Reza Aslan, afkomstig uit Iran, nu hoogleraar Islamitische studies in Iowa, VS, schreef een boek, Geen god dan God. Goed boek, zei ik al eerder, heel informatief voor niet-moslims die meer willen weten over de islam, die de koran in de contekst van de tijd willen begrijpen. Reza Aslan was net te zien en te horen op het NMO, de Nederlandse Moslim Omroep, waarvan ik vind dat niet-moslimse Nederlanders daar vaker naar moeten kijken. Mijn enig bezwaar is dat het net uitgezonden wordt als ik normaal in mijn kerk zit, maar die heeft nu reces, en dat op de andere zender Buitenhof is, waar ik voor mijn andere werk naar zou moeten kijken. Daar deed Agnes Kant het net prima over de armoede. Heel simpel: de uitkeringen blijven op nul staan, maar de kosten stijgen, van wonen, van de zorg, van de boodschappen. Dus wat krijg je dan? Jawel.
Maar terug naar Reza Aslan. Een jonge, geestdriftige, bevlogen man. Hij zegt: op dit moment horen we eigenlijk maar twee stemmen over de islam. De ene stem is die van het extremisme, de puriteinen, de Wahabisten. De andere stem is die van de seculieren, die zich tegen dat extremisme verzetten, dan wel, alles wijten aan de cultuur. Maar de grote middenmoot van de moslims die zich daartussen bevindt, ruimschoots de meerderheid dus, die wordt nauwelijks gehoord. Daar gaat mijn boek over, over de middenmoot van de islam.
Mijn boek gaat over wat de islam is maar ook over hoe de islam is veranderd. De titel, er is geen god dan God, met de toevoeging en Mohammed is zijn boodschapper, dat is de geloofsbelijdenis die alle moslims met elkaar gemeenschappelijk hebben. Maar alles wat daarna komt en wat er nog meer is is onderhevig aan verandering. De koran, het woord van God, is maar een klein deel van alle geschriften. En wie op de islam studeert moet tot de conclusie komen dat er altijd aanpassingen aan de tijd hebben plaatsgevonden. Al in de tijd van Mohammed zelf. Zelfs gedurende de periode van de openbaringen vonden veranderingen plaats omdat de islam zich richt op wat de bevolking nodig had, en dat evolueerde gestadig.
Ik ben geen modernist. Ik ben een verslaggever, ik rapporteer over een modernisering die al plaats vond en nu nog steeds doorgaat. De puriteinen, de extremisten hebben het er over dat we terug moeten naar de bron. Terug in de tijd. Mijn antwoord is dat de oorspronkelijke islam een geloof is van vrede, gelijkwaardigheid, dat zich permanent heeft geevolueerd in de tijd.
Terrorisme geeft die groepen mensen een illusie van macht. De gewelddadige reactie die volgt op een terreurdaad stelt hen tevreden, ze zien wat ze teweeg brengen. Maar het is een vergissing om te denken dat er sprake is van een oorlog tussen moslims en het westen. Er ís een oorlog gaande, maar dat is een burgeroorlog, tussen moslims onderling.
We moeten beseffen dat de umma, de eerste moslimgemeenschap in Medina, in die tijd ongelooflijk egalitair en democratisch was. Vrouwen kregen radicaal meer rechten dan ooit te voren, en heel wat meer dan de vrouwen in het Westen van die tijd. Het was ook revolutionair dat de profeet geen onderscheid maakte tussen etniciteiten. Zijn voorstelling van de umma was een gemeenschap waar ook andere volken van het boek, christenen en joden, aan deel konden nemen. De oorspronkelijke islam was vergaand democratisch. Dus wie terug wil naar vroeger, naar de oorsprong, treft daar niet een rigide, dogmatisch geloof aan. Integendeel.
Over Nederland: mij lijkt gedwongen integratie het domste wat je kunt doen als je het moslimextremisme wilt bestrijden. Je kunt een ideologie alleen bestrijden met een andere, een betere ideologie. De islam van vrede, van gelijkheid, gematigdheid, tolerantie, de islam die in feite al door de meerderheid in het midden wordt aangehangen.
De islam kan niet star worden toegepast, wat tien eeuwen geleden werkte, wat toen geldig was, werkt nu niet meer. Wie dat beweert zegt dat de islam dood is, en niet meer met ons mee kan groeien. Maar voor de meerderheid van ons is de islam een levend, ademend geloof dat met ons meegroeit en ons nu helpt met de situatie waar we in deze tijd voor staan.
Kijk wat vaker naar NMO.
En lees dat boek.
