Eerst een persoonlijk getint commentaar op de vorige aflevering, over het ontstaan van een cargocult in Nederland. Ben ik het met Tillie eens? Wel en niet. Tillie zet het heel scherp neer, (en ik vat het ook nog eens samen), en daarmee lijkt het wel alsof er maar één proces gaande is in Nederland. Ik zie dat er sprake is van polarisatie, maar dat die tegelijk ook tegenkrachten oproept, een geweldige stroom initiatieven heeft veroorzaakt van mensen die zich niet uit elkaar laten drijven.

Ik zie dat er binnen de moslimgemeenschappen veel activiteit is om de eigen gemeenschappen weerbaarder te maken en tegelijk de hand uit te steken naar potentiële bondgenoten, en daarmee, paradoxaal, wordt de participatie van moslim-migranten in Nederland ook versneld. (Zie oa hier) Zoveel activiteiten zouden we niet hebben meegemaakt als alles zijn rustige Hollandse gangetje was gegaan en de migranten net als de ‘gastabeiders’ van destijds voornamelijk waren genegeerd. (Ik herinner me Fatima Elatik die een paar jaar geleden nog uitriep, “er is niet doodgeknuffeld. Mijn moeder is niet dertig jaar doodgeknuffeld maar doodgezwegen. Links noch rechts heeft daar iets aan gedaan”. hier) Door de weerstand die de moslims in Nederland moeten bieden komt er ook veel talent bovendrijven en worden krachten aangeboord. Dat is een kant waar Tillie het niet over heeft.

De dreigende ‘islamisering’

Maar waar Tillie het wel over heeft kan ik alleen maar bevestigen. Het is met een flinke verbijstering dat ik de laatste jaren heb meegemaakt hoe het wantrouwen tegen moslims groeide. Er zijn inmiddels hele volksstammen bekeerd tot het geloof in de dreigende islamisering, wat in mijn ogen het niveau heeft van het geloof in de wederkeer van Lou de Palingboer. Niet alleen is dat geloof niet gebaseerd op feiten, het blijkt ook resistent tegen feiten, en heeft daarmee alle kenmerken van een waan. Een collectieve waan ook nog. Het lijkt niet te helpen dat je gewoon voor kunt rekenen dat moslims hier geen meerderheid zullen vormen in de bevolking, het lijkt niet te helpen dat uit alle onderzoeken blijkt dat het overgrote deel van de islamitische burgers zich heel wel bevindt in onze democratie die hen ook alle vrijheid geeft die ze hebben willen – wat je ook eenvoudig waar kunt nemen als je gewoon kennis met ze maakt. Het lijkt niet uit te maken dat we super voorbeelden hebben van buitengewoon geslaagd geintegreerde moslim Nederlanders in de politiek, nee zelfs dan nog moet hun loyaliteit worden betwijfeld omdat ze twee paspoorten hebben. Het lijkt ook nauwelijks wat uit te maken dat we heel goed weten dat de werkelijke extremistische minderheid miniem is (kom ik nog op, Tillie bevestigt dat uit eigen onderzoek) en het maakt ook al niet uit dat we kennis maken met moslim leiders die hun eigen achterban oproepen om gewoon als burgers actief te participeren in de Nederlandse samenleving en zich aan te sluiten bij de rechtstaat die ook hun vrijheid garandeert als gelovigen – toch blijft een essentiële groep mensen er tegen beter weten van overtuigd dat al die moslims stiekem bezig zijn om sluipenderwijs de macht over te nemen en ook in Nederland een islamitische staat te vestigen. Een staat die bovendien vijandig zal staan tegenover al ‘onze’ waarden en normen. Dat gaat zo ver dat ook bij moslims die op geen enkele wijze betrapt kunnen worden op dubbele tong of antidemocratische opvattingen – we hebben net de kwestie Ramadan gehad – toch beweerd moet worden dat het wolven in schaapskleren zijn. Juist omdat je op geen manier aan kunt tonen wat ze echt van plan zijn, zijn ze zo gevaarlijk, luidt de waan. Daar is kennelijk met geen enkel feit tegen op te boksen, en het erge is dat ik toch veel mensen waar ik het misschien politiek gezien niet mee eens ben, maar aan wiens verstand ik niet twijfelde, de een na de ander om zie gaan en zie ‘overlopen’ naar het fort dat de Nederlandse cultuur tegen die enge indringers moet verdedigen. Inderdaad, als mensen zo verschanst zitten dat ze door aantoonbare feiten niet meer bereikt kunnen worden dan is de term pathologie of hysterie niet langer overdreven. Ook die Nederlanders die van zichzelf dachten dat ze zo nuchter waren, kunnen zich kennelijk verliezen in angstvisioenen, wensdenken, vijandbeelden en wanen.

