(Ishai Menuchin)

De Balie, twee mensenrechtenacivisten op bezoek, Sahar Francis is de directeur van Addameer, een Palestijnse organisatie die gevangenen en gearresteerden met juridische ondersteuning probeert te helpen, en Ishai Menuchin, directeur van PCATI (Public Committee Against Torture in Israël) die veel gedaan hebben aan het boven tafel krijgen van het feit dat Israël gearresteerden en gevangenen martelt en mishandelt.

(Sahar Francis)

Het onderwerp van de discussie is niet alleen hun werk zelf, maar het feit dat mensenrechtenactivisten het steeds moeilijker krijgen in Israël. Ging alle aandacht tot voor kort nog uit naar hun ‘cliënten’, nu zijn ze het zelf die zich moeten verdedigen. Opkomen voor mensenrechten in Israël, en in de bezette Palestijnse gebieden, wordt steeds riskanter.

Francis woont in Jeruzalem, als Palestijnse met Israëlisch staatsburgerschap, maar haar werk is in Ramallah, en ze weet dus als geen ander wat het is om veel tijd kwijt te zijn aan wachten bij een checkpoint. Want ookal heeft ze een Jeruzalem ID, zij moet door de gang van de Palestijnen, en niet die van de joodse kolonisten die er zo doorheen zoeven. Om op tijd op haar werk te zijn overtreedt ze dagelijks de wet, omdat ze zonder toestemming door ‘gebied A’ moet reizen. Dat zij in Nederland is om een lezing te houden en niet een van haar collega’s uit Ramallah, is omdat die geen toestemming krijgen om uit te reizen.

Haar werk bestaat uit juridische steun voor de Palestijnen die zijn gearresteerd en voor de militaire rechtbank op de Westoever moeten verschijnen – de joodse kolonisten die er wonen worden bij overtredingen voor de civiele Israelische rechtbank gebracht. In toenemende mate zijn het nu de Palestijnen die vreedzaam protesteren tegen de muur, die worden opgepakt, en die soms al maanden in de gevangenis zitten voor het tot een proces komt – als ze niet daarvoor al worden vrijgelaten zonder enige excuses dat ze dagen, soms weken hebben vastgezeten. Activisten die worden opgepakt, soms tijdens de demonstraties, soms bij nachtelijke razzia’s in hun dorpen, worden vrijwel allemaal standaard mishandeld. En naarmate de protestacties, zoals die bij Bili’in tegen de muur en in Ni’ilin meer internationale aandacht trekken wordt het aantal gearresteerden groter en worden hun straffen langer. Er zijn al gevallen bekend waarbij een activist die de lege hulzen verzamelde van de traangasgranaten en rubber kogels die op hen waren afgeschoten beschuldigd werd van ‘illegaal wapenbezit’, terwijl zij het zijn die principieel ongewapend zijn. Er zijn inmiddels al honderden activisten gearresteerd, en duidelijk is ook dat de Israëlische of internationale activisten er beter afkomen dan de Palestijnse. Die eersten staan meestal binnen vierentwintig uur weer op straat, terwijl de Palestijnse activisten vaak al acht dagen vastzitten voor ze te horen krijgen waar ze eigenlijk van beschuldigd worden.

De redenen waarom Palestijnen opgepakt kunnen worden, worden steeds ruimer opgevat. Zo is bijna alles wat kritisch is al te vatten onder de titel ‘opruiing’ en dus strafbaar. En vaak worden mensen tamelijk willekeurig opgepakt, om na enige tijd weer wegens gebrek aan bewijs vrijgelaten te worden. De advocaten en juristen die proberen hen bij te staan wordt het werk vaak onmogelijk gemaakt. Als er al een aanklacht is, is die zo vaag dat er nauwelijks verweer tegen mogelijk is. Ook is er sprake van schuldbekentenissen in het Hebreeuws, die onder druk zijn ondertekend zonder dat de beschuldigde kon lezen waar zijn handtekening onder staat. Het lobbyen helpt wel – Jamal Juma, een oude activist tegen de muur, werd onlangs na 23 dagen maar weer vrijgelaten. Een grote moeilijkheid voor de mensen die rechtsbijstand leveren is bovendien dat ze niet aan kunnen op de uitspraken van het Hooggerechtshof, dat vaak blind de kant kiest van het leger – als het om de ‘veiligheid’ gaat, en het leger beweert altijd dat het daarom gaat, zullen ze niet gauw een uitspraak doen. Zo wijkt het Hooggerechtshof af van de uitspraken van het Internationaal Strafhof in Den Haag, dat al geoordeeld heeft dat de muur illegaal is. En dan heb je ook nog het probleem dat het Palestijnse recht ook slecht functioneert, daar waar dat geldig is. Doordat er geen functionerend parlement is in de Palestijnse gebieden zitten ze daar nog met oude Jordaanse wetgeving – terwijl die wetten in Jordanie zelf al vaak zijn veranderd.

