Een oude joodse vriend maakte altijd een grap als ik zei dat ik naar Bergen ging: “Binnen, Buiten of Belsen?” Zelf had hij Bergen Belsen overleefd, dus hij mocht.
Bergen Binnen dus, het oude kunstenaarsdorp waar ik vroeger als kind veel kwam logeren. Mijn oma de schrijfster woonde er in de schuur naast mijn opa de kunstschilder. Die opa was niet mijn echte opa. Het was een erg modern arrangement, zeker voor die tijd, maar ja, het waren dan ook kunstenaars.
En communisten. De dochter van opa Ponstijn was getrouwd met Friedl Baruch, die van de “communistische notities” die hij in zijn eentje volschreef. Er hangt nog een zelfportret van opa Ponstijn in het Bergense Museum, met zijn witte kunstenaarsbaardje, zijn alpinopet en veel rode vlaggen. Mijn nichtje Baruch zou mijn nichtje zijn geweest als haar opa met mijn oma Luber zou zijn getrouwd, maar ze deden dus niet aan zulke kleinburgerlijke gewoonten.
Mijn kant van de familie waren de kapitalisten. Mijn nichtje weet dat nog, hoe we zondags aan kwamen rijden in een dikke slee, en mijn vader kwartjes uitdeelde om in de eerste en enige snackbar zoveel kroketten en papat te eten als we maar wilden. Toen kostte een kroket nog een kwartje. Wel een aardige patser, voor een kapitalist, vonden zij. Best aardige mensen, voor communisten, zei mijn vader.
Op de plek waar de snackbar was is nu een opticien. Bergen is ontzettend opgeyupt. Waar vroeger de Rustende Jager was, we aten daar na de begrafenis van mijn oma een broodje kaas, is nu een gestroomlijnd doorgedesigned restaurant. Er is een sushibar, er zijn modezaken, supermarkten. De snackbars en restaurantjes zijn niet meer te tellen. Toch blijft het Bergen.
Het huis, met het schuurtje ernaast, van mijn opa en oma is er nog, buiten de drukte, aan de rand van het dorp. Op de muur van het grote huis staat nog steeds in de letters van mijn opa smeed de zwaarden om tot ploegijzers
Ik kom Umtul tegen, en Michael Valeton, die vroeger de Eerste Bergense Boekhandel bestierde. We drinken koffie bij het Huis met de Pilaren, pluchen kleedjes op de tafeltjes, gelukkig nog helemaal hetzelfde gebleven, en hebben het over vroeger en nu. Valeton heeft mijn opa nog voorgelezen in het ziekenhuis, voordat hij dood ging. Ze zijn naar Syrie geweest, willen meer weten over de islamitische wereld. Ik vertel over Gaza. Ze maken zich ook zorgen, over de harde manier waarop er nu over moslims wordt gepraat in Nederland. Met de huidige polarisatie, wie denkt er nog aan bruggen bouwen? Zomaar even een gesprek. Prettig.