En dan is er de tweede belangrijke component: de woede die met name bij de tweede generatie migranten ontstaat over hun behandeling in het Westen zelf. Het gaat niet alleen om ons militaire optreden in Afghanistan en Irak, maar ook om onze reputatie in moslimkringen die onder meer door het ongelukkige filmpje Submission van Hirsi Ali niet onbesproken zal zijn,letterlijk en figuurlijk, schrijft Van Doorn.
Terreuraanslagen zijn niet altijd gemakkelijk te verklaren, maar er zit wel degelijk een zeer begrijpelijke logica in. Terrorisme is geen roulette. Niet iedereen kan en wil dat zien. Een schitterend voorbeeld van niet willen, bood Ayaan Hirsi Ali in vrij Nederland van 2 juli. Niet verrassend verdedigde ze het goed recht van provocatie en polarisatie waar ‘we’ dan ook met kracht mee moeten doorgaan. Wél verrassend was haar mening dat dergelijk uitdagend gedrag een remedie is tegen geweld. De moorden op Pim Fortuyn en Theo van Gogh waren namelijk een gevolg van ‘het vermijden van confrontatie’. Kan het nog gekker?
Helaas is het niet alleen Hirsi Ali die aan die andere kant van de samenleving de toon aangeeft, anders zou haar invloed niet zo groot zijn. We hebben, erger dan in Groot Britannië, te lijden onder een regering die geen enkele visie lijkt te kunnen ontwikkelen, behalve bij tijd en wijle spierballentaal over het ‘keihard’ aanpakken van terrorisme. Met name Verdonk, die als Minister van Integratie zou moeten bewijzen dat ze er zowel is voor allochtonen als autochtonen, verkoopt haar beleid op een manier waardoor keer op keer de migranten, vluchtelingen en moslims de kast op weet te jagen – maatregelen die ze meestal weer terug moet draaien omdat ze juridisch onuitvoerbaar of financieel onhoudbaar zijn, maar dan is de toon weer gezet. Ik denk dat een klein opinieonderzoek onder moslim Nederlanders uit zal wijzen dat – misschien op de vertegenwoordigers van de organisaties na die van subsidie afhankelijk zijn, de overgrote meerderheid Verdonk niet als hun minister zullen zien maar als hun vijand. Het helpt dus niet, wanneer de regering, die in tijden van angst en polarisatie hoort uit te blinken in rust, overzicht, overwicht en onpartijdigheid, die zoals Cohen dat noemt, er vooral zou moeten zijn om de boel bij elkaar te houden, zelf een paniekzaaiende partij is geworden.
Migranten, ook of misschien wel met name de tweede generatie die allang is ingeburgerd, en met name de moslims, voelen zich in toenemende mate als een grote vijfde colonne behandeld. Ze zijn bij voorbaat verdacht, en worden geacht bij elke daad van welke moslim waar dan ook hun onschuld te betuigen en hun excuses aan te bieden. En hoe lang kun je mensen als een vijand behandelen zonder dat ze die vijand ook worden? Kunnen de krachten binnen de moslimsamenlevingen die pleiten voor dialoog, samenwerken, opboksen tegen de woede en de desillusies?
Ik weet dat er binnen de moslimgemeenschappen van alles aan de gang is. De moslimorganisaties hebben na Londen geen moment geaarzeld om hun diepe afkeuring te uiten, toch is het voor sommige mensen nooit genoeg. Ik weet ook dat er veel wordt nagedacht over wat de gemeenschappen zelf kunnen doen om de radicalisering tegen te gaan. Misschien dat daar nog te weinig van naar buiten komt. Dat er met weinig sympathie en empathie wordt gereageerd op wat nieuwe aanslagen betekenen ook voor de moslimorganisaties helpt daar natuurlijk weinig bij.
