(Keren Manor)

Ook op mijn weblog zul je de foto’s van het Israelische fotografencollectief Active Stills vaak tegenkomen, misschien zonder dat te beseffen. Keren Manor, een van de oprichters was in Nederland, en gisteren sprak ze op uitnodiging van het GKf, de beroepsvereniging voor fotografen.

(Leo Erken rechts)

(Andrea van Pol)

Eerst interviewde Andrea van Pol de voorzitter, Leo Erken, die boeiend vertelde over de geschiedenis van de ‘sociale fotografie’ in Nederland, begonnen in de oorlog, en hoe de fotografen heen en weer zwenkten tussen uiteindelijk nogal saaie ge-engageerde fotografie en esthetiek om het mooi. Keren Manor zal ook de vraag voorgelegd krijgen wat in haar werk belangrijker is, moet het een mooie foto zijn, of is het verhaal belangrijker? Is het kunst of journalisme? Een beetje voorspelbaar zal ze zeggen dat het om beide gaat. En mooie of spannende foto trekt de aandacht die je nodig hebt om het verhaal te vertellen. Maar het is duidelijk: esthetiek is voor haar een middel, niet een doel. De fotografen van Active Stills willen meer dan mooie foto’s maken. Ze willen met name de mensen in Israel bereiken, aan het denken zetten.

En daartoe zijn ze overal te vinden waar wat gebeurd – ze gaan op uitnodiging van de Palestijnse dorpen naar de demonstraties, en fotograferen de dorpsbewoners en de clashes met het leger, ze gaan naar Bedoeinen dorpen waar de huizen weer eens worden afgebroken, ze zijn er altijd bij als er in Oost Jeruzalem, in Sheich Jarrah geprotesteerd wordt tegen de onteigening van Palestijnse huizen, maar ze zijn ook bij de demonstraties voor mensenrechten, tegen armoede, voor dieren, ze waren er recent bij toen de Afrikaanse asielzoekers belaagd werden, dat waren regelrechte pogroms, zegt ze – het is eigenlijk allemaal één groot verhaal, zegt Keren.

Het boeiendst vind ik het verhaal van haar ‘bekering’, want, zegt ze zelf, tot haar 28ste was ze zo’n gewone Israeli die niet al te veel nadacht over politieke zaken, en die nog nooit in de bezette gebieden was geweest. Ja, wel in het leger, maar het is niet meer dan 10% van het leger dat dienst doet op de Westoever. Net als de meeste andere Israeli’s was ze nogal bang voor ‘die Arabieren’, geen wonder, zegt ze, want op school leer je maar één verhaal, dat van het kleine land Israel dat zich moet verdedigen tegen al die omringende Arabische landen die de joden het liefst de zee in zouden drijven, en als Palestijnen in het nieuws zijn dan is dat altijd in verband met geweld, dan heeft er een een mes getrokken, dan zijn er weer doden gevallen. Dus stap je een bus in en kijkt angstig om je heen of er geen Arabieren in zitten. Israel viert de overwinning van de zesdaagse oorlog, van 1967, en niemand realiseert zich dat twintig minuten rijden verderop de mensen zijn die verslagen werden, en voor wie die oorlog het begin vormde van hun bezetting.

(Twee foto’s van Active Stills)

Keren studeerde fotografie, en werd beïnvloed door een leraar, die deed aan ‘politieke fotografie’. Ze zag de foto’s die een oudere student had gemaakt van een demonstratie op de Westoever, dat was in 2005, en werd nieuwsgierig. Ze ging een keer mee. Dat was een keerpunt. Op die ene dag veranderen mijn leven, zegt ze. Het was om te beginnen de eerste keer dat ze met Palestijnen praatte, en het bleken gewone, aardige mensen te zijn waarbij ze zich op haar gemak voelde. helemaal geen mensen om bang voor te zijn. Er gebeurde nog wat: ze zag hoe gewelddadig het leger reageerde op ongewapende demonstrerende mensen, en opeens besefte ze dat dat zelfde leger dat er was om haar te beschermen tegenover die anderen ongelooflijk agressief was. En toen ging ze ook nadenken waarom al die mensen de moeite namen om tegen dat leger in, met een behoorlijk gevaar, te demonstreren, wat was er eigenlijk met die muur? Voor het eerst hoorde ze de zaken die altijd voor haar weg waren gehouden, hoe de bewoners van het dorp Bil’in, mensen die voor hun levensonderhoud afhankelijk waren van de landbouw, door de muur de helft van hun land kwijt raakten. En waarom? Omdat de dichtstbijzijnde nederzetting dat land wilde hebben, en een muur wilde tussen het dorp en hun nederzetting.

Kijk, zegt ze, ik had het nu met mijn eigen ogen gezien, en dat veranderde alles, en je kunt dat niet meer ongedaan maken. Dus vanaf dat moment begon ze samen met een paar andere fotografen een collectief met het doel ook andere Israeli’s de ogen te openen voor de werkelijkheid. ‘Is dat niet gevaarlijk’, vroeg Andrea haar. Keren haalde haar schouders op. Ja, het is gevaarlijk, zegt ze bijna achteloos, er is wel eens op haar geschoten, ze is gewond geweest, ze is wel eens op gepakt, maar luister, ik ben nog steeds geprivilegieerd als Israeli, zegt ze, ik ga naar huis en ben veilig in mijn bed. Ik ben geen Palestijn, die elke nacht bang moeten zijn. Ze vertelt een anecdote van een keer dat ze in een dorp was, net toen de jeeps van het leger binnenreden en iedereen naar zijn huis rende. Ze werd aan een arm een huis binnengetrokken, en daarbinnen riep een jongen opgewonden: de joden komen, de joden zijn buiten. En ik zei maar niet dat de joden al binnen waren, zei ze, lachend. Ja, soms zijn de mensen verbaasd als ze horen dat ik joods ben, maar ik ben overal welkom.

