsen opgelopen. Er zijn mensen die het vertrouwen in de partij inmiddels op hebben gezegd. Het gaat tijd kosten om te helen, te evalueren en te bedenken wat er bij conflicten en onenigheid in de toekomst anders moet en kan. Om te kijken met welke mensen die een kritische brief stuurden nog gepraat kan worden. Om de mensen te bedanken die stand hebben gehouden en zich niet van de wijs hebben laten brengen, Sylvana Simons, Jursica Mills, Rebekka Timmer, Sandra Salome, en de anderen van wie we de namen niet weten, of die meer op de achtergrond hebben meegewerkt aan het behoud van BIJ1.

En verder gaat BIJ1 weer gewoon aan het werk, op naar de gemeenteraadsverkiezingen.