Kortom: woede wordt gekweekt. Die woede wordt door veel mensen gedeeld. Woede die geen rechtvaardiging vormt voor terreurdaden maar die er wel begrijpelijker door worden. Die woede kan verschillende kanten op. Het kan een motief zijn om in de politiek te gaan, bijvoorbeeld, of je als groep te mobiliseren. Maar kijk: zogauw moslimmigranten zichzelf organiseren wordt dat alweer met wantrouwen bekeken. En voor een aantal jongens lijkt dat pad niet weggelegd, die zijn al haast onbereikbaar, geloven er niet meer in – als je toch al het gevoel hebt dat er geen hond naar je luistert of op je aanwezigheid en inbreng zit te wachten.Er is een groep gedesillusioneerde jeugd die op dit moment nog groeit, naast de migranten die hun weg hebben gevonden, maar zich ook in toenemende mate onwelkom en ontheemd beginnen te voelen. En dat maakt dat er onder die velen altijd wel weer enkelen te vinden zullen zijn die de woede omzetten in gruwelijke daden.
Het begint gewoon met een stel jongens, zegt Atran. Ze voelen zich kwaad of beledigd, willen ergens bijhoren, zoeken een doel in het leven. Op internet vinden ze gelijkgestemden, waardoor ze geen idee meer hebben hoe klein hun wereld eigenlijk is. Internet is buitengewoon stimulerend, wat je ook doet, je krijgt het idee dat je de wereld aan het veranderen bent.
Zelfmoordterrorisme is daardoor, zo vinden de deskundigen, grotendeels een bottom-up proces. Een idee dat ook kan groeien zonder invloed van buitenaf. Is de eerste band tussen een aantal gelijkgestemden eenmaal gesmeed, dan groeit die verder en wordt het lastig daaruit te stappen. Ariel Merari wijst op de Ira-hongerstakers in 1981, waarvan er tien omkwamen. Nadat de eerste waren gestorven zeiden de anderen: hoe kun je nu stoppen? Het is een wederzijds commitment.
Dan volgt er na hun ‘zelf-radicalisering’ al of niet kontakt met mensen die hen aanmoedigen. De mannen die voor een terreurgroep recruteren. Er zijn miljoenen boze, gefrustreerde jongens op de wereld – maar er zijn er maar weinigen die zelfmoordaanslagen plegen. Het verschil wordt gemaakt door een organisatie die hen wel of niet recruteert. Die hen werft, uitrust, motiveert en het doel bepaalt. Maar in sommige gevallen is een groep zelf sterk genoeg om het zonder steun van buitenaf te kunnen. De kennis van explosieven halen ze wel ergens vandaan. Robert Pape: dat die vier Engelse jongens door Al Qa’ida zijn geworven en in de madrassa’s van Pakistan zijn gehersenspoeld is niet waar. Ze hadden hun besluit al genomen, ze moesten alleen nog leren hoe ze het uit moesten voeren.
Er is nog een element dat nog wel eens over het hoofd gezien wordt. Dat terroristische aanslagen over het algemeen erg succesvol zijn. Met in verhouding geringe middelen wordt een ongelooflijke opschudding veroorzaakt. Er gaan nog steeds erg veel meer mensen dood in het verkeer dan door aanslagen, maar het is vooral de angst die zoveel groter is wanneer het gaat om geheimzinnige krachten die elk moment toe kunnen slaan en overal kunnen zitten. De kranten staan er vol van. Portretten van mogelijke daders, pagina’s vol speculaties, is er voor de jonge mannen die zich laten recruteren meer faam te bereiken op een andere manier? De extremistische jongeren die zich al zo van de samenleving hebben afgezonderd, maar ook, feitelijk, van de islam, treuren er kennelijk geen moment om dat ook moslims het slachtoffer worden. Direkt, omdat bij aanslagen op bussen en in treinen ook moslim burgers het leven laten, maar ook indirect, omdat de disciminatie toeneemt, en de angst van moslimburgers om het slachtoffer te worden van vergelding ook. Voor de jonge mannen die al zo ver heen zijn zijn alleen zij zelf nog de dragers van de ‘juiste’ islam. Dat is te vergelijken met hetzelfde fanatisme als destijds de Baader-Meinhoff groep, die ook een superieure minachting had gevormd voor de gewone burgers en het veel te softe links dat hun visie niet deelden.
Ik denk dat er wel degelijk hard gewerkt moet worden aan een betere strategie om potentiële terroristen sneller op te sporen, al moeten we onderkennen dat juist omdat zich de groepen vormen binnenshuis, en met behulp van het moeilijk controleerbare internet, het onwaarschijnlijk is dat er ooit een waterdichte strategie gevormd zal kunnen worden, zeker wanneer we ook nog de grenzen van onze eigen rechtstaat willen bewaken. Daarbij zou de relatieve rust die de Britse regering uitstraalt een voorbeeld kunnen zijn voor onze paniekerige regering en een Tweede Kamer met een erg kort lontje die meteen roept om maatregelen! maatregelen! nieuwe wetten!