Het effect dat het op mij heeft valt ook binnen het patroon dat Tillie schetst, van toenemend sociaal isolement, dat wil zeggen, ik zoek ook meer op met wie ik om wil gaan. In de zeventiger en tachtiger jaren, de jaren van de sociale bewegingen, dacht ik zelf marginaal te zijn als activist, meer dissident dan burger. Maar feitelijk voelde ik me prima op mijn plaats in dit land. Nu ben ik onmiskenbaar meer opgenomen in de mainstream, veel meer burger, al is het een kritische burger. Maar ook ik voel me veel minder thuis in dit land dan vroeger, en heb net als de mensen aan de overkant van de scheidslijn, met wie ik kennelijk niet meer praten kan, de neiging om me terug te trekken in kringen van mensen die me wel vertrouwd zijn en met wie ik nog van gedachten kan wisselen of het zelfs gewoon mee oneens kan zijn, zonder meteen in de hoek van landverrader, moslimhoer, antisemiet of politiek-correcte multiculti van de linkse kerk gezet te worden. Met het gevoel dat er hele volksstammen zijn die ik niet meer versta en die mij niet meer verstaan neemt ook mijn vertrouwen in het land als geheel af. En heb ook ik minder vertrouwen in ‘de politiek’ terwijl ik daar nota bene zelf middenin zit en er een van ben.

Links en rechts

Het bevestigt nog iets waar ik nog geen woorden voor had: het vermoeden dat het bij links en rechts (om die termen nog maar even te gebruiken, ook daar heeft Tillie nog wel wat over te zeggen) niet alleen gaat om verschillende opvattingen over de maatschappij en de politiek, maar om een verschillende psychologie, een verschillende mentale huishouding. Mijn veronderstelling, geheel gebaseerd op de indrukken die ik opdoe, dat er aan de rechter, de islamofobe kant vaker sprake is van een gebrek aan zelfreflectie en een gebrek aan inlevingsvermogen in anderen. Precies dat gebrek aan inlevingsvermogen maakt het mogelijk om zoveel kwaad te projecteren op anderen, moslims en ‘moslimknuffelaars’, en het maakt het tegelijk vrijwel onmogelijk om nog een gesprek te voeren – want voor een gesprek moet er ook de bereidheid zijn, of het vermogen, om je, al is het maar tijdelijk, in een ander te verplaatsen. Dat is waarom ik ook op dit weblog, geconfronteerd met de ’tegenstander’, zie dat je nooit verder komt dan het tegenover elkaar stellen van meningen. Het was een indruk, maar die wordt nu wel bevestigd door een onderzoek naar de Wilders aanhangers. (Zie onder andere op het Allochtonen weblog hier, of ga naar het onderzoek zelf, hier)

Om te beginnen de kenmerken: voornamelijk man (61%), gemiddeld lagere opleiding, en een combinatie van geringe betrokkenheid bij de wereld, weinig interesse in andere culturen, weinig verantwoordelijkheid voor anderen, minder inleving in zichzelf en anderen, lage tolerantie tav allochtonen. Tegelijk: graag in het middelpunt staan, eigen leven willen leiden, wijzen lichamelijk geweld minder af, en vragen om meer ‘law and order’.

We hebben het dus niet over een klein groepje skinheads met korte lontjes of een handjevol Janmaat aanhangers.

Zo vindt 35% procent van de Nederlanders volgens de peiling dat Wilders niet te ver gaat in zijn uitspraken over moslims en de islam en is 38% het eens met de stelling van Wilders dat de moslims gekomen zijn ‘om hier de boel over te nemen, om ons te onderwerpen’. Deze laatste uitspraak krijgt vooral steun van de aanhang van de VVD (47%) en minder bij PvdA (31%) en CDA (30%).

(Zie voor meer feiten over de opvattingen en de politieke herkomst van de PVV aanhangers het recente onderzoek in opdracht van VN: hier.)

In vroeger tijden was de tegenstelling rechts-links overzichtelijk en begrijpelijk. De mensen bovenaan de maatschappelijke ladder, die bezit en rijkdom te verdedigen hadden hadden vaker de neiging om op de VVD te stemmen, die hun belangen verdedigde, dan de mensen onderaan de maatschappij, die van lage lonen of uitkeringen moesten leven, en vonden dat de boel eerlijker verdeeld moest worden. Uiteraard vond je die vaker bij links. Waar je ook de mensen aantrof zoals ik, die van huis uit eerder bij de VVD had gehoord (ondernemersdochter, hogere middenklasse) die er voor kozen om aan de kant van de rechtvaardigheid te gaan staan. In belangen en politieke keuzes stond je dan nog wel tegenover elkaar, maar je deelde hetzelfde verhaal, en daarbinnen kon je nog met elkaar spreken – en van mening verschillen. Maar nu zien we politiek gezien een ander verschijnsel: mensen die ‘links’ staan op de sociaaleconomische dimensie, voor een verzorgingsstaat waar ze zelf baat bij hebben, en tegelijk ‘rechts’ op de culturele dimensie: tegen migranten, zegt Tillie. En voor deze grote categorie kiezers is er geen politieke partij, al zien we wel, volgens Tillie, dat partijen, ook linkse, uit vermeend eigenbelang die kant op bewegen. Als voorbeeld noemt hij Bos die opeens oproept tot polarisatie in het integratiedebat. Kortom: ook de politieke elite is grotendeels in verwarring, en weet de cult niet te keren.

Over wat er aan de hand is in de politiek, en waarom ook de politieke partijen het vaak niet meer weten, een volgende aflevering. Hier.