In het midden Maarten Jan Hijmans op een EAJG borrel. Hij kijkt ook wel eens vriendelijk.

Abu Pessoptimist, alias Maarten Jan Hijmans, alias buurman – qua weblog zitten we dicht in elkaars buurt, en qua opvattingen ook, en vaak doet Maarten Jan net een onderwerp waarvan ik dacht dat moet ik eigenlijk ook, en dan kan ik prettig naar hem doorverwijzen – en nu we toch een soort ‘mutual backpatting society’ zijn, ik merk altijd dat buurman een echte training als journalist heeft – zorgvuldig met het opzoeken en vermelden van feiten, en dat hij veel langer in het onderwerp zit dan ik. Ik kom pas vijftien jaar kijken.

Buurman dus, schreef een vriendelijke beschouwing over mijn boek.
Met twee punten waarover we misschien, om het interessant te houden, wel verschillend denken.
Lees eerst zijn stuk, hier.
En dan pak ik een stukje ervan bij de kop:

Dit is wat hij dus schrijft:
2) In een recensie in Vrij Nederland worden Anja en het boek uitgemaakt als partijdig. Ik heb die recensie niet gelezen, maar daar wil ik het niet over hebben, het gaat erom dat Anja zelf ook al had geschreven en naar aanleiding van die recensie nog eens herhaalt, dat het een partijdig boek is. Hoezo partijdig, eigenlijk? Ze noemt, onderbouwd en wel, feiten die – toegegeven – niet stroken met wat er ‘mainstream’ over Israël wordt gezegd en geschreven. Maar dat wat mainstream is, wordt vaak (meestal eigenlijk) NIET door de feiten geschraagd. Dat is dan toch een rare situatie? Wat voor de algemeen geaccepteerde werkelijkheid doorgaat is onjuist, maar we noemen dat niet partijdig. En wat feitelijk klopt, en verifieerbaar juist is, wordt als partijdig aangemerkt. Het is de omgekeerde wereld.
Anja zelf heeft het een paar keer over de paradigmastrijd, een hoofdstuk dat haar boek niet haalde omdat het anders te dik zou zijn geworden en dat daarom op haar website staat. Mensen kijken vanuit die paradigma’s naar het probleem. Paradigma 1 is – kort gezegd – wat Israël doet is altijd goed. Paradigma 2 is ‘er zijn twee volken die strijden om een land’. En paradigma 3 komt erop neer dat Israël met geweld het land in bezit heeft genomen en steeds de schuldige is, omdat het nu eenmaal de sterkste partij is. Maar volgens Anja is er nog een toevoeging mogelijk: je kan partijdig zijn en voor paradigma 3 kiezen, maar toch objectief blijven door de feiten te laten spreken.
Sorry Anja, ik denk dat dit achterhaald is. Objectiviteit bestaat niet. Schrijvers zijn niet objectief zoals je zelf zegt, maar journalisten ook niet en zelfs wetenschappers (in de sociale vakken) niet. We kijken allemaal naar de dingen vanuit ons eigen perspectief en dat kan ook niet anders, want zonder perspectief gaat het nergens over. Wat telt is alleen de vraag of we het doen op basis van gecontroleerde en controleerbare feiten, dan wel of we ons baseren op mythes, zoals over de ontstaansgeschiedenis van Israël, het moreel hoogstaande gedrag van zijn leger en wat je verder nog in dat opzicht kan bedenken. En zo bezien bestaan er dan nog maar twee paradigma’s. Het ene is verifieerbaar, betrouwbaar, bruikbaar en vatbaar voor discussie. Het andere niet-verifieerbaar, niet feitelijk, niet bruikbaar voor discussie, partijdig. Verifieerbaar zou het criterium moeten zijn om te beoordelen of iets partijdig is of niet en het is geen vraag in welke categorie Oorlog als er vrede dreigt valt. Ik zou zeggen: laat die Ronald Haveman van Vrij Nederland voor hij nog één keer het woord partijdig in de mond durft te nemen, maar eens aangeven waar jouw feiten niet kloppen.

En dan mijn reactie:
Maarten Jan, we zijn het in essentie – wederom – wel eens.
We zijn het er over eens dat iedereen de feiten bekijkt vanuit het eigen perspectief, wat altijd betekent dat je sommige feiten als meer relevant waarneemt dan andere, dat je ze anders inschat, en dat betekent ook dat de perfecte objectiviteit nooit mogelijk zal zijn. We zijn het er ook over eens dat een visie, een mening, betrouwbaarder is naarmate die gebaseerd is op gecontroleerde en controleerbare feiten. En we zijn het ten derde eens over de waarneming dat de apologeten van Israel, de paradigma ééntjes het wat betreft de gecontroleerde en controleerbare feiten ernstig af laten weten. Wat we in plaats daarvan krijgen zijn de mythes en mantra’s die eenvoudig zijn door te prikken – voor wie de moeite neemt naar de feiten te kijken. En mijn boek, dat ik zelf meer als ‘educatief’ zie dan als pamflet, is op het overdrevene af gevuld met documentatie – met bronvermelding zodat mensen zelf na kunnen gaan of het waar is wat ik zeg.

