Ik heb het net uit. Eyes in Gaza. Vreselijk aangrijpend boek, ik heb er meer dan eens om moeten huilen. Misschien omdat ik Gaza zo goed ken, misschien omdat ik zo goed weet waar het over gaat, misschien omdat ik me de machteloze woede herinner – hoe ik tijdens de oorlog naar Al Jazeera zat te kijken, en niet meer wist waar ik heen moest met mezelf. Dat gevoel dat iedereen nu kon weten dat daar een bloedbad werd aangericht en niemand wat deed. Maar ik denk dat het ook mensen die er nooit zijn geweest bij de keel zal grijpen.

Twee Noorse artsen, een chirurg en een anesthesist, Mads Gilbert en Erik Fosse, lukte het om tijdens de oorlog tegen Gaza via Egypte binnen te komen, en zij werkten een paar waanzinnig zware weken in het Shifa ziekenhuis, waar een groot deel van de gewonden binnenkwamen. Gedetailleerd beschrijven ze wat ze meemaakten, de chaos als er weer een golf nieuwe gewonden binnen werd gedragen en gereden, het geschreeuw van bange familieleden, wanhopige ouders, al het bloed. Twee operaties tegelijk in de operatiekamers, mensen die behandeld moesten worden op de gangen, en altijd gruwelijke keuzes die binnen een paar minuten moesten worden gemaakt: deze patient is gewond maar kan wel even wachten, deze patient is zo gewond dat die het niet gaat redden dus die gaan we niet behandelen, alles om elk beetje tijd en energie te besteden aan de mensen die meteen geopereerd moesten worden. Sommige redden het niet en stierven onder hun handen.

Gilbert en Fosse verbergen niet wat het met hen deed, hoe verschrikkelijk ze het vonden om een kind dood te zien gaan, hoe dodelijk moe ze na een tijdje waren, en hoe ze wel eens samen met de Palestijnse artsen en verpleegkundigen een rondje stonden te janken.

(Gilbert en Fosse toen ze net Gaza weer uit waren)

De twee Noren begrepen al heel snel dat ze naast de medische zorg een tweede missie hadden, en dat was de wereld vertellen wat ze meemaakten. Dit was al meteen de onontkoombare conclusie: het overgrote deel van de mensen die stierven of gewond raakten waren burgers. En gaandeweg werd het de twee ook duidelijk wat ze niet meteen wilden geloven: het was niet per ongeluk dat er zoveel burgers stierven, het was de bedoeling.

De mannen kregen te maken met de gewonde kinderen van de Samouni familie, die eerst door het leger bij elkaar werden gedreven in een van hun huizen – waarna het huis werd beschoten. Een paar mannen die probeerden het huis uit te komen om andere familieleden te redden werden meteen doodgeschoten. Bij elkaar kwamen 29 mensen van de Samouni familie om. Dagenlang moesten de gewonden wachten tot een ambulance toestemming kreeg van het leger om hen op te halen, er zaten kleine kinderen de hele nacht naast hun dode moeder, er waren kinderen die bijna dood waren van dorst en uitputting. Een man die het zelf had overleefd lukte het nog om zijn zusje met blote handen onder het puin te halen.

Ze opereerden een vrouw van in de vijftig, die geëvacueerd werd, om vervolgens geheel opzettelijk in de rug geschoten te worden door een Israëlische soldaat. Er werden kinderen op straat doodgeschoten, terwijl hun moeders met witte vlaggen probeerden in veiligheid te komen. Er werd een golf van gewonde kinderen het Shifa ziekenhuis binnengedragen toen er een school werd beschoten – en dit is het punt: het leger had alle geavanceerde apparatuur om waar te nemen op wie ze schoten, en waar ze hun bommen lieten vallen.

Mads Gilbert richt de aandacht ook op het soort van verwondingen – velel ervan moeten veroorzaakt zijn door een smerig wapen – DIME – dat nog in een experimenteel stadium is, en waarmee mensen, maar vooral kinderen die kleiner zijn en dichter bij de explosie die vlak boven de grond plaatsvindt, gruwelijk kunnen worden verminkt, zo niet gedood. Een flink deel van het werk waren de amputaties van benen.

Het is dus zeker geen vrolijke lectuur, en de foto’s die ook niet altijd erg leuk zijn vullen aan waar de fantasie het af laat weten. De twee mannen beseften heel goed dat hun taak niet alleen het redden van mensen was, maar gezien het feit dat buitenlandse verslaggevers Gaza niet in mochten, en het publiek in het westen de neiging heeft om Palestijnse of andere verslaggevers uit het Midden-Oosten minder te vertrouwen dan ‘witte’ stemmen – begrepen ze dat ze – moe als ze waren – dagelijks berichten moesten sturen en de buitenlandse pers aan de telefoon te woord staan. En vandaar ook het boek, dat een indrukwekkend ooggetuigenverslag is geworden, een historisch document.

Het spreekt vanzelf dat hen het lot ten deel viel dat alle mensen met een overtuigend verhaal over hoe Israël Palestijnen behandelt overkomt: uiteraard werden er pogingen gedaan hen weg te zetten als propagandisten voor de Palestijnen, en hun verslag af te doen als leugens of minstens ‘eenzijdig’ – zie het artikel in Electronic Intifada. Hier.

Over het wapentuig dat Israël inzette tegen de Gazaanse bevolking is het laatste woord nog niet gesproken. Na eerst ontkend te hebben (uiteraard) moest Israël toegeven dat ze witte fosfor hadden gebruikt, ook hebben ze inmiddels toegegeven dat er een Palestijns kind als menselijk schild is gebruikt – maar dat is nog maar het topje van de ijsberg van wat er werkelijk is gebeurd: een bewuste en moorddadige aanval op een weerloze bevolking die niet eens kon vluchten.

Uitleg van DIME wapens op Wikipedia, hier. Er zijn al eerder mysterieuze wapens gebruikt door Israël in Gaza, die op DIME wezen, Israel ontkende dat. Uiteraard. Zie de Guardian, hier.

Een interview met Mads Gilbert, hier.