Het eerste doel van PCATI destijds was om het martelen van gevangenen aan de kaak te stellen. Inmiddels zijn veel vormen van martelen verboden, is er medisch toezicht (er vielen destijds te veel doden in de gevangenissen, ik beschreef dat al in Het beroofde land) wat niet betekent dat er niet meer mishandeld wordt. Er wordt geschopt en geslagen, gevangenen worden uren lang in een onmogelijk pijnlijke houding vastgebonden, ze worden geïntimideerd en seksueel bedreigd. Maar Menuchin gaat het om meer: uiteindelijk gaat het hem erom dat elke vorm van georganiseerd geweld wordt tegengegaan, en dat Israël een rechtvaardige staat wordt. “Er gebeuren slechte dingen, omdat de mensen erover zwijgen”, is wat hij zegt, en hij zal niet zwijgen hoewel hij zich afvraagt hoe lang hij nog in Israël kan blijven wonen.

Voorbeeld van zijn werk: van de 640 klachten die PCATI heeft ingediend over marteling en mishandeling zijn er maar een handjevol in behandeling genomen, en niemand is veroordeeld. Toch blijven ze het doen: al was het maar om zichtbaar te maken wat er in democratie Israël gebeurt.

De grote moeilijkheid voor een activist als hij: links, traditioneel de politieke stromingen die voor mensenrechten opkomen, ze bestaan vrijwel niet meer in Israël. Vroeger hadden we nog enige bescherming en steun in de rug van Vrede Nu, van linkse parlementariers – nu zitten er in de regering alleen nog rechtse politici, en van het parlement is niets meer te verwachten. En was er vroeger alleen nog maar de NGO monitor, een organisatie die de mensenrechtenorganisaties in de smiezen hield, nu is er een waaier aan schimmige organisaties met veel geld, zoals de ‘studentenbeweging’ Im Tirtzu, of het Center for Zionist Strategy, die onder het mom van het herstel van ‘zionistische waarden’ lastercampagnes op touw zetten tegen mensenrechtenactivisten, tegen kritische academici. Zo werden de mensenrechten NGO’s, o ironie, ervan beschuldigd dat ze buitenlands geld aannamen, en dat zodoende Europese regeringen zich mengden in de binnenlandse politiek van Israël. Dat terwijl het volstrekt onduidelijk is door wie al die virulente ‘zionistische’ bewegingen betaald worden, en het ook duidelijk is dat zeer vele Israelische projecten vanuit het buitenland betaald worden.

Nu er vrijwel geen oppositie meer is in het parlement wordt de ene na de andere bizarre wet ontworpen en aangenomen, zegt Minuchin. Zo moet nu iedereen die op een of andere wijze een boycot-actie steunt strafbaar worden, met duizenden euro’s boete, en is het straks verboden om nog te zeggen dat je tegen nederzettingen bent. Wie asielzoekers helpt, of dienstweigeraars, is al strafbaar.

De behandeling zoals de Palestijnen in de bezette gebieden, onder militair toezicht dus, al gewend zijn, slaat nu langzamerhand naar binnen, en ook Palestijnen die Israëlisch staatsburger zijn kunnen nu meemaken dat ze gemarteld worden. De activisten bij Sheich Jarrah – Menuchin is daar op vrijdag ook regelmatig te vinden, lopen steeds meer risico gearresteerd te worden, hoewel vreedzaam demonstreren niet strafbaar is. Kritiek uiten op de Israëlische regering wordt riskant, omdat het al gauw als ‘anti-zionistisch’ opgevat kan worden.

Ook in de Palestijnse gebieden is er sprake van politieke gevangenen die vastgehouden worden zonder een fatsoenlijk proces. In Gaza zijn dat er zo’n honderd, op de West Oever 600, er zijn recentelijk veel mannen opgepakt, en Israël heeft op dit moment ruim 6.000 politieke gevangenen opgesloten. Om een beetje te ontkomen aan de beschuldiging dat ze minderjarigen mishandelen, heeft Israël nu besloten dat Palestijnen boven de 16 jaar geen kind zijn, voor Israëlische joden blijft dat uiteraard 18 jaar. In de loop van de bezetting die nu 43 jaar duurt, zijn 800.000 Palestijnen gevangen genomen.

Het is allemaal deprimerend nieuws, want de situatie wordt alleen maar slechter, en behalve van moedige organisaties als Addameer en PCATI, is er binnen Israël weinig oppositie te verwachten. Ze werken zich uit de naad, geven lezingen, gaan naar scholen voor voorlichting, ze geven niet op. Maar tegelijkertijd voelen ze zich in toenemende mate geïsoleerd en bedreigd. Minuchin maakt een grap: “misschien moet ik binnenkort maar politiek asiel aanvragen in Nederland.”

De lezing was georganiseerd door ICCO, Sivmo, EAJG en Gate48.
Vanavond is er nog een lezing bij het YWCA in Utrecht.

We worden gevraagd om mee te werken, actie te voeren, brieven te sturen. Die zullen op een van de websites verschijnen, en wanneer ik dat weet zal ik ernaar verwijzen.