Dus ja, het kan in Nederland ook gebeuren. En Wilders is niet degene die dat tegen zal houden. Hij is geen deel van de oplossing, hij is een deel van het probleem.
Met jouw verhaal ben ik het helemaal eens, Anja. De door jou genoemde artikelen in de Volkskrant vind ik ook verhelderend.
Zelf heb ik mijn opvatting al vele malen zo verwoord: niet religie of ideologie als zodanig vormt de oorzaak van terrorisme, maar die wordt gebruikt ter rechtvaardiging daarvan (in het geval van jihad-extremisme met behulp van een zeer eenzijdige en rechtlijnige interpretatie van islamitische teksten). De echte oorzaken moeten worden gezocht in een complex geheel van sociaal-economische en psychologische frustraties en de daaruit voortspruitende boosheid.
Inderdaad draagt iemand als G. Wilders bepaald niet bij aan een oplossing van de problemen. In de ingezonden brief aan Mohammed B. vandaag in het AD suggereert hij toch weer heel subtiel dat de Islam als zodanig gevaarlijk is en verkleint hij het belang van de overgrote meerderheid van islamieten welke totaal niet tot terrorisme geneigd is. Een citaat ter verduidelijking: “Mensen zoals jij tonen aan dat de Islam, zoals jij die voorstaat, een groot gevaar voor de samenleving is. Gelukkig zijn er echter ook vele moslims die alles wat jij vertegenwoordigt net als ik hartgrondig verafschuwen.” Het is niet fout, maar je moet wel goed lezen: “zoals jij die voorstaat” vooral niet over het hoofd zien, en “er zijn ook vele moslims” (dat is dus niet zonder meer een meerderheid!) vooral niet te enghartig uitleggen! Over deze tekst is goed nagedacht, dus!
Overigens: ook gelezen dat Tony Blair de afgelopen zes jaar meer dan 26.000 ero op staatskosten heeft besteed aan schoonheidsmiddelen en visagistes? (Een gemiddelde Britse vrouw besteedt zo’n 280 euro per jaar). Zou hij zoveel nodig hebben gehad om zijn vele leugens over de Irak-oorlog (en ook de rol daarvan bij de aanslagen in Londen) te camoufleren? 🙂
Er is aan de vele door Anja genoemde verklaringsmodellen nog een toe te voegen, die in het algemeen de conditie schept voor toenemend geweld en die wereldwijd voor ons allemaal geldt. Waarbij het niet uitmaakt of je het over micro- of macroniveau hebt. Ik bedoel het in hoog tempo afnemend vermogen tot zelfbeheersing.
Ook daarvoor zijn vast weer vele verklaringen te geven, maar ik volsta met de vaststelling. Door het afnemend vermogen tot zelfbeheersing ontstaat een scala aan voor de samenleving zeer schadelijke effecten.
Reden waarom ik bijvoorbeeld op mijn school al jaren pleit voor gerichte aandacht hiervoor in alle lessen, zonder het expliciet te benoemen. Van leer-je-beheersen-spelen bij gymnastiek tot luister- en concentratietrainingen bij muziek en maatschappijleer, tot en met het benoemen van geslaagde voorbeelden van zelfbeheersing bij geschiedenis en literatuur en het bespreekbaar maken van de breidelloze snoep- en flikker-de-verpakking-maar-op-de-grond-cultuur.
“Het valt toch wel mee met onze leerlingen”, is doorgaans de reactie. Nee, dat vind ik niet. En ik vind dat je ze echt iets wezenlijks onthoudt als je als school al die op zichzelf kleine verschijnselen als rotzooi maken, pesten, focussen op kortetermijnresultaten, onbeschoft taalgebruik, et cetera niet met elkaar in verband brengt en beschouwt vanuit de gemeenschappelijke noemer: toenemend gebrek aan zelfbeheersing. Daarbij hoort ook dat je niet alleen leerlingen en jezelf waar je maar kunt probeert te scholen in zelfbeheersing, maar ook dat je leerlingen die goede voorbeelden laten zien, een compliment geeft. Want dat gebeurt treurig weinig.
