Alsof het zo moest zijn had de Stichting Islam en Burgerschap al lang geleden voor de derde keer de nationale Dialoogbijeenkomst georganiseerd. In het Amsterdamse stadhuis. Uitnodigingen aan een veelkleurige groep mensen. Ik zie hoofddoeken en keppeltjes, als we aan de tafels gaan zitten, in afwachting van het moment dat het vasten gebroken gaat worden met het eten van een dadel, zoet als de liefde, en de maaltijd komt. En de gesprekken worden gevoerd.

Voor iedereen is het duidelijk dat deze bijeenkomst plotseling een diepere betekenis heeft gekregen. We zijn nog bezig onze wonden te likken, na te denken, van elkaar te horen wat iedereen doet, blij te zijn over de stroom reacties uit de meeste moslimgemeenschappen. Ik weet al dat er straks een nieuw initiatief wordt gelanceerd. Ongelukkig te zijn over de moslimgroep die nu juist radicaliseert, en ook al blijven ze binnen de wet, stoere taal rondstrooit, de stoere taal die nu juist niet helpt. Ongelukkig te zijn over politici die blijven hangen in variaties op het thema van als je je niet gedraagt rot je maar op. Alsof er niet net zo goed nagedacht moet worden over wat we, autochtonen, zelf bijdragen aan een polariserend klimaat.

Maar het is ook een vrolijke bijeenkomst, het is alsof iedereen even gelukkig is in dit gezelschap van weldenkende mensen die de ontmoeting zoeken in plaats van de kloof te verdiepen. Ik hoor hoeveel mensen zich de afgelopen week diep eenzaam hebben gevoeld.

Ahmed Aboutaleb arriveert, met zijn onvermijdelijke lijfwachten.

Er is cabaret dat kennelijk geprogrammeerd is in de tijd dat de moord nog niet had plaatsgevonden, het valt niet geweldig. Er is een groepsgesprek tussen vijf jongeren van verschillende achtergronden over saamhorigheid, beter. Dan een speech van Aboutaleb, die in deze week zo in zijn rol is gegroeid.

Dit is wat hij zegt: Je kunt niet een hele bevolkingsgroep verantwoordelijk houden voor de daad van een enkeling. Maar wel zullen we ons in moeten zetten om ontsporingen tegen te houden.

Aboutaleb heeft vele ondersteunende emails gekregen, niet alleen uit Amsterdam, uit het hele land. Ze hebben hem goed gedaan.

Dit is het Amsterdam zoals ik het wil zien, zegt hij, hoofddoek naast keppeltje, ongelovige naast moslim en jood, gelovige naast homo.
Ik ben een ervaren spreker. Lang gold ik als koude kikker. Maar in de afgelopen dagen heb ik vaak moeite moeten doen om mijn tranen te verdrijven.

Dan een felle uitval naar Zalm, al wordt zijn naam niet genoemd: het is hier géén oorlog. Nederland is niet in oorlog. Het is ongelooflijk pijnlijk dat iemand, in deze tijd dat we in rouw zijn, zulke containerbegrippen over ons uitstort. We hebben bemoediging nodig. En leiderschap. Geen onzin. WIJ ZIJN NIET IN OORLOG.

En dan, even fel, tegen de extremisten: het is voor mij onbegrijpelijk dat iemand op grond van een geloof tot zulke daden kan komen. Je moet dan wel erg ver heen zijn. Er zit geen dwang in ons geloof. Hoe kan die dwaas denken dat hij beter is dan God, dat hij mensen islamitisch kan maken? Ik maak de Marokkaanse gemeenschappen geen verwijten, wel de mensen om hem heen die hadden kunnen zien dat hier een tijdbom rondliep en niets hebben gedaan.

Wat we moeten doen. Bruggen bouwen. Ik heb gezien, ook aan de emails, dat er veel bruggenbouwers zijn. Waar we ook op moeten letten: dat de geen mensen uitsluiten buiten de kring die we vormen. Meisjes met hoofddoeken in Amsterdam Noord die geen stageplaatsen krijgen. Jongens hier in de buurt die niet toegelaten worden in de café’s. Wij moeten er voor zorgen dat de kring groot genoeg wordt om ook hen op te nemen en niet uit te sluiten.

De Nederlandse samenleving kan deze ellende overwinnen, maar dan moeten we elkaar niet de put inpraten met oorlogstaal.

Een kleine persoonlijke noot. Het is geen geheim dat ook ik op het ogenblik onder bewaking staat. Ik vraag me af of degene die dit heeft gedaan zich voor kan stellen wat het voor mij betekent dat ik mijn dochter niet kan zien..
Hij kan niet verder praten en stapt van het podium af. Aan mijn tafel zie ik ook mensen met tranen in hun ogen. Samira Abbos, die de avond aan elkaar praat zegt: ik geloof dat we maar even stil moeten zijn.

Dan zou Ila Kasem spreken, bestuurslid van Stichting Islam en Burgerschap. Maar er is een verrassing. In plaats van hem spreekt Job Cohen. Hij krijgt een staande ovatie. Wat mag Amsterdam, wat mag Nederland, blij zijn met deze twee mannen, de jood en de moslim.

Deze stad heeft beheerst gereageerd, zegt Cohen, nadat hij zijn waardering heeft uitgesproken voor de onvermoeibare inzet van Aboutaleb, die de afgelopen dagen nauwelijks heeft geslapen. Er heeft ontzettend veel discussie plaats gevonden. Heel veel mensen kijken in eigen omgeving wat ze er aan kunnen doen. En er zijn ontzettend veel moslims geweest die net als de anderen iets willen doen. Dat zou niet bijzonder hoeven te zijn, want zoveel verschillen zijn er in Amsterdam niet tussen moslims en niet-moslims: wie heeft dit nou gewild? Maar er zijn ook moslims die meer dan vroeger stelling hebben genomen, een duidelijke positie hebben gekozen, daarmee naar voren durven te komen.

We moeten opnieuw de normen en regels ijken, zegt Cohen, we moeten er met alle kracht aan werken dat die duidelijk zijn, nageleefd worden, en waar regels worden overtreden moet dat worden opgespoord en bestraft. Maar een ding is me juist in de afgelopen dagen duidelijk geworden, dat het basisvertrouwen dat de meesten van ons in elkaar hebben, in deze stad, in deze rechtsstaat, in deze samenleving niet is geschaad.