Het was zover. Het F-boek, waarin zestig vrouwen en mannen hun visie geven op feminisme kon ten doop gehouden worden. Er was zo’n belangstelling voor de gebeurtenis dat we uit moesten wijken naar een grotere ruimte, in de Duif, vierhonderd mensen. En wat meestal een vriendelijk feestje is, of een kleine reünie, werd nu een heuse manifestatie, met een geweldige weerbare sfeer, en met een boodschap: feminisme leeft, feminisme is begonnen aan een nieuwe fase.

Ik vond het vooral indrukwekkend dat er drie generaties feministen bij elkaar – inclusief mannen – waren, de eerste exemplaren van het boek werden door Agnes Jongerius aan de oudste auteur in het boek, Hedy d’Ancona en de jongste, ‘Doe-peer’ Lauren Smits uitgereikt. Philomena Essed, kwam voor de gebeurtenis naar Nederland en hield een prachtig verhaal over het boek, over de veelkleurigheid en veelstemmigheid ervan, Renée Römkens en ik (wij zijn de samenstellers van het boek) zaten elkaar ontroerd aan te stoten – wat zegt ze dat mooi. Naeeda Aurangzeb die het programma begeleide zette meteen de toon met een persoonlijk verhaal waarom zij feministe is, over geweld en over de moord op Yasmeen. En er was heerlijke muziek, van Sanguita & the Naijazzi band en Eva Skeet McLeed die nog ene keer terug moet komen, want zij zong tijdens de borrel na afloop en iedereen was zo opgewonden aan het kakelen dat ze zichzelf nauwelijks kon horen.

En ik genoot ervan dat het publiek zo zichtbaar gemengd was, dat maak je niet vaak mee. Moslima’s, vrouwen van kleur. En er was kritiek, toen een van de vrouwen op het podium het had over ‘women are the niggers of the world’, ja maar dat was een lied, zei ze nog, toen een van de zwarte vrouwen de microfoon nam om te zeggen dat ze dat n-woord nooit meer wilde horen. En er was kritiek toen bij de fotoshoot aan het eind alleen maar witte vrouwen op het podium stonden – dat is in strijd met wat jullie willen met dit boek, zei iemand en ook dat was waar. Ik had het er met een paar witte vrouwen over, na afloop, die de kritiek een ‘wanklank’ vonden. Ik zei: laten we blij zijn met kritiek. Het betekent dat we elkaar serieus nemen. Dit is toch wat we willen met die verschillende feminismes anno 2015, diversiteit en gelijkwaardigheid? Dan moet dat ook blijken in onze daden en uitingen. Dan moeten we elkaar ook mogen corrigeren. Ik herinner me een zwarte vrouw, van heel lang geleden, die zei: ‘when I’m talking to you in anger, at least I’m talking to you.’

Mijn camera had kuren, of liever, ik was prettig over mijn toeren en had iets in de setting verschoven, dus de meeste foto’s zijn helaas vage kleurenvlekken geworden, maar er waren gelukkig veel echte en amateur fotografen, want veel mensen hadden het gevoel dat dit een historisch moment was, waar we nog lang aan zullen denken. Atria, het kenniscentrum emancipatie, heeft zich er geweldig mee op de kaart gezet, en Renée beloofde dat deze bijeenkomst, en het F-boek, het startsein zou zijn van nog veel meer actie, discussie, studie, elkaar ontmoeten.