Wie is er verantwoordelijk?

Er zijn verschillende varianten bij het beantwoorden van de test. De meeste mensen vullen bij het eerste verhaaltje 100% verantwoordelijkheid in voor de man, en 0% voor de vrouw. En dan gaat het schuiven, bij de ene eerder dan bij de ander. Die vrouw gedraagt zich wel erg stom of slecht. Dan wordt er bij de vrouw bijvoorbeeld 30% ingevuld, en 70% bij de man.

Er zijn ouwe of nieuwe feministes (en soms ook mannen) die op het hele rijtje 100% invullen bij de man, want dat hadden we toch afgesproken, de mannen zijn de daders van geweld. Dan negeren ze het gedrag van de vrouw, of ze komen in de knoop bij die latere verhaaltjes, want die vrouw is duidelijk ook geen engel.

En er zijn mensen die gezinstherapie hebben gestudeerd of die op een andere manier erg hechten aan paradigma 2, waar er twee strijden hebben er twee schuld en de waarheid ligt altijd in het midden, die overal 50% 50% invullen, ongeacht het gedrag van die twee.

Maar het grote punt, en daar ging het testje eigenlijk over, is dat bijna iedereen er voor zorgt dat je per verhaaltje op 100% uitkomt. Naarmate de vrouw zich slechter gedraagt, gaan er een paar procenten af bij de verantwoordelijkheid voor die klap bij de man. Met andere woorden: het overheersende en collectieve paradigma is dat als de een zich slecht gedraagt dat van de verantwoordelijkheid van de ander afgaat. Maar wie heeft dat beslist?

In mijn werk met daders en slachtoffers, vooral door de workshop van Virgina Goldner die ik al eerder heb genoemd heb ik een ander paradigma geleerd. Een man die slaat is daar zelf altijd voor 100% verantwoordelijk voor. Het zijn altijd zijn vuisten. Alleen in het geval er werkelijk gevaar voor zijn leven dreigt en er geen andere mogelijkheden meer zijn is fysiek geweld gerechtvaardigd. Hij kan ook weglopen als hij kwaad is. Als het hem niet bevalt hoe zijn vrouw zich gedraagt kan hij ook gaan scheiden. Zolang er ook maar de geringste mogelijkheid is om zich anders te gedragen mag hij niet slaan en is hij voor 100% verantwoordelijk voor wat zijn handen doen.

Zegt dat dat de vrouw in kwestie nergens voor verantwoordelijk is? Nee. Ze is in alle gevallen verantwoordelijk voor haar eigen gedrag. Ze zou ook weg kunnen gaan en zich in veiligheid brengen. Haar man uitschelden omdat hij te weinig zou verdienen is geen bijdrage aan het huwelijk. En hem voor rotte vis uitmaken terwijl ze weet dat hij potentieel gewelddadig is, aannemende dat er wel vaker klappen zijn gevallen, is uitgesproken stom. Zij heeft dus haar eigen verantwoordelijkheid. Maar niemand zegt dat die van zijn verantwoordelijkheid afgaat. Dus zo zou ik het invullen: bij de man, elke keer 100%. En bij de vrouw, oplopend van 0% naar zeg 30%.

Als ik dit uitleg aan mijn studenten worden er altijd een paar boos. Je hebt niet gezegd dat we het zo moesten invullen, zeggen ze. Nee, maar ik heb ook niet gezegd dat je bij elke vraag op 100% uit moest komen. Had ik dat gewild, had ik een ander paradigma aangehangen, dan had ik onder elk verhaaltje één schaal kunnen aanbrengen, met aan de ene kant 100% schuld voor de man en aan de andere kant 100% schuld voor de vrouw. Dan had je de test niet anders in kunnen vullen dan binnen het paradigma dat de schuld van de een afgaat van de schuld van de ander. En dan was niemand op de gedachte gekomen om na te denken over het paradigma zelf. Het was, kortom, een beetje een strikvraag om je op het spoor te brengen van je eigen paradigma.

En wat heeft dit nu met Palestina en Israël te maken?
Dit.
In de paradigmastrijd rondom de vraag: wie is er verantwoordelijk voor de situatie die is ontstaan onderscheid ik in grote lijnen dus drie posities: (1) Israël is het slachtoffer en moet zich staande houden in een vijandige omgeving. (2) Israël en de Palestijnen zijn alletwee verantwoordelijk voor het geweld. (3) De Palestijnen zijn de slachtoffers van de stichting van de staat Israël en de daaropvolgende bezetting.

Wat er in de discussies meestal plaats vindt is dat mensen die hechten aan paradigma 1 of 2 vaak de wandaden van de Palestijnen gebruiken om de schuld, of de verantwoordelijkheid van Israël kleiner te maken. Hoe zwarter je de Palestijnen kunt maken, hoe witter Israel uit de ideologische strijd te voorschijn komt. Arafat was een rotzak, dan was het al minder erg dat Sharon een rotzak was. De Palestijnen plegen zelfmoordaanslagen, dan is het de Israëli’s al een stuk vergeven dat ze de gebieden bezetten.
Ook wordt de verantwoordelijkheid van de Arabische staten er vaak bij gehaald. Die zijn de oorlog begonnen, hebben de vluchtelingen niet opgevangen enz. En dan heeft Israël dus minder schuld.
Zo kun je dat bekijken.
Je kunt het ook anders bekijken.

Israël is voor honderd procent verantwoordelijk voor het verdrijven van de vluchtelingen, het bezetten van de gebieden en het verder opdrijven van de Palestijnen. Het feit dat de Palestijnen zich niet gedragen als willoze slachtoffers maar terugslaan doet daar niets aan af. Dat Arafat in eigen land felle kritiek krijgt op zijn ondemocratische beleid doet niets af van de bezettingspolitiek van Sharon. Het feit dat de Arabische staten niet doen wat ze zouden moeten doen is erg, maar doet nog steeds niets af aan de verantwoordelijkheid van Israël.

Dat gezegd zijnde zijn de Palestijnen wel degelijk verantwoordelijk voor hun eigen gedrag. Verzet tegen een bezetting is toegestaan, aanslagen op burgers niet. En daarvoor zullen de Palestijnen zich moeten verantwoorden. Maar dat maakt de Palestijnen en Israël nog niet tot gelijke partijen waarvan de schuld van de een weg te strepen is tegen de schuld van de ander.

Veel mensen zullen het niet eens zijn met deze visie, maar zo kun je het dus ook bekijken. Een ander paradigma.

En nu het laatste deel. Een paar aanverwante thema’s en nog wat voorbeelden. Deel 11. Hier.