Gelukkig dat dit onder aandacht van het Nederlandse publiek wordt gebracht. Hoop van harte dat het een bestseller wordt.
Ook heel nuttig voor mensen die iets van de islam willen afweten is Islam voor dummies van de Amerikaanse islamoloog Malcolm Clark. De titel sprak mij niet zo aan, maar het is een vlot leesbaar, maar zeker niet oppervlakkig boek. Het beschrijft zowel de geloofsleer als de historische ontwikkeling van de islam en islamitische rijken, ontwikkeling en betekenis van de sjaria, historische en hedendaagse stromingen, de relatie met andere godsdiensten etc. Het is redelij objectief en er zijn maar een paar punten van ondergeschikt belang waar ik als belijdend moslim vraagtekens bij zet. Ca. 350 pagina’s tekst. ISBN 90-430-0845-1.
Wat Aslan zegt is helder, en lijkt me volkomen juist. Alleen begrijp ik niet de zin: “Over Nederland: mij lijkt gedwongen integratie het domste wat je kunt doen als je het moslimextremisme wilt bestrijden.” Wat bedoelt hij hiermee? Integratie van moslims is, waar dat nog niet of onvoldoende heeft plaatsgevonden, juist belangrijk om de islam mee te kunnen laten groeien al naar gelang de plaats en de tijd waarin we ons bevinden. Of bedoelt hij gedwongen assimilatie? Dat is iets heel anders, omdat dat gericht is op verlies van eigen identiteit.
Het cruciale woord, volgens mij, is gedwongen. Je kunt van mensen eisen dat ze zich aan de wet houden, maar ‘aanpassing’ kun je niet afdwingen zonder juist het tegendeel te bereiken.
Dag Anja,
Ik ben het er helemaal mee eens: méér mensen zouden naar de NMO moeten kijken.
Ik zag tot mijn spijt slechts de laatste vijf à tien minuten van het deel over Reza Aslan. Maar gelukkig krijgen we een herkansing: Volgens hun website herhaalt de NMO de uitzending a.s. zaterdag 18 juni van 10:30 – 11:00 uur (jammer dat ze dat niet meer aan het eind van de uitzending vermelden). Het portret over de tweede generatie vrouwen van Turkse afkomst vond ik ook erg goed. De NMO maakt dikwijls inderdaad heel goede uitzendingen. Aan te raden.
Dan even over Reza Aslan. Grappig dat de NMO hem “theoloog” noemt. Ook ik vind zijn boek zeer leesbaar en informatief. Maar over wat hij in zijn laatste hoofdstuk brengt (zijn pleidooi voor een “islamitische democratie”), is in mijn ogen nog wel een en ander op te merken. Daarvoor verwijs ik naar mijn boekbespreking op http://boekrecensies.web-log.nl/log/2735783
Toch blijft er bij mij wat wringen, Anja. Het woord “gedwongen” had ik wel gelezen. Maar een goede integratie van bevolkinsgroepen met uiteenlopende culturen in de Nederlandse samenleving is in het huidige tijdsgewricht dermate belangrijk, dat een zekere sturing daarvan -stimulering van bepaalde ontwikkelingen (scholing, banen, e.d.), afremming van andere (radicalisering e.d.)- onontbeerlijk is. “Dwang” roept wellicht een onaangename associatie op, maar te vrijblijvend kunnen we ons ook niet (meer) opstellen in deze kwestie. Ik vind de afkeuring van “gedwongen integratie” door Aslan daarom toch te ongenuanceerd.
We hebben van Arslan maar een paar zinnen zoals hij het in het interview zei, Olav. Ik neem aan dat hij er meer over te zeggen had, maar we kunnen niet met hem in discussie.
Ik ben geen voorstander van vrijblijvendheid en nooit geweest ook. Ik word er een beetje ongeduldig als me dat in de schoenen wordt geschoven zo gauw ik kritiek heb op het dwangkarakter van het beleid van Verdonk. Ik heb trouwens uitgebreid mijn visie gegeven over integratie in mijn inbreng bij het debat met Verdonk in de Eerste Kamer. Die lijkt me niet erg vrijblijvend. Dus kunnen we het daar hier even bij laten?