Zelfbeheersing werd al door Plato, Aristoteles en Cicero – bepaald geen domme jongens – benoemd tot een van de vier kardinale deugden (van ‘cardo’, scharnier). Samen met de drie goddelijke deugden (fides-geloof, spes-hoop en caritas-naastenliefde) vormen ze zo de beroemde zeven deugden. Temperantia, de derde deugd, staat voor gematigdheid, matigheid en zelfbeheersing. De andere drie kardinale deugden zijn Prudentia (voorzichtigheid, verstand, wijsheid), Justitia (rechtvaardigheid en rechtschapen zijn), Fortitudo (moed en kracht).
Anja, bij deze indrukwekkende beschouwingen, waar ik achter sta, lever ik graag een citaat uit een boek van Fatima Mernissi van 13 jaar geleden waarin je je zult herkennen.
“De noodkreet van de hedendaagse fundamentalistische jongeren is onder meer een roep om deze rahma-islam (islam van tederheid, CV), waarbij de welgestelden van de stad gevoelig zijn voor de angsten van de armen. Hun kreet is die van het achtergestelde kind van de familie (de Arabische familie van gisteren, een mondiale familie vandaag), dat geen toegang heeft tot de moderne kennis. Wanneer we de noodkreet van deze jongeren alleen maar beschouwen als een oorlogsverklaring aan de welgestelden van de aarde, dat wil zeggen aan het Westen, dan maken we een ernstige fout. En van een juiste analyse van deze angst hangt deels af of er ooit wereldvrede komt. Wanneer men de camera alleen richt op het geweld van de fundamentalisten is het blijkbaar de bedoeling dit te bestrijden; wanneer men hem daarentegen richt op hun angst, op hun vrees vergeten te worden bij dit feest van de kennis, één van de aantrekkelijkste beloften van de moderne tijd, dan is de oplossing hen hier deelgenoot van te maken.”
(Fatima Mernissi, Islam en democratie. De angst voor het moderne, Uitgeverij De Geus, Breda, 1993, p. 153-154 van de pocketuitgave)
Beste Anja,
Er was één zin in heel je betoog die mij bijzonder beroerde. Het was de zin over het bezig zijn op het internet en denken dat je daarmee de wereld zou kunnen veranderen.
Ik geloof inderdaad dat de meeste, ikzelf niet uitgezonderd, denken een bijdrage te leveren aan het tot stand komen van een betere wereld. Olav Meijer denkt dat ook. Zijn commentaar is goed beredeneerd weergegeven. Echter het slot houdt niet over. Zou hij zich niet in kunnen denken dat zo iemand als Blair buitengewoon kwetsbaar is voor oplichterspraktijken van het “schoonmaakgilde”? Ik neem tenminste niet aan dat Tony zelf, na afloop van de schoonmaaksessie, zijn portemonnee trekt om de rekening te voldoen. Ik denk dat hij daar weer zijn personeel voor heeft.
Met de wereld moeten we maar bezig blijven. Een oud gezegde luidt; baat het niet dan schaadt het niet. Ga vooral door met je werken en dat geldt óók voor Olav natuurlijk.
Groetjes,
Herman Kemper
Citaat uit de Telegraaf vandaag:
“De Gelderlander betreurt dat B. zijn kiesrecht behoudt. “Daarmee bestaat immers de kans dat zijn opsluiting hem niet in alle opzichten onschadelijk maakt. Zo blijft het mogelijk dat B., in plaats van in de vergetelheid te verglijden, een symbool blijft in het multiculturele debat en een icoon van de radicale islam. Niet alleen zijn aanhangers kunnen aan die status bijdragen. Een politicus als Geert Wilders heeft, al dan niet tegen wil en dank, garen gesponnen bij de dreigende atmosfeer na de moord op Van Gogh. Dat hij zich, op de dag van het vonnis, laat verleiden tot een uitdagende open brief aan de man die hem dood wenste, lijkt geen ander doel te dienen dan het electorale rendement van zijn slachtofferrol nog wat te verhogen.””
Waarvan acte.
