Dit schreef Martin van Rijnstraete op de SP-site, als antwoord op mijn stelling: “Het lijkt ondertussen zo’n oud thema: hoe combineer je werk en zorg. Vroeger waren de christelijke partijen geen voorstander van ‘werkende vrouwen’, als die ook nog kinderen hadden. Nu wil het kabinet meer vrouwen de arbeidsmarkt op. Tegelijk wordt de kinderopvang weer behoorlijk afgebroken. Moet er niet weer eens wat ‘vrouwenactie’ komen? En met wat voor punten?”

“Combinatie werk en zorg, het blijft tobben. Wij willen ook kinderen maar ik heb al uitgerekend dat het niet loont voor mijn vrouw om dan te blijven werken. De kinderopvang gaat meer kosten dan zij verdient. Allebei deeltijd werken gaat ook niet, deeltijd banen zijn er amper in mijn beroep. Daar komt nog eens bovenop dat ik meer verdien dan mijn vrouw, het loont dus voor mij om fulltime te werken. Wij hebben besloten dat ik blijf werken en mijn vrouw stopt als er kinderen komen. Tegen de wil van het kabinet, een gruwel voor de feministen maar voor ons de beste oplossing. Een derde feministische golf gaat onze rekeningen vast niet betalen en het kabinet ook niet. Bovendien blijven we zo onafhankelijk van allerlei regelingen en subsidies die zo weer afgeschaft kunnen worden. Zie de perikelen rondom de fiscaliteiten kinderopvang. ”
Martin van Rijnstraete

Deze eerlijke persoonlijke reactie laat zien dat er twee zaken zijn die maken dat het met de eerlijke verdeling zorg en werk tussen vrouwen en mannen nog niet zo vlot loopt – en ik bedoel nu even niet de politieke kant ervan, de voorzieningen die nodig zijn zoals meer mogelijkheid tot deeltijdbanen, meer goede kwaliteit kinderopvang en de mogelijkheid voor beide ouders om zonder financiëel verlies of verlies van arbeidsplaats een tijd minder of niet te werken. Ik bedoel nu een veel ingewikkelder factor, ingewikkeld omdat je er politiek niet zoveel invloed op hebt, die van de persoonlijke keuzes.
De eerste factor is dat mannen vaker kiezen voor een beroep dat gericht is op de beste carriére en het beste salaris, en niet op de mogelijkheid dat werk tijdelijk in deeltijd te doen, terwijl de vrouwen kennelijk vaker anticiperen op de tijd dat ze kinderen zullen krijgen en dat wel doen.
De tweede factor heeft te maken met de doorsnee partnerkeuze in heteroseksuele relaties.
Over partnerkeuze valt niet te twisten. Gelukkig is het in dit land vrij met wie je je samen wil doen, en zelfs ouders hebben daar nog maar een beetje over te zeggen. Je moet er niet aan denken dat partnerkeuze een politieke zaak wordt. Maar.

Toevallig, of niet zo toevallig zitten de meeste heteroseksuele stellen zo in elkaar dat hij een beetje ouder en een beetje beter is opgeleid cq een beetje beter salaris heeft. Of toch in ieder geval een van die eigenschappen die hem net een beetje voorsprong geven. Dat verandert wel langzaam, er zijn nu meer stellen waarvan zij ouder is dan hij en/of meer verdient, maar het is nog steeds een minderheid.

Dan komen er kinderen, en kijk, wat toevallig. In de meeste gevallen is het dus handiger dat hij met zijn hogere salaris en minder mogelijkheden om in deeltijd te werken gewoon aan het werk blijft en zij in deeltijd gaat werken of er voorlopig helemaal mee ophoudt. Want wanneer ze het eerlijk zouden delen, of hij zou een tijd ophouden met werken, gaan ze er samen financieel op achteruit, en dat net in de tijd dat ze het geld hard nodig hebben voor hun nieuwe familielid.

