In 2005 stierven 49 Israeli’s door Palestijns geweld, en 252 Palestijnen door Israelisch geweld.
Het aantal doden is veel minder dan in de hoogtijdagen van de intifada. In 2004 waren er nog 117 Israelische doden, in 2002, midden in de intifada waren dat er nog 450, meldt de Shin Beith, de veligheidsdienst van Israel. De reden voor de teruggang in het aantal Israelische slachtoffers is vooral het gevolg van de (relatieve) wapenstilstand, en met name van de bereidheid van Hamas om af te zien van aanslagen. Nog maar een van de vijf aanslagen in 2005 werd gepleegd door een factie die gelieerd is aan Hamas. Over de ‘veiligheidsmuur’ als factor in de teruggang van het aantal aanslagen heeft de Shin Beith het niet meer. Duidelijk is dat de muur het voor extremisten wel moeilijker maakt, maar ze niet werkelijk tegen zal houden, er zijn genoeg sluipwegen en doorgangen. (Haaretz) De muur, die vele Palestijnen afsnijdt van hun toekomst, maakt ze bovendien niet speciaal vredelievender. Wie in het nauw gedreven wordt en weinig meer te verliezen heeft radicaliseert: een oude wet.

Machmoed Abbas (Abu Mazen) heeft het ondertussen niet gemakkelijk, schrijft Graham Usher in Al-Ahram (een progressief Egyptisch engelstalig weekblad). Zijn jaar begon niet slecht. Op 9 januari won Abbas de presidentsverkiezingen met een ruime meerderheid. Hij slaagde er in om een informele overeenkomst te sluiten voor een wapenstilstand. Hij slaagde er vooral in om Hamas daarin mee te krijgen – wel met de belofte dat Hamas mee zou kunnen doen aan de parlementsverkiezingen. Het leek er op dat de Europese staten bereid zouden zijn om in de opbouw van de geprojecteerde Palestijnse staat te investeren, en de contacten met Bush en Rice waren redelijk te noemen.

Ondertussen is de positie van Abbas behoorlijk ondermijnd. Door Israel, dat hem steeds weer met lege handen liet staan, als hij de bevolking uit moest leggen wat de wapenstilstand nu eigenlijk had opgeleverd. Weinig meer dan de eenzijdig besloten terugtrekking van de nederzettingen uit de Gazastrook, en een redelijke kans dat de Rafah grenspost naar Egypte open zou gaan, met toezicht van Europa. Maar meteen na de terugtrekking liet Israel zien wie de baas zou blijven in Gaza, met liquidaties en een ‘geluidsbombardement’ om iedereen even de stuipen op het lijf te jagen.

Het is waar dat Rice heeft bemiddeld bij de overdracht van de grenspost van Rafah. Maar verder heeft de VS onverminderd Sharons acties ondersteund, waaronder de uitbreiding van de nederzettingen op de Westoever, en ook geen kik gegeven toen uit een door de EU geschreven rapport (dat vervolgens werd verdonkeremaand) bleek dat Israel bezig was met een illegale annexatie van (Palestijns) Oost-Jeruzalem. Bush volgt Sharon slaafs in de mededeling naar Abbas dat er pas sprake kan zijn van onderhandelingen als hij ‘het vertrouwen kan winnen van Israel dat hij een einde kan maken aan het terrorisme’. En het is duidelijk: Abbas is er in geslaagd om de aanslagen drastisch te laten verminderen, om Hamas grotendeels in toom te houden, en liet daarmee zien dat het mogelijk is om zonder geweld en met politieke middelen verder te gaan, maar in plaats van complimenten kreeg hij alleen te horen dat er alleen te praten valt wanneer er geen enkele aanslag meer plaats vindt, niet een rakket meer wordt afgeschoten en hij Hamas en Jihad uitschakelt. En dat kan natuurlijk niet, met de aanhang die Hamas heeft onder de bevolking. Wat hij kan doen is de strategie ombuigen van gewapend verzet naar politiek en onderhandelen, maar alleen als hij ook kan laten zien dat dat wat oplevert. En dat maakt Israel onmogelijk, met de steun van Bush. De radicale groeperingen hebben nu al gezegd dat hun geduld met de wapenstilstand op is, een afspraak die op dit moment ook afloopt. En mocht Abbas er al in slagen om het gewapende verzet te doen stoppen, dan zorgt Sharon wel weer met een paar liquidaties of een invasie in Gaza, dat de gemoederen weer oplaaien. Abbas zit dus klem in een catch 22, waar Bush het zijne aan bijdraagt.

Ondertussen is het met name in Gaza een behoorlijke puinhoop. Er is een zware interne factiestrijd uitgebarsten in Fatah zelf, die tot nu toe alleen sluimerde. Al lange tijd is er binnen de Gazastrook zelf onvrede dat de oude, als corrupt ervaren garde, de erfenis van Arafat, niet vervangen is door jongere en locale mensen. Abbas heeft het niet aangedurfd om die van het pluche te stoten en heeft de nieuwe kieslijst pas op het laatste nippertje gepresenteerd (Ik was toen net in Gaza, ga voor dat verhaal naar hier en hier) Dat veroorzaakte meteen opstand – bezettingen van partijgebouwen, en de splitsing van de partij. Marwan Barghouti liet zich als aanvoerder plaatsen op een alternatieve lijst. De splitsing had het rampzalige gevolg dat Hamas meteen in een paar locale verkiezingen op de Westoever een grote winst boekte, groter dan voorheen voor mogelijk werd gehouden. (Tot nu toe was de voorspelling dat Hamas nooit meer dan 30% van de stemmen zou kunnen winnen, omdat de meerderheid van de Palestijnen voor een seculiere staat zijn).