Die Rote Armee Fraction und Urike Meinhoff, Andreas Baader grupe. Dat waren toch vrij veel dominee’s kinderen die er achter
kwamen dat in Duitsland de Nazi rechters gewoon na de oorlog
aanbleven bij de rechtelijke macht? Dat Duitse bedrijven de
oorlogswinst gewoon mochten houden? Dat dezelfde uiterst rechtse
corrupte club die Hilter steunde de macht weer kreeg?
Wat is dan het verschil met iets als Al Q. Beide op jonge leeftijd met religie volgegoten en wanneer ze gaan puberen
er achter komen dat de wereld anders is. Beide veilig ingebed
in sympathiserende supportstructuren. Bij de BM groep van “correct links” en de over de 60 AQ eenheden van de “ware moslims”.
Alleen de reactie van Claar spreekt mij aan en vind ik zeer belangwekkend.
Eindelijk iets dat hier niet etnocentrisch is.
Was dat maar op alle scholen praktijk.
Ik denk dat het gebrek aan zelfbeheersing te wijten is aan het individualisme en opvoeding door de “ik ben ok”-generatie. Ook op diverse forums en weblogs lees ik regelmatig commentaren met, ongetwijfeld goedbedoelde, psychotherapeutische tips aan mensen die zich opwinden over iets, met daarbij vaak de mededeling dat het goed is om je te uiten en het onderdrukken van je gevoelens SLECHT is.
Deze mensen zijn ongetwijfeld grote Dr. Phil fans, maar realiseren zich absoluut niet wat het inhoudt wanneer iedereen zijn gevoelens maar gaat uiten en de vrije loop laat. Assertief zijn is goed, maar niet over lijken.
Het is net zo krom als wat er met het begrip “vrijheid van meningsuiting” is gedaan. Vrijheid van meningsuiting ben ik helemaal voor, maar een belediging, een middel om iemand te kwetsen, is geen mening.
Er blijven gewoon gevoelens die je moet onderdrukken. Zoals de wens om te stelen en te doden. Dat is heel normaal, en daar is de mens ook goed toe uitgerust. Dat heet beschaving. Ik denk dat we dat onze jeugd goed moeten inpeperen.
Weet je Sonja, het heeft denk ik niet zoveel zin naar verklaringen te zoeken waarom het vermogen tot zelfbeheersing afneemt. Dat zijn er teveel en verklaringen kunnen mogelijk leiden tot rechtvaardiging, beschuldiging, verwijten of niet ter zake doende discussies.
Het besef dat het wereldwijd aan het afnemen is volstaat, daar kan iedereen zichzelf en de wereld in herkennen.
In jouw methode van inpeperen geloof ik niet. Inpeperen kan ook contraproductief werken en klinkt teveel als opleggen.
Scholen zijn leefgemeenschappen met geschreven en ongeschreven regels. De geschreven zijn duidelijk en daar kun je leerlingen aan houden, met sancties en al. De ongeschreven zijn veel lastiger, die maak je zichtbaar door hoe iedereen zich gedraagt en bijdraagt aan het leefklimaat. Dat luistert heel nauw, denk maar hoe snel het klimaat op een school of in een organisatie ten goede of slechte kan veranderen doordat er een nieuwe directeur komt. Of zelfs een ander kabinet.
Ik pleit ervoor, temperantia in gemeenschappen zoals scholen gezamenlijk en bewust tot een ongeschreven regel te verheffen. Het er verder niet expliciet over te hebben, maar het waar dan ook gericht aan de orde te stellen. Dat kan op duizend manieren, dat is het leuke.
En het begint met: het zelf bewust voor te leven. Cliché, maar waar.
Ik vind het juist wel een interessante discussie claar, vandaar dat ik er op inga. Ik ken jou reputatie hier niet, maar ik vind niet dat jij kunt bepalen welke discussie hier wel gevoerd mag worden en welke niet. Ook zie ik er niets verkeerds in om de jeugd op te leggen dat je niet mag stelen en niet mag moorden. En natuurlijk niet met de zweep, zoals je blijkbaar suggereert, maar met gezond verstand.
Oei Sonja, rustig maar! Het spijt me als ik bij jou de indruk heb gewekt dat ik hier een bepaalde discussie zou verbieden. Ik gaf aan dat ik het zelf niet veel zin vind hebben, naar verklaringen voor het afnemend vermogen tot zelfbeheersing te zoeken. Meer niet.
