Het leek alsof ik weer terug werd gezet in de tijd. Een vrouwencafee. In een gekraakt pand in Amsterdam, van de vroegere Filmakademie. Zelfde sfeer als toen, zelfgekookt vegetarisch eten, (linzensoep en gevulde paprika’s), kinderen, een gezellige rommel aan planten, verschillende stoelen, affiches aan de muren. Maar het is 2005, en van de vrouwen die er waren was de helft gekleurd.

De steungroep vrouwen zonder verblijfsvergunning doet goed werk. Een groep vrijwilligsters met diverse achtergrond volet zich betrokken bij de vluchtelingen en met name bij de vrouwen die hier zijn zonder papieren. De vreemdelingenwet en het beleid is steeds restrictiever geworden, schrijven ze in hun pamfletje. Wanneer we het hebben over ‘illegalen’ denken we vaak aan mannen, maar een groot deel van hen zijn vrouwen. Ze blijven vaak verborgen en hun verhalen worden zelden gehoord. De reden dat ze hier zijn beland en in de illegaliteit terecht zijn gekomen kan heel verschillend zijn. Het kan te maken hebben met seksueel geweld en discriminatie, die niet in het vluchtelingenverdrag zijn opgenomen en dus niet als vluchtmotief worden erkend. Het kan te maken hebben met te weinig erkenning van het gevaar dat vrouwen op kunnen lopen in politiek verzet. Ook zijn er vrouwen die met een partner mee zijn gekomen en afhankelijk zijn van zijn verblijfsvergunning. En als ze om welke reden dan ook scheiden binnen een termijn van drie jaar, komen ze heel moeilijk in aanmerking voor een eigen verblijfsvergunning. Zo worden vrouwen die proberen geweld binnen de relatie te ontvluchten vaak in de illegaliteit gedwongen of moeten zich laten uitzetten.

Ook zijn er vrouwen die de armoede in eigen land zijn ontvlucht. Omdat het steeds moeilijker wordt voor mensen buiten de Europese Unie om een werkvergunning te krijgen werken deze vrouwen vaak ‘illegaal’, wat betekent dat ze geen rechten of zekerheden hebben. Dat is vaak slecht betaald schoonmaakwerk, en prostitutie. Omdat de vrouwen geen papieren hebben zijn ze vaak makkelijk prooi voor uitbuiting door louche werkgevers of pooiers, moeten dagelijks vrezen voor politieinvallen of aangifte door collega’s. Ook worden ze vaak uitgesloten van medische voorzieningen. Het officiele beleid maakt het voor slachtoffers van vrouwenhandel bijna onmogelijk om hun gevaarlijke situatie te ontvluchten en in Nederland een legaal bestaan op te bouwen.

De SVZV probeert daar wat aan te doen, door praktische hulp aan de vrouwen, medische hulp, juridische hulp, het opbouwen van een netwerk, en door politieke actie. Ze hebben een inloopmiddag met spreekuur voor de vrouwen zelf (www.svzv.nl), een nieuwsbrief, een jaarlijkse benefiet, en nu ook op elke laatste zaterdag van de maand een vrouwencafee, waar de vrouwen zelf welkom zijn, maar ook vrouwen die mee willen werken of gewoon belangstelling hebben en kennis willen komen maken.

Ik spreek met een vrouw uit Uzbekistan, sinds kort weg bij haar man en nu zonder verblijfsvergunning. Met een Palestijnse die nog nooit in Palestina is geweest. Met een Koerdisch-Turkse vrouw en haar dochter die net lekker hebben gekookt. Ik hoor de verhalen, hoe ze een paar dagen vakantie hebben gehad met elkaar op de Veluwe, dankzij een paar grote giften en hoe heerlijk het was om onder elkaar te zijn, even los van de zorgen. En ik hoor hoe mooi de begrafenis was van een vrouw uit Ghana die hier, helemaal alleen, aan kanker overleed. Georganiseerd door de SVZV.

Haar dochters, die beide al kinderen hebben, bleven in Ghana. Daar is te weinig werk. Dus ging zij, in haar eentje, naar Nederland om te proberen om voor haar dochters en kleinkinderen geld te verdienen. Daar is het nauwelijks meer van gekomen. Ze bleek kanker te hebben en overleed heel snel. Ze werd volgens haar traditie begraven in een bruidsjurk. Met een Ghanees koor dat zong. De dochters waren er een klein beetje bij, door de telefoon.

Er zijn veel van zulke verhalen. En veel vrouwen die een beetje solidariteit en praktische steun wel kunnen gebruiken. Het SVZV kan nog wel wat vrouwkracht gebruiken. Bel, of ga eens kennismaken als ze weer vrouwencafee hebben. En geef het contact door, als je een vrouw kent die in de illegaliteit leeft.