Fatah doet nu aan damage control. De lijsten worden weer samengevoegd, en Marwan Barghouti heeft vanuit de gevangenis zijn excuses aangeboden voor het wanbeleid van Fatah in het verleden – we geven onze fouten van het verleden toe, geef Fatah een nieuwe kans, is zijn mededeling.

Ondertussen is het moeilijker dan ooit om in Gaza zelf orde te houden. De bevolking die zo lang in een staat van rechteloosheid heeft geleefd is geneigd het recht in eigen handen te nemen. Het is een verschijnsel dat we ook kennen in andere landen na een periode van bezetting of oorlog, (zie de geweldstoename in Zuid Afrika nadat de apartheid was opgeheven) Geweld slaat naar binnen, als het niet geprojecteerd wordt op de vijand buiten. Een deel van de bevolking die zo lang in verzet heeft geleefd en niet gewend is om rekenschap af te leggen of tot consensus te komen, en een behoorlijke mate aan wat we post-traumatische stress stoornis heeft opgelopen, compleet met verstoorde agressiehuishouding, is weinig geduldig en schiet snel in het gebruik van de vuist in plaats van woorden. Dat opgeteld bij een situatie die nog veel te weinig uitzicht biedt op een betere toekomst geeft een explosief mengsel waar maar weinig bij nodig is om tot uitbarstingen te komen.

Zo hebben ook kleine groepjes mensen het middel van de ontvoering ontdekt om te proberen het Palestijns gezag onder druk te zetten. Tot nu toe waren die altijd binnen uren of hoogstens een dag of twee weer opgelost, zijn de gekidnapte buitenlanders snel weer vrijgelaten en werd ze verder geen haar gekrenkt, maar het is een teken aan de wand dat Abbas er met zijn politiemacht niet in geslaagd is om ze tegen te houden. De doorsnee Palestijnse bevolking ergert zich er wild aan, die weten maar al te goed dat de buitenlanders die in Gaza werken geen Amerikaanse bezetters zijn zoals in Irak, maar vrienden waar ze het van moeten hebben, maar net als met aanslagen heb je maar een paar heethoofden nodig om een buitenlander in een auto te douwen en af te voeren. Ook dat is slecht nieuws, zeker nu het ook een paar VN functionarissen betrof. En er ook nog een aanslag heeft plaats gevonden op de Beach Club van de VN, waar de buitenlanders af en toe een pilsje konden gaan drinken. Tot nu toe heeft de UNRWA, de VN organisatie die ook in Gaza borg staat voor een minimum voedselprogramma voor de vluchtelingen, basisonderwijs, basale medische zorg en zelfs huisvesting voor opnieuw dakloos gemaakte vluchtelingen zijn hoofdkwartier in de Gazastrook zelf gehandhaafd- met duizenden banen voor de Gazanen zelf, de vraag is hoe lang ze dat zo gaan volhouden als de aanvallen op buitenlanders niet worden gestopt.

Israel zit ondertussen niet stil om de situatie voor Abbas nog moeilijker te maken. Alweer een invasie, nu onder de schone naam ‘Operatie blauwe hemel’, waarbij een groot deel van noord Gaza opnieuw ontoegankelijk is gemaakt voor de bevolking, die net blij was dat de kolonisten daar waren opgehoepeld. En dit onder het mom dat er uit het noorden kassam raketten werden afgeschoten, die overigens in al die jaren maar heel weinig schade hebben veroorzaakt aan de Israelische kant. En natuurlijk helpt ook een ‘bufferzone’ niet, die uiteraard aan de Gazaanse kant is gelegd en niet aan de Israelische, want opnieuw worden mensen dakloos gemaakt en van hun land verjaagd – in Gaza dat zou zijn ’teruggegeven’ aan de Palestijnen zelf. Dus zijn er wel weer een paar jongens die er eer in stellen om de laten zien dat die bufferzone niet helpt. Gisteren zijn er opnieuw een paar van die stomme raketten afgeschoten, alweer zonder schade overigens – maar kennelijk niet vanuit de bufferzone. Israel heeft in de bufferzone wel weer twee burgers gedood, twee jonge mannen, boeren, die zich niet van hun land hadden laten verdrijven.

Ondertussen hebben de partners van het kwartet Abbas nog meer onder druk gezet, door te stellen dat ze geen hulp meer zullen bieden aan Palestina, als Hamas opgenomen wordt in het parlement. Dus zit Abbas, toch al in het nauw gedreven, met nog een catch 22. Hij moet laten zien dat hij serieus bezig is met de vestiging van een parlementaire democratie, maar ondertussen maken Israel en de VS wel uit op wie de bevolking mag stemmen. Abbas, die er juist in was geslaagd om Hamas te bewegen de politieke weg te bewandelen in plaats van die van radicaal verzet kijgt daarvoor dus geen enkele steun. Hoe moet de Palestijnse bevolking nog denken dat Abbas er in zal slagen om Israel, de VS en Europa er toe te bewegen het vredesproces te hervatten? En wie spinnen er garen bij als Abbas nog meer vertrouwen verliest?
Drie keer raden.