Is dat erg? In individuele gevallen helemaal niet. Kinderen verzorgen is zowel persoonlijk als maatschappelijk niet minder belangrijk dan een bijdrage op de arbeidsmarkt. Het kan een taakverdeling zijn waar iedereen gelukkig mee is.
Maar het heeft wel risico’s, met name voor vrouwen. Een op de drie huwelijken eindigt in echtscheiding. Vrouwen die meestal minder mogelijkheden hebben om een behoorlijk inkomen te verwerven gaan gemiddeld aanzienlijk meer achteruit in levensstandaard dan gescheiden mannen, die hun salaris grotendeels mee kunnen nemen naar de volgende verbintenis. Het is niet voor niets dat de ‘nieuwe armoede’ vooral alleenopvoedende moeders en oudere alleenstaande vrouwen treft.

Verder blijkt dat het niet zo eenvoudig is om na een tijd van de arbeidsmarkt weggeweest te zijn weer terug te komen. ‘Herintreedsters’ beginnen vaak op een niveau dat lager is dan waarop ze zijn opgehouden, en halen hun man die gewoon is doorgegaan nooit meer in.
Deze taakverdeling die alles te maken heeft met partnerkeuze heeft dus wel degelijk een groot effect op het economisch achterblijven van vrouwen en een nog steeds bestaande financiele afhankelijkheid van echtgenoot of uitkering. En dit weten we ook: financiëel afhankelijk zijn van je wederhelft vinden veel mensen op den duur niet prettig. Zolang het binnen een relatie pais en vree is, en ze beiden vinden dat ze gelijkelijk aan het huwelijk bijdragen zij het met verschillende taken is er nog niet zoveel aan de hand. Maar de onvrede sluipt toch soms binnen. Vrouwen die het gevoel hebben dat ze versloffen, dat hun leven een beetje an ze voorbij gaat, dat hun taak niet voldoende waardering krijgt (het vervelende aan het huishouden is dat je het pas ziet als het niet is gedaan, en zelfs de meeste attente echtgenoot vergeet wel eens zijn complimenten te geven voor de alweer zo mooi glanzende e keukenvloer) of die zich er aan beginnen te ergeren dat ze zich altijd aan moeten passen aan zijn werktijden – zit hij alweer over te werken terwijl hij beloofd had om met de kinderen uit te gaan – daar helpt uiteindelijk een ontbijtje op moederdag ook niet tegen. En de mannen die hard werken – voor hun gezin vinden ze vaak zelf, beginnen een vrouw die zo ‘zeurt’ soms ook aanzienlijk minder aantrekkelijk te vinden.

Wat aan het begin van het huwelijk nog maar een klein verschil is in beroepsperspectief en hoogte van salaris groeit in ruimschoots de meeste huwelijken dus uit tot een veel groter verschil. Gemiddeld gaan mannen er tijdens hun huwelijk in beroepsstatus en inkomen op vooruit, gemiddeld gaan vrouwen er als er kinderen komen op achteruit.
Wat niet meer dan een persoonlijke keuze lijkt voor een partner waar je nu eenmaal verliefd op bent geworden heeft uiteindelijk dus tamelijk grote maatschappelijke gevolgen.

En wat ik al zei: mannen gaan er nog steeds bij de keuze van hun werk veel minder van uit dat ze dat werk nog eens met hun vaderschap moeten kunnen combineren. Zij zien hun bijdrage aan het gezin vaker als het mee naar huis kunnen nemen van een zo hoog mogelijk salaris. Dat kunnen ze doen zolang ze er wel op kunnen rekenen dat de moeder van de kindjes wel een stapje achteruit zal doen en bereid is om meer in te leveren. Wat veel vrouwen dus ook doen.

Wat blijkt is dat veel vrouwen met de illusie een huwelijk ingaan dat er eerlijk gedeeld zal worden als er kinderen komen. In werkelijkheid blijkt dat maar in een minderheid van de stellen uiteindelijk het geval. Dan kan de vrouw dus kiezen, maakt ze er strijd van, waarvan het maar de vraag is of het te winnen valt, en bovendien de onderlinge relatie behoorlijk onder druk kan zetten, of legt ze zich er maar bij neer, misschien ook onder druk van de ‘logische’ argumenten dat het financiëel nu eenmaal handiger is als hij zijn volle baan behoudt. Veel vrouwen kiezen dan maar voor het laatste, denken, ach, het is ook helemaal niet zo erg om een tijdje thuis te blijven, en als de kinderen groot zijn haal ik het wel weer in. De vraag wordt dan of dat nog lukt.