Niet stelen en niet moorden behoort tot de geschreven regels. Die zijn zo klaar als een klontje en kennen een sanctiesysteem binnen het strafrecht. Dus in die zin heb je gelijk, ook de maatschappij legt de jeugd en iedereen die regels dwingend op en moet dat ook.
Maar waar het mij om ging, zijn de ongeschreven regels. Bijvoorbeeld die van zelfbeheersing.
Mijn vraag is dus eigenlijk, of je zelfbeheersing kunt afdwingen of dat het iets is wat je leerlingen eerst aan moet leren alvorens je het eventueel af kunt dwingen.
Dat van die zweep moet je me even uitleggen, dat snap ik niet.
Ik opperde de zweep Claar omdat je schreef over ‘opleggen’ en ik de indruk had dat jij een een dergelijke dwingende aanpak uit mijn woorden haalde.
Ik denk dat ‘zelfbeheersing’ iets is dat je op scholen moet aanleren, maar natuurlijk in eerste instantie moet dat thuis gebeuren.
Mijn vriend heeft een jaar les gegeven op een hele moeilijke middelbare school. De ‘softe’ aanpak had daar weinig zin. Mijn vriend sprak echter de kinderen aan in hun eigen taal, zoals ze zelf met elkaar communiceerden. Ook hecht hij erg veel belang aan respect tonen en verdienen, van beide kanten. En dat had wél effect. Ik denk dat veel leraren, ook in hun opleiding, huiverig zijn voor het uitoefenen van gezag. Maar alles maar ‘bespreken’ en ‘overleggen’, dat dwingt bij de jonge mensen geen respect meer af, integendeel, dat vinden ze slap, een zwakte.
Hallo Anja, de moorden op Pim Fortuyn en Theo van Gogh zullen we ons nog daaglijks herinneren. Pim Fortuyn zijn moord heeft bij mij een veel diepere indruk achter gelaten als die van Theo van Gogh.
Maar de moord op Theo van Gogh had ook nooit mogen gebeuren.
En ja, ik denk dat het nog erger kan worden hier in ons land.
Ik ben het helemaal met je eens dat woede gekweekt word.
Volg alle journaals maar en het is niet anders meer dan Mohammed B. of de terreurgroepering Al Qai’da en andere terreurgroepen.
Doordat de moslims nu in opspraak zijn is vrijwel iedereen bang geworden voor moslims.
Vele mensen letten op verdachte pakketjes omdat dit wel eens een bom zou kunnen bevatten.
Op het journaal van de televisie-uitzendingen word ook angst en verdriet en wanhoop gekweekt.
Hoe vaak hoor je niet verschrikkelijk nieuws de ene moord na de andere moord, of het de gewoonste zaak van de wereld is. En ja, het is helaas de werkelijkheid dat er steeds meer mensen vermoord, verkracht of ontvoerd enzovoort worden.
Zo lijkt het dan, maar vroeger was dat ook zo, maar dan zat het media-circus van de televiemaatschappijen er niet met hun neus bovenop.
Je word vreselijk bang gemaakt door alles wat er in de wereld gebeurd en dat is nu precies wat die terroristen willen, dat wij bang worden en bang blijven en dat wij alert blijven op alles en iedereen.
Ik vind het een vreselijke situatie en toch gaat het gewone daaglijks leven ook verder. Je staat op en begint aan een nieuwe dag en leeft die dag zoals je altijd doet.
Ik woon in een dorp waar niet veel gebeurd en dan denk ik gelukkig maar. In een grote stad zou ik me absoluut niet veilig meer voelen. Zover is het al gekomen dat je bang bent om ergens anders te gaan wonen, dat je wilt blijven op je vertrouwde plekje in je eigen woonomgeving die je als veilig ervaart.
Zo gek kan het dus worden en ook zijn in ons land.
Dat je bang bent en blijft voor terreuraanslagen. Bang dat hier in ons eigen Nederland binnenkort de bom ontploft. En wat gebeurd er dan?
Sonja schrijft Ik denk dat veel leraren, ook in hun opleiding, huiverig zijn voor het uitoefenen van gezag. Maar alles maar ‘bespreken’ en ‘overleggen’, dat dwingt bij de jonge mensen geen respect meer af, integendeel, dat vinden ze slap, een zwakte.
