(De protesttent voor Khadr Adnan)

Toen we wegreden zagen we dat de solidariteitstent voor Khadr Adnan was opgeruimd. Die stond in dezelfde straat als waar wij werkten, en dagelijks zagen we de demonstraties.

Adnan wordt volgende maand vrijgelaten, en hield daarom op met zijn hongerstaking. Of hij daar onbeschadigd uit tevoorschijn komt is de vraag, hij was werkelijk op sterven na dood. En hoewel het een overwinning is dat hij gelijk heeft gekregen, tenslotte was hij gevangen genomen zonder een vorm van proces, en zonder dat er feiten aangetoond konden worden waarom hij opgepakt en opgesloten had moeten worden, is de overwinning maar gedeeltelijk: er zitten nog honderden Palestijnen in ‘administratieve hechtenis’, en wat Israël met de vrijlating probeert te voorkomen is dat er een rechtzaak zou komen op het hoogste niveau: het Hooggerechtshof had een uitspraak kunnen doen dat het niet rechtmatig was om hem gevangen te zetten, en dat had een precedentswerking kunnen hebben voor de andere gevangenen die zonder aanklacht voor onbepaalde tijd zijn opgeborgen. Behalve dat zou het ook kunnen zijn dat Israël een fikse opstand vreesde, want de woede onder de Palestijnen is groot genoeg om op te vlammen, en de dood van Adnan had precies de vonk kunnen zijn.

Maar wat ik nog interessanter vond, was dat ik zag dat bij de demonstratie de vlaggen aanwezig waren van alle politieke kleuren, niet alleen de zwarte vlaggen van de grootste concurrent van Hamas, de Islamitische Jihad waar Adnan bij hoorde, maar ook de gele van Fatah – en dat was nieuw. Dus vroeg ik mijn Palestijnse vrienden hoe het ervoor staat, en zij bevestigen dat er een zekere dooi is ingetreden: Hamas is milder gestemd ten aanzien van hun politieke vijanden van Fatah dan voorheen. Dat zal zeker te maken hebben met de pogingen om een nieuwe eenheidsregering te vormen samen met Fatah, met verkiezingen in het vooruitzicht. Ik hoorde dat het Fatah weer is toegestaan te vergaderen en bijeen te komen, zolang het maar een beetje binnenshuis blijft en ze er niet te triomfantelijk mee te koop lopen. Hamas is zich er bovendien van bewust dat ze niet erg populair meer zijn, heb ik me laten vertellen. Eens kozen veel mensen voor Hamas, niet omdat ze speciaal veel geloviger of fundamentalistischer waren geworden, maar als proteststem tegen de corruptie van Fatah – in de vorm van erg veel vriendjespolitiek en mensen op goedbetaalde posities die weinig uitvoerden – en ook vanwege de vergaande onderdanige houding tegenover Israël, die vervolgens totaal geen verbetering opleverde voor de gewone bevolking. De nederzettingenbouw werd gewoon voortgezet, terwijl Fatah als politie mocht dienen voor de veiligheid van Israël. Fatah werd er enkel voor betaald met wat privileges, uitreisvisa voor zakenlui en dergelijke. Het geloof in Fatah is dus bij vele Palestijnen nogal gedaald.

Maar inmiddels is het duidelijk dat Hamas ook niet veel voor elkaar heeft gekregen. Er zijn zaken waar ze ook niets aan doen kunnen, omdat Israël elk voorstel om tot een overeenkomst te komen om op zijn minst de blokkade op te heffen eenvoudig heeft genegeerd. Maar er zijn ook veel twijfels of Hamas wel voldoende doet, ook onder de moeilijke omstandigheden, om werkelijk op te komen voor de bevolking. Zo blijkt Hamas inmiddels veel belangen te hebben in de tunnelindustrie, via de vergunningen die worden verstrekt en de belasting die wordt geheven, en lijkt dus niet erg zijn best te doen om goederen op een andere manier Gaza in te krijgen. Zo gingen er geruchten dat de benzinecrisis niet alleen door Egypte was veroorzaakt (en uiteindelijk natuurlijk door Israël) maar dat Hamas met opzet benzine achterhield om een crisis te veroorzaken, waarmee ze in de Arabische landen meer geld los zouden kunnen krijgen. Het werd niet als toeval gezien dat de crisis net begon op het moment dat Haniye in het buitenland aan het fondsenwerven was.

En er is meer. Tot grote ergernis is er een behoorlijk rijke elite ontstaan, die aan de tunneleconomie veel heeft verdiend, en nu villa’s neer kan zetten en in dikke auto’s rijden, en dat terwijl het levensgevaarlijke werk in de tunnels onder andere uitgevoerd wordt door kinderen, eenvoudig omdat er geen ander werk is. De werkloosheid is enorm. Elk jaar komen er zo’n 16.000 jonge mensen met een goed diploma op de arbeidsmarkt, waarvan de meesten werkloos thuis zullen blijven zitten.