Andere vrouwen proberen met kunst en vliegwerk de ‘combi’ vol te houden. Bij somige stellen lukt dat, omdat de man in kwestie bereid is om ondanks zijn baan ook een deel van het huishouden en de zorg op zich te nemen. Bij andere stellen lukt dat niet. Daar wreekt zich wat Aafke Komter, een onderzoekster, de ‘macht van de vanzelfsprekendheid’ heeft genoemd.
Voorbeeld: hij gaat naar zijn werk. Als hij thuis komt heeft hij het gevoel zijn taak voor het gezin te hebben gedaan en recht te hebben op rust.
Zij gaat naar haar werk. Als ze thuiskomt vindt ze dat haar gezin er niet onder mag lijden dat ze naar haar werk is gegaan en begint aan haar tweede ploegendienst, het huishouden.
Zolang die twee stiekum van mening zijn dat het ook zo hoort is er sprake van ‘harmonieuze ongelijkheid’. Maar vaak gaat het toch wringen. Dan kan de vrouw dus kiezen: ruzie maken over de taakverdeling, of bakzeil halen en desnoods maar minder gaan werken of er helemaal mee op te houden. Veel meer vrouwen houden tijdens hun huwelijk op met werken dan mannen, zo is het nog steeds. En anderen gaan scheiden omdat de ruzies en de onvrede over de taakverdeling hun relatie er niet beter op maken. Dan zit de vrouw voorlopig alleen, en meestal met de kinderen, en met een lager inkomen. Mannen hertrouwen sneller dan vrouwen, en beginnen ook vaker aan een nieuw nest.
En zo blijft de ongelijkheid dus doorgaan…

Wat ik zei: er verandert wel wat. Er zijn ondertussen ook jonge mannen die hun vaderschap zo serieus nemen dat ze bereid zijn om hun werk daaraan aan te passen, zoals vrouwen dat al heel lang doen. Een voorhoede onder de mannen waar we veel te weinig van horen.

Kunnen we daar wat aan doen? Niet zoveel, althans niet op politiek niveau. Wel op het niveau van bewustwording. Daar zou je op schoolleeftijd al mee kunnen beginnen. Nu blijkt dat veel (moderne) meisjes denken dat ze wel een gezin kunnen combineren met een leuke baan, terwijl de jongens vaak denken, later een leuke baan en een leuke vrouw die voor de kindertjes gaan zorgen. Verliefdheid is niet de beste periode om stevige afspraken te maken over hoe het verder moet met de taakverdeling. Dan denk je dat alles vanzelf wel goed zal gaan. Ik ben er dus erg voor dat jongens zich gaan realiseren dat vaderschap niet alleen een grote verrijking van je leven kan zijn maar ook een investering van je vraagt.
En dat is ook mijn argument om te pleiten voor meer mannen in de kinderopvang en de lagere scholen: het zou goed zijn, zowel voor jongens als voor meisjes, als het beeld dat zorg vooral een vrouwentaak is er niet zo jong al onbewust ingeheid wordt.

Dit is de aardige reactie van Martin van Rijnstraete op mijn opmerking in de discussie:

“Dank voor je reactie Anja, ik realiseer me dat ik zelf een beroep heb gekozen waarin bijna alle banen voltijd zijn. Ik heb toen ik nog op het VWO zat nooit gedacht aan deeltijd werken of kinderen. Ik heb alleen onderzocht welke studie aansloot bij mijn capaciteiten en interesse en waar je veel geld mee kon verdienen. Zo ben ik in mijn huidige vakgebied terecht gekomen. Ik kies ook bewust voor een carrière ook al weet ik dat ik dan vaak moet overwerken en dat deeltijd werken er dan helemaal niet in zit.”

Dit is geen onderwerp waarmee je met spandoeken de straat op kunt, of bij de wet kunt regelen dat mannen die vader willen worden niet meer dan 20 uur per week mogen werken, of vrouwen eens op moeten houden om verliefd te worden op mannen die een betere baan hebben of meer verdienen dan zij. Het is een onderwerp om liefdevol over na te denken.