Hallo Anja,
Ik had het boek gelezen en deze “recensie” erover geschreven:
Boek: Geen god dan God
Oorsprong, Ontwikkeling en toekomst van de Islam
Schrijver: Reza Aslan
Uitgeverij: De Bezige Bij
Vertaling: Uit het engels door Guus Houtzager
Aantal
pagina’s: 381
Het vertalen en uitgeven van boeken als die van Tariq Ramadan (Westerse moslims en de toekomst van de islam, uitgeverij Bulaaq) en Reza Aslan ( Geen god dan God Oorsprong, Ontwikkeling en toekomst van de Islam, uitgeverij de Bezige Bij) is een verrijking in het huidige debat over de islam die in Nederland gaande is. De bijdrage van westerse moslim schrijvers kan verhelderend zijn en zet zonder meer een gewicht op een onevenwichtige schaal van een debat waarin het moslim weerwoord bijna ontbreekt. Des te meer dat deze schrijvers afkomstig zijn van landen waarin het debat over de islam en moslims ver gevorderd is en meer diepgang heeft.
Moslims moeten antwoorden geven aan dringende actuele vragen : hoe verhoudt de islam zich tot de moderniteit? Is er een relatie tussen de erbarmelijke situatie van de islamitische landen en de stagnerende ontwikkeling van de islam? Kunnen de moslims als minderheid in harmonie leven met de meerderheid van de bevolking van seculiere westerse samenlevingen? En hoe zit de toekomst van de islam eruit?
Beide schrijvers proberen antwoorden te geven aan deze vragen en vooral aan de laatste vraag. Althans dat is de eerste verwachting die door de titels van de boeken wordt opgewekt.
In hoeverre is de jonge theoloog Reza Aslan in geslaagd om in zijn eerste boek de contouren van de toekomst van de islam te tekenen.
Pas in de laatste hoofdstuk (hoofdstuk 10, pagina 323) van een prachtige epos over het ontstaan en evolutie van de islam probeert de schrijver uiteen te zetten wat voor hem de islamitische hervorming moet zijn. Nadat hij heel uitvoerig ingaat op wat de hervorming niet is (E.a Iraanse republiek die in de macht van de geestelijken verkeert, de verdreven Taliban regime in Afghanistan), schetst hij in een aantal zinnen wat het wel is. Voor Reza Aslan heeft
de islamitische hervorming haar doel bereikt als er : “ een waarachtig liberale democratie” wordt opgericht, een democratie waarin met name pluralisme het fundament is en waar de rede en de openbaring verzoend met elkaar zijn. Deze doel put zijn kracht uit een voorbeeld uit het begin van de islam: Medina. Ook Reza Aslan in de traditie van alle islamitische hervormers en stromingen ziet Medina als mytische symbool voor een volmaakte samenleving.
Hij is met Tariq Ramadan eens dat deze hervorming alleen van binnenuit kan gebeuren en dus niet opgedrongen van buiten. Hij is ook met hem eens dat deze hervorming al bezig is, immers: “de islamitische reformatie is al een feit. Met zijn allen beleven we haar al”.
“Geen god dan God” is een kritische en beschrijvende boek van de geschiedenis van de islam, van voor het ontstaan van de islam tot de huidige ontwikkelingen in de islamitische landen. De schrijver neemt heel selectief en kritisch de informatie van de klassieke arabische kronikeurs van het leven van de profeet en steunt meer op actuele orientalistische wetenschappers. Het boek die goed vertaald is neemt de lezer op een fascinerende reis door de geschidenis van de islam. Maar helaas ontstijgt het boek dat niet en haalt de ambitie van de schrijver niet om : “ boven alles een pleidooi voor hervormingen” te zijn .
Anja,
Mijn commentaar betrof uitsluitend de tekst van Aslan. Ik heb geenszins de bedoeling gehad jou “vrijblijvendheid” in de schoenen te schuiven. En dat volgens mij ook niet gedaan.
Okee, Olav. Dank je wel.
Dank je wel voor je recensie, Zakaria. Ik vind Arslan vooral een goed boek omdat het mij als leek en buitenstaander veel duidelijk maakt. Ik kon me opeens een beeld vormen van de maatschappij zoals die er tijdens het leven van de Profeet uitgezien heeft, en ook zijn beschrijving van die eerste gemeenschap in Medina vind ik fascinerend. Daarmee begrijp je pas hoe revolutionair de visie was die daarachter stak, en voor mij als oude socialist is het ook mooi om te weten hoe egalitair die eerste samenleving in feite al was, vergeleken bij de traditie en de osmtandigheden van toen. Ik heb het laatste hoofdstuk nog niet uit. Als jij zegt dat hij uiteindelijk de belofte om een pleidooi te houden voor hervormingen niet haalt zou ik best van jou willen weten hoe jij dat ziet.
Ik ben me er altijd van bewust dat ik als niet-moslim vaak anders kijk dan wanneer je moslim bent in Nederland. En dat ik veel kan leren van Nederlandse moslims.