En daarnaast is er behoorlijk wat onvrede over de nieuwe regels die Hamas in probeert te voeren, ondanks de verkiezingsbelofte dat ze niet in zouden grijpen in het persoonlijke leven van de mensen – Gazanen zijn een eigenwijs en onafhankelijk volk, die zich niet veel laten vertellen, zelfs niet dat ze een autogordel om moeten doen – daar houdt niemand zich aan. En onze jeugdige vriendinnen die op de islamitische universiteit studeerden omdat die beter is dan de seculiere, ergerden zich er vooral aan dat ze geen make-up mochten dragen terwijl het onderwijs toch al gescheiden was – ‘waarom mag ik geen make-up op als er geen man in de buurt is’, vroeg een van hen, die nu is afgestudeerd en meteen haar hoofddoek af heeft gedaan.

Alles bij elkaar heeft Hamas veel aan geloofwaardigheid verloren, en je krijgt nu de interessante situatie dat in Gaza de mensen vooral teleurgesteld zijn in Hamas, terwijl op de Westoever de mensen van Fatah ook niet bepaald in populariteit zijn gestegen. Beide partijen hebben redenen om niet uit te kijken naar de verkiezingen, en het wordt spannend of die toch plaats zullen vinden. Over het algemeen zijn de gewone mensen in de Palestijnse gebieden doodziek van hun politieke leiders.

Veel van de energie van mensen gaat zitten in overleven. Een bestaan bij elkaar scharrelen. Je kinderen door het schoolsysteem heen krijgen en dan maar hopen dat er werk voor hen is. De kinderarbeid is uiteraard ook weer toegenomen. Want wat heb je aan een diploma als je toch geen werk kunt krijgen? Toch zie je dat de meesten juist ijverig studeren, en ik heb de meiden eindeloos zien lobbyen om ergens bij een buitenlandse NGO een baantje te krijgen, bij de VN bijvoorbeeld. Over de rol van al die buitenlandse hulp, die bepaald niet alleen gunstig uitwerkt voor de toekomst van Gaza, kom ik nog te spreken.

Voedsel was er op dit moment voldoende te krijgen, hoewel je natuurlijk wel genoeg geld moet hebben om dat te kunnen kopen. Maar nu stonden de mensen urenlang in de rij voor een paar liter benzine, om de auto’s te kunnen laten rijden, en ook voor de generatoren voor als de elektriciteit weer uitviel die maar een paar uur per dag aankon. De taxi’s hadden het moeilijk. Per keer mocht je maar voor een tientje tanken, en dat was zo weer op – en dan stond je opnieuw in de rij. Wij buitenlanders hoorden nog bij de bevoorrechten die op een flat logeerden met een redelijke generator, zodat de elektriciteit het af en toe wel deed en we weer even een hete douche konden nemen, en speciaal voor ons verwende mensen was er ergens een gaskacheltje opgedoken want het was er bitter koud. Maar het vervelendste was nog wel dat het net voortdurend uitviel, en we niet konden mailen, en ook op ons kantoor konden de mensen soms gewoon niet verder omdat ze de computers niet konden gebruiken. De vrouwen zaten in het halfduister te borduren. Ze konden wel buiten gaan zitten waar het lichter was, maar daar was het weer koud. Behalve als af en toe de zon even doorbrak.

(Sawsan, de grote kleine vrouw die de leiding heeft over de werkplaats, poseert met een van de tassen die ze maken)

Het heeft er in de dagen dat wij er waren met bakken geregend. Daar klaagde niemand over, want iedereen weet dat die regen nodig is om de zomer door te komen, en er is dan tenminste voorlopig weer vers drinkwater en dit was de enige tijd in Gaza dat alles groen was. Maar het betekende wel dat er auto’s vast kwamen te zitten in de gaten in het wegdek die je door de ondergelopen wegen niet kon zien. Deze keer zijn we niet meegeweest op huisbezoek, en hebben we vooral erg veel kantoren van binnen gezien, zelfs de verwarmde kantoren bij de VN, maar we kunnen de ellende wel ongeveer voorstellen in de huisjes in de vluchtelingenkampen. De verveling als de tv het niet doet, de was die niet droog wordt, de kinderen die niet naar buiten kunnen, en we kunnen ook wel raden hoeveel echtelijke ruzies je krijgt met die gefrustreerde thuis rondhangende mannen die niets anders te doen hebben dan maar weer te gaan slapen.

Ondanks dat hebben we wederom met bewondering gezien hoe goed onze mensen daar aan het werk zijn, en daarover gaat de volgende aflevering.

(Deny praat met Khaled Abu Zaid, de oprichter van het NCCR)

(Dr. Wael, het hoofd van het home visit program)

(Dr. Adnan, de voorzitter van het bestuur)