Maar nog even terug. Waar het mij om gaat bij die bewering dat ‘partijdig’ en ‘objectief’ heel goed samen kunnen gaan. Dit is wat we heel vaak meemaken, jij ook, denk ik. We zijn er zelf geweest, in de gebieden waar we het over hebben, en meer dan eens. We hebben ons verdiept. We hebben ons, zoals dat vroeger heette vervolgens ‘geëngageerd’. Ik door in Gaza te werken, er banden aan te gaan met mensen, en me zonder me daarvoor te excuseren aan hun kant te scharen. Ik vind, aantoonbaar, dat de Palestijnen onrecht aan wordt gedaan, en dus sta ik aan hun kant, net zoals we eens kant kozen in de strijd tegen de apartheid of tegen de oorlog in Vietnam. En dit is wat dan onherroepelijk gebeurt: de tegenstanders gebruiken ons engagement als een argument tégen, want als je betrokken bent dan ben je niet meer objectief zeggen ze. Zo vindt die recensent in VN het nodig om even te vermelden dat ik getrouwd ben met een Palestijn die in de gevangenis heeft gezeten. Inderdaad, en geen geheim. Maar wat zegt dat over de inhoud van mijn boek? Niks. Maar in plaats van te constateren dat ik er kennelijk veel van afweet, is de suggestie dat ik niet weet wat ik zeg, omdat ik er te dichtbij sta. En – dat is het valse – de subtekst is dat de meneer die dat zegt natuurlijk wel ‘objectief’ is, hoewel zijn eigen partijdigheid er van afdruipt. Hij is alleen niet eerlijk genoeg om die te benoemen. Waar of niet? Zo gaat het vaak.

Wanneer we het in een discussie weer eens hebben over die veronderstelde tegenstelling partijdigheid en objectiviteit gebruik ik vaak een voorbeeld. Je kunt er het Goldstone rapport voor gebruiken. Goldstone en zijn ploeg hebben de feiten onderzocht, en komen tot de conclusie dat er oorlogsmisdaden zijn gepleegd bij de aanval op Gaza. Die conclusie trekt hij. Vervolgens geldt Goldstone niet meer als objectief en te partijdig, want hij trekt een conclusie die Israel niet bevalt, en wordt hij voor rotte vis uitgemaakt door de Israël-aanhangers. Terwijl mijn stellingname is: wie kijkt naar de feiten kan niet anders dan conclusies trekken, en conclusies trekken impliceert, als het gaat om onrecht, dat je kant kiest. Tegen onrecht, voor mensenrechten en internationaal recht, bijvoorbeeld.

Objectiviteit is altijd een streven, een verplichting die je jezelf oplegt, als integer journalist bijvoorbeeld, om zoveel als je kunt de feiten na te gaan, ook als die feiten haaks staan op wat je dacht, of als die feiten je helemaal niet uitkomen. Zo heb ik het bijvoorbeeld moeilijk gehad toen we in Gaza geconfronteerd werden met de manier waarop Hamas om was gegaan met hun politieke tegenstanders. Behoorlijk gruwelijk, en niet te accepteren. En dat net terwijl we probeerden eens af te komen van het al te simplistische vijandbeeld Hamas als de eeuwige terroristen die alle joden de zee in willen drijven, en er voor aan het pleiten waren dat Hamas als gesprekspartner niet uitgesloten wordt. Ik ben in de verleiding geweest om het er maar niet over te hebben. Ik sprak er over met mijn echtgenoot, en die zei: je moet het wel vertellen. Want mensen kennen jou als eerlijk, dan moet je dit ook vertellen. Heb ik gedaan. Waarop ik, voorspelbaar, een Palestina-aanhanger over me heen kreeg, ik zal geen namen noemen, omdat ik ‘onze’ kant afviel. Nog eens: pure objectiviteit bestaat niet, het blijft altijd een streven. Maar er zijn zeker feiten die niet meer te loochenen zijn, zoals over de werkelijke geschiedenis van de staat Israël, die haaks staat op de door Israël zelf verspreide mythes. Ik pleit dus voor het streven naar objectiviteit, vergezeld van wat ik heldere subjectiviteit noem: dat je vertelt waar je staat en waarom. Precies dat wat ik wel doe en die meneer van VN niet. Vervolgens, denk ik, kun je niet meer doen alsof je neutraal bent als je naar onrecht kijkt, en weet wat er gebeurt. Je mag tenslotte als weldenkend mens je conclusies trekken uit de feiten die je kent. En dan ben je, in mijn ogen, partijdig, en daar is niks mis mee. Zodoende dat ik zeg: objectiviteit, streven naar het nagaan van feiten, en partijdigheid, op grond van die feiten besluiten waar je staat, zijn niet tegenstrijdig en sluiten elkaar niet uit.

Zo ongeveer, Maarten Jan, ik denk dat we het wel zo’n beetje met elkaar eens zijn, maar dat we nog wat steggelen over de termen die we gebruiken. Overigens vind ik jouw idee dat er eigenlijk maar twee paradigma’s zijn ook wel aantrekkelijk. Misschien ben ik nog te veel bezig om te erkennen dat er meerdere manieren zijn om naar het ‘conflict’ te kijken, en moet ik maar eens ophouden om die als min of meer gelijkwaardig naast elkaar te zetten – als het gaat om de verifieerbaarheid is het duidelijk waar ik vind dat we horen te staan.

En nou het zionisme.
(wordt vervolgd)