Er waren wel degelijk mensen die wisten dat er veel onvrede was in de Arabische landen, en veel onderhuids verzet, en die aanzienlijk minder verrast waren dan anderen toen eerst in Tunesië en daarna in Egypte de opstand losbarstte. Om ons geheugen op te frissen, in april 2006 verscheen het WRR rapport Dynamiek in islamitisch activisme, waarin de sociale bewegingen in een aantal landen, Algerije, Egypte, Tunesië, Marokko besproken werden. Dus: aan het woord kwamen de filosofen, feministes, studenten- de mensen in overwegend islamitische landen die zich luid en duidelijk uitspraken voor meer mensenrechten, meer individuele vrijheid, meer democratie.

Weten we het nog? Dat rapport werd nog voor iemand de gelegenheid had gehad het echt te lezen al neergesabeld door de intellectuele anti-islammaffia, zeg maar EllianEphimencoWildersHirsiAli en ook onze vriend Verhagen. Kan niet waar zijn, was de mantra, want islam is onverenigbaar met democratie, dus was het WRR niet wetenschappelijk en kon maar het beste opgeheven worden. (Zie Grethe van Geffen en John Grin in NRC 3 maart)

Nog iemand wist heel goed dat er in die landen van alles in beweging was, en dat is voormalig diplomate voor de mensenrechten Petra Stienen, die jaren in Egypte woonde, en die een boek schreef met de profetische titel Droom van een Arabische lente. Dat was toen het uitkwam al een aardig boek, nu ligt het met stapels in de winkel. Een van de neveneffecten van de opstand op het Tahrirplein is dat we in de kwekprogramma’s opeens andere mensen zagen: meer jong, meer vrouw, meer allochtoon, even wat anders dan de overbekende grijze talking heads. Meneer Jansen was even niet meer zo in de mode. Erg verfrissend.

Het viel mij ook op: opeens was nationalistisch en xenofoob rechts verrassend stil. Er werd hier en daar gemopperd dat de islamisten nu ongetwijfeld hun kans schoon zouden zien om aan de macht te komen, Ellian en Ephimenco voorspelden dat de de moslimbroeders misbruik zouden maken van de opkomende democratie en zeker zouden proberen een streng islamitisch regime te vestigen – maar het klonk al veel aarzelender dan we van de schreeuwlelijkerds gewend waren. De PVV die anders al te paard klimt bij een nieuwe dreigende moskee in Zwitserland of New York hoorde je niet. Verder deden zowat alle rechtse websites waar ik op gezette tijden ga kijken helemaal niks: Egypte? Is dat niet dat land met die mummies en die piramides?

Ook Geert Somsen, historicus verbonden aan de Universiteit van Maastricht (mijn condoleances, Somsen) schreef een artikel in Trouw, hier te lezen, waarin hij probeerde een verklaring te geven waarom de rechtse publicisten opeens met hun bek vol tanden zaten. Omdat de opstand op het Tahrirplein niet strookt met het simplistische mens- en wereldbeeld van de doorsnee islamofoob. Want hier werd door een massa mensen geloochenstraft wat het centrale leerstuk is van xenofoob rechts: dat de islam niet te verenigen is met de wens naar democratie.

Nu hadden die lui al kunnen weten dat dat kletskoek is als ze in Nederland zelf het bord voor hun kop even hadden laten zakken en zelf uit hun doppen hadden gekeken: ook zonder wetenschappelijke rapporten en onderzoeken hadden ze zo met het blote oog kunnen constateren dat het overgrote deel van de islamitische Nederlanders net zo gesteld is op een democratische samenleving waar ze zichzelf kunnen zijn en als gewone burger deel kunnen nemen aan de samenleving als de gemiddelde autochtoon – al heb ik bij een deel van die laatste categorie tegenwoordig nogal mijn twijfels of die doorhebben wat democratie in wezen betekent. Bijvoorbeeld dat jij niet de enige bent die recht heeft op zijn gelijk, maar dat dat dan ook geldt voor een ander. Zeker hoor ik uitgerekend van islamitische vrienden in Nederland kritiek op onze democratie, maar die gaat precies de andere kant op dan gedacht. Meer in de richting van het feit dat vergeten wordt dat de bescherming van minderheden nu juist een belangrijke reden is waarom we een grondwet hebben. En dat er nogal wat aan mankeert als de democratische gedachte dat je niet met twee maten moet meten niet serieus wordt genomen. Niet moord en brand schreeuwen over antisemitische uitingen, bijvoorbeeld, als je je niet tegelijk druk maakt over het constante afzeiken, afbranden en zwart maken van moslims. Of alletwee niet erg, of alletwee wel. Dat is democratie. Niet all animals are equal but some animals are more equal than others. Net als de jongetjes die hun buurten onveilig maken met hun geklier erg op zouden knappen van meer islam en wat vaker naar de moskee, zou Nederland er wel op vooruitgaan als meer mensen zouden beseffen wat democratie werkelijk inhoudt – meer dan het recht van de sterkste en de macht van de meerderheid. Een beetje meer thee drinken en minder brallen.

Somsen, dus, stelt dat de indringende beelden van de opstand in Egypte mensen heeft geconfronteerd met een werkelijkheid die niet strookt met wat ze in hun hoofd hadden zitten. In Egypte werd niet geroepen om de invoering van de sharia en het stichten van een moslimstaat, hoewel de massa op het plein grotendeels vanzelfsprekend moslim was, in alle stadia tussen diepvroom en een beetje vasten op ramadan. Wat bleek: moslims zijn gewoon mensen, die niet zo erg verschillen van ‘ons’ (ook dat had iedereen al waar kunnen nemen in Nederland zelf). Ze willen een goed leven, banen en salarissen, een toekomst, meer vrijheid en meer democratie. En nog een beeld werd aangetast. Want ‘wij’ die er graag prat op gaan een hogere beschaving te hebben vanwege Beethoven en onze democratie, blijken regeringen te hebben (democratisch gekozen!) die al jarenlang dictatoren en hun terreur hebben gesteund en er zodoende aardig aan hebben meegeholpen om de democratie daar in de kiem te smoren.

Nee, de zogenaamde islamcritici zijn even net zo stilgevallen als Al Kaida, dat ook al niet begrijpt dat al die mensen gewoon willen leven, en niet schreeuwen om de omverwerping van het verdorven westen, noch bereid zijn om hun leven te geven voor de vestiging van een strenge islamitische autoritaire staat.

Opeens blijken moslims ook in de Arabische landen gewone mensen, “herkenbare types, van hippe jongeren tot zakenmannen in driedelig pak, van gehoofddoekte huisvrouwen tot advocaten in toga.” Wat er ook nog gaat gebeuren in de landen daar, deze kleine revolutie in de beeldvorming hier, waar rechts tot op heden geen antwoord op heeft, hebben we binnen.