Je hebt gelijk dat respect vragen en respect krijgen net als ‘mijn’ zelfbeheersing tot het gebied van de ongeschreven regels hoort. Maar je vermoeden dat er bij vele docenten angst is voor het uitoefenen van gezag deel ik niet en herken ik ook helemaal niet. En ik zit toch al zeker 30 jaar in het onderwijs.
Je snijdt daarmee wel iets heel interessants aan, daarom reageer ik nog even. Als ik je goed begrijp, zet je gezag uitoefenen tegenover bespreken en overleggen. Het ene dwingt wel respect af en het andere niet, stel je. Die uitspraak hoor je meer, de laatste tijd. In feite is dat dus een keuze tussen iets afdwingen bij een ander, in dit geval de leerling, of leerlingen betrekken bij de probleemstelling en in overleg komen tot een afspraak om zaken te veranderen. Het ene dwingt respect af en het andere niet, zeg je.
Dit raakt precies aan wat ik bedoel: waar de grens ligt tussen geschreven regels (die je af kunt en moet dwingen) en ongeschreven (die je samen maakt).
Mijn ervaring als docent is, dat het een hypothetische keuze is, juist waar het gaat om de ongeschreven regels. Leerlingen die veelvuldig en vooral worden geconfronteerd met repressief beleid, raken hun gevoeligheid kwijt voor het feit dat ze deel uitmaken van een gemeenschap waarin zijzelf medebepalend kunnen en moeten zijn voor het klimaat. Leerlingen met wie je (niet alleen over problemen) voortdurend overlegt en die je eigen verantwoordelijkheden en dus vertrouwen geeft, houden die gevoeligheid wel. En dus kun je ze als docent, schoolleiding, whatever, veel beter bereiken (en zij jou). Naar mijn mening heeft dat met gezag niets te maken. Het is dus niet of/of, maar en/en.
Ik ben het ook met je eens dat de ongeschreven regels ook thuis bijgebracht moeten worden. Maar daar koop ik als docent niets voor. Want ik kan nou eenmaal geen invloed uitoefenen op thuissituaties van leerlingen en daar ben ik ook niet voor ingehuurd. Ik weet dat vaak wordt gezegd dat met name jongeren uit gezinnen van niet-Nederlandse oorsprong alleen gevoelig zouden zijn voor repressie. Maar ook daar koop ik niets voor. Want daaraan toegeven en dus uitsluitend repressief beleid voeren betekent voor mij, dat ik een samenleving maak die ik gewoon niet wil en waarin ik mezelf ook niet prettig voel. En door het zo simpel te stellen als jij het doet, geef je me het gevoel dat ik er verstandiger aan doe, een keus te maken.
Terwijl het zo enorm spannend is, de juiste balans te vinden in opleggen en overleggen.
Nou claar, zo zwart/wit als jij mijn idee omschrijft zou ik het ook niet willen stellen, en het woord “repressief” heb ik dan ook absoluut nergens gebruikt. Nee, nogmaals, alles met gezond verstand natuurlijk.
Wat ik wel wil stellen is wanneer er geen respect is, kun je dingen bespreken en overleggen tot je een ons weegt. Dan is het ja en amen en achter je rug lachen ze je uit. Ik geef toe, de term “gezag” wordt meestal negatief geïnterpreteerd wanneer het om leraren gaat. Maar wanneer het om ouders gaat weer niet, vreemd genoeg. Misschien weet jij een acceptabeler term?
Ik moet opeens denken aan het instituut politie. Ooit moesten die het gezag/de wet handhaven. Maar dat was opeens niet meer correct, en toen werd de politie een “service aan het publiek”. Nu heb ik al 2 keer meegemaakt dat een aangifte van ernstige mishandeling, incl. een verklaring van het ziekenhuis, gewoon in de prullenbak verdwijnt. Ook wilde ik een keer aangifte doen van bedreiging en kreeg ik de vraag van de agent: “Zou je dat wel doen? Die man is gevaarlijk hoor!”
Zo zie ik ook paralellen in het onderwijs. En dat leraren bedreigd worden is zoals je denk ik wel weet een niet te onderschatten probleem.