Ik heb het jarenlang gevolgd: de pogingen vanuit de moslimgemeenschappen om het Nederlandse publiek beter te informeren over de islam, dwars tegen alle vooroordelen in. Mooie bijeenkomsten heb ik meegemaakt, vele iftars en debatten, veel moskeeën die hun deuren openden – ik herinner me nog een interessante bijeenkomst toen er veel ophef was over de ‘doodsangst’ waarin moslims die ‘afvallig’ waren geworden in zouden zitten. Twee ‘ongelovigen’ en twee gelovigen spraken in pais en vree met elkaar, in een moskee. Er is een stap verder mogelijk naast alle pogingen om bruggen te slaan. Verzet, legitiem protest. Dus organiseerde de studentenvereniging IQRA aan de Erasmus Universiteit een avond over verzet. Tenslotte hoort het ook bij de islamitische traditie om te getuigen tegen onrecht.

Het was ze gelukt om een geweldig gezelschap aan sprekers bij elkaar te krijgen, en als ik niet was uitgenodigd om de bijeenkomst te hosten dan zou ik ook wel zijn gegaan, als publiek.

Ibtisam Abaâziz hield een korte inleiding over het werk van Meld Islamofobie, ook een vorm van verzet. Het blijkt erg nodig om alle aanvallen op moslims, vooral op vrouwen. blijkt, te registreren, en er meer aandacht voor te vragen.

Sinan Cankaya hield een geestige lezing over ‘microrevoluties’, de kleine, ontregelende acties die iedereen die daar reden voor heeft kan ondernemen om de macht een beetje te ontregelen. Als voorbeeld de Turks-Nederlandse agent die door zijn collega’s met argusogen wordt bekeken als er een Nederlandse Turk moet worden aangehouden, en hij speelt alsof hij erg streng is maar op de bon die hij uitdeelt schrijft: niet betalen. Dit is alleen een waarschuwing. Doen alsof. Minder machtige mensen moeten vaak doen alsof. Het gebruik van humor. Kleine gebaren waarvan niemand van te voren weet wat die uit zullen halen. Ik moest denken aan Rosa Park, die een revolutie ontketende door in de bus als zwarte vrouw te weigeren om op te staan.

Dyab Abou Jahjah hield een pleidooi om het in plaats van verzet te hebben over radicalisering. Dat is actiever, minder defensief. En de elementen van die radicalisering bestaan uit het erkennen dat er zoiets bestaat als een systeem, een door mensen vanuit hun macht en hun belangen gemaakt systeem, waarvan ons wordt wijsgemaakt dat dat de natuurlijke orde is. Dat is een radicale gedachte, want het zegt ons dat wat door mensen is gemaakt ook weer anders kan. Radicaliteit betekent ethisch verontwaardigd zijn, zegt Dyab. En die verontwaardiging kan niet alleen maar de situatie in eigen land betreffen. ‘Als ik alleen maar naar Belgie of Nederland zou kijken was ik misschien wel een sociaal-democraat’, zegt hij. Maar juist hij, als Belg en Libanees, weet hoezeer de structurele en massale georganiseerde onderdrukking op wereld niveau doorgaat. En ook dat is een radicale gedachte. Overigens: zijn boek, Pleidooi voor radicalisering, komt volgende maand uit.

Willem Schinkel, heeft het over taal, over het geweld van termen die worden gebruikt. Spreken kan ook een vorm van geweld zijn, zegt hij. Het gaat om de definitiemacht. Het verplichte ‘benoemen’ gaat altijd over de ander,. de ander die een probleem is. Zoals de term ‘integratie’ die gebruikt wordt om aan te duiden wie er binnen zijn en wie buiten. Een vorm van discursieve etnische zuivering. Het gaat om de macht tot benoemen, die nooit gaat over beschrijven, begrijpen, en altijd eenzijdig is. Hij heeft het over de term ‘politiek correct’ die door rechts is gekaapt. Benoemen moet, maar het benoemen van racisme mag niet, dat is ‘politiek correct’ en dus fout.

Schinkels lezing was zeer de moeite waard en vraag om nog eens rustig over te kunnen lezen. Ook om er over na te denken hoe vaak we ongemerkt in een frame van denlen stappen dat we zelf niet hebben gemaakt. Ik moest denken aan de term ‘islamkritiek’ die al zo is ingeburgerd dat niemand zich meer afvraagt waarom dat één woord is geworden. Waarom specifiek kritiek op de islam en niet op alle andere godsdiensten of wereldbeschouwingen? Wat verbergt die term?

Tijdens de paneldiscussie schoof Markha Valente aan. Het werd een levendige discussie tussen mensen die niet vaak de gelegenheid hebben om met elkaar in gesprek te gaan. Ik zat die discussie voor, en kon dus niet ook nog aantekeningen maken. Maar ik herinner me vooral een levendige, door Markha ingezette discussie over geloof. Dyab Abou Jahjah vertelde dat het hem eens in een discussie was ontglipt dat hij niet meer gelovig is, al kan hij heel goed opschieten met mensen die dat wel zijn. Zijn verwachting dat dit hem zou komen te staan op vervreemding van andere moslims kwam helemaal niet uit. Integendeel. Juist omdat hij niet gelovig is, is hij nu een veilige gesprekspartner voor moslims die nogal eens te lijden hebben onder de onderlinge richtingenstrijd.

De hele avond, met zulke sprekers, gaf enorm veel stof om over na te denken, en vraagt om meer. Dank aan Omar Mohammed, en de ploeg van Studentenvereniging Iqra.