Active Stills heeft zichzelf de taak toebedeeld dat te laten zien wat de mainstream media laten liggen. Want voor de gewone kranten en de tv is er geen nieuws als er geen doden of minstens gewonden vallen. Maar het grootste verschil is niet alleen welke foto’s we maken – bij grote demonstraties zijn er ook gewone fotografen, maar wat we met de foto’s doen. Wij proberen er zoveel mogelijk mensen mee te bereiken. We willen dat ze een keer de ervaring hebben dat je er ook anders naar kunt kijken. Ja, zoals het haar ook is gebeurd, die eerste dag in Bil’in, toen voor haar alles anders werd. Nee, dat bleek minder makkelijk dan ze had gedacht, want niet iedereen gaan plotsklaps de ogen open. Je moet het ook willen zien. En de meeste Israeli’s willen niet.

Niet alleen de foto, maar hoe je die presenteert is belangrijk. We hebben het over ‘goede’ fotografie, dat is niet alleen dat je er bent en goede foto’s maakt, het is ook een kwestie van selectie. En vooral is het een kwestie van een beeld een context geven, een toelichting, een tekst. Ze laat een foto zien van de aanval op Afrikaanse vluchtelingen in Zuid Tel Aviv, een arme wijk, waar molotiv cocktails een kleuterschool in zijn gegooid, en winkelruiten in werden geslagen. In een Israelische krant gaat zo’n foto vergezeld van een tekst waarin wordt gezegd dat het komt door de criminaliteit van die buitenlanders dat de autochtone bevolking in opstand komt. We zien een foto van een demonstrant, met een bord waarop wordt beweerd dat die Afrikanen kinderen en oude vrouwen verkrachten. En dat wordt in Israel niet tegen gesproken. Dus is het de taak van het collectief om de foto’s die ze maken van een context te voorzien, uit te leggen wat er gebeurt. En dat doe je niet door alleen je foto’s op exposities te hangen waar de reeds bekeerden komen kijken. Ze plakken foto’s op muren, op straat, gebruiken ze op borden bij de demonstraties. Inmiddels gaan de foto’s van Active Stills via het internet de hele wereld over. Maar als carrière keuze is het minder, zegt ze vrolijk, want ze verdienen er nauwelijks een rooie cent aan.

Dat ze met haar foto’s de wereld wil veranderen is wel duidelijk. Maar lukt het ook een beetje? Hoe gaat het in Israel, verandert er wat? Jawel, zegt Keren. Het wordt erger. Wij kunnen met ons kleine clubje niet op tegen die enorme golf aan brainwashing. Het land wordt nationalistischer en racistischer, mede dankzij de regering, die steeds meer wetten uitvaardigt waarin de mensenrechten en de vrijheid van meningsuiting worden afgeknepen. De Palestijnen, en ook alle andere niet-joden worden gezien als een demografisch gevaar, alleen het feit al dat ze bestaan, dat ze er zijn, wordt gezien als een bedreiging. Die pogroms, dat is puur fascisme, zegt ze, en de politie staat er bij, kijkt toe, en doet niets. Ja, het is angstaanjagend, en er zijn mensen die niet weten of ze het nog lang in Israel uithouden.

En jullie willen de mensen de waarheid voorhouden, vraagt Andrea. Keren is heel precies, en al eerder heeft ze laten merken niet te houden van grote woorden. Nee, zegt ze, ik wil alleen laten zien dat er niet maar één verhaal is, dat het er van afhangt wie je bent en wat voor geschiedenis je hebt en waar je vandaan komt, hoe je naar de wereld kijkt en wat je waarneemt. Ik vertel de mensen het verhaal zoals ik het zie, niet meer en niet minder.

De bijeenkomst werd mede georganiseerd door Sivmo, die Active Stills op de lijst van Israelische organisaties heeft die door hen worden gesponsord. Ga eens kijken op hun website, er staan regelmatig nieuwe foto’s van Active Stills op. Sivmo, hier.

En er is inmiddels een expositie geopend in de Melkweg Galerie, hier.

WE NEVER FINISHED 1948
DISPLACEMENT IN ISRAEL / PALESTINE
EEN TENTOONSTELLING VAN HET FOTOGRAFENCOLLECTIEF ACTIVESTILLS
Donderdag 7 juni t/m zondag 1 juli 2012 – Melkweg Galerie Amsterdam
Marnixtraat 409, open: wo t/m zo van 13.00 tot 20.00, toegang vrij

Hun eigen website: Active Stills, hier

Het is wel geestig, de ‘Netherlands Foundation for Israeli Culture’ (nooit van gehoord) adverteert ook voor de expositie. Daarin uiteraard geen nare woorden als bezetting enzo. Kijk Hier.

En hier, voorbeelden van de foto’s die ze maken.