Tussen Rutte en Samsom zit het wel goed, kunnen we nu in NRC lezen (hier). Moeiteloos vielen ze elkaar de dag na de verkiezingen al in de armen. De andere partijen, waaronder met name de SP, hebben het nakijken. Kop in NRC op vrijdag: “Verkenner moet SP wegmasseren”.

Dat was niet helemaal het idee van alle ‘strategische’ stemmers die dachten dat het handig was om op de PvdA te stemmen om zodoende te proberen de VVD te verslaan. Maurice de Hond heeft op verkiezingsdag aan de kiezers gevraagd of ze strategisch gestemd hebben. Dat had een flink aantal, wat verklaart waarom in een moordend tempo, veel sneller dan de peilers bij konden houden, met name de VVD en het PvdA de hoogte in schoten. Van alle PvdA -stemmers gaf 35% aan anders gestemd te hebben als er die nek-aan-nek race tussen VVD en PvdA niet was geweest. Bijna tweederde van die groep gaf aan anders op de SP gestemd te hebben. Dat zijn dus bijna tien zetels, zegt De Hond.(Hier)

Toen tijden geleden de PvdA in de peilingen steeds verder achteruit kachelde was ik daar niet speciaal gelukkig over. Ik weet het deels aan hun onduidelijke verhaal, deels aan de onderlinge strijd tussen de meer rechtse en meer linkse vleugel, maar ik werd er vooral erg treurig van dat Job Cohen het ‘niet deed’ in de media en zo werd afgezeken. Ik ga er, ouderwets als ik ben, nog steeds van uit dat goed bekken voor de camera maar één facet is van wat een politiek leider moet kunnen en bepaald niet het belangrijkste. En ik had het gevoel dat je van Cohen, door mij zeer gewaardeerd als burgemeester van mijn stad, wel op aan kon. Ook al een ouderwets criterium, inmiddels.

In mijn vriendenkring weten ze wat ik vaak zei: dat de virtuele aanhang van de SP is verdubbeld hebben we aan onszelf te danken, maar alles wat daar bovenuit komt, krijgen we omdat de andere partijen het slecht doen, en daar hoeven we niet trots op te zijn. Bovendien zijn dat soort stemmen vluchtig: die floepen net zo makkelijk weer weg. Hoe makkelijk, dat hebben we gezien. Zo gefloept als bij deze verkiezingen werd er nog nooit eerder.

Eerlijk is eerlijk: Samsom deed het goed in de verkiezingscampagne, en het verhaal dat hij hield was een stevig links verhaal. Zo leek het er ook op alsof PvdA en SP naar elkaar aan het toegroeien waren, en daar was ik alleen maar blij mee. Ik geloofde dat Samsom het meende toen hij zei dat hij wel voelde voor een coalitie over links, met de SP dus, en veel meer mensen voelden dus kennelijk wel wat voor de meer linkse koers die de PvdA in leek te zetten. Daar heeft de partij een flink deel van hun verloren stemmen mee teruggewonnen. Als het verhaal daarmee was geëindigd dan had ik niet meer hoeven te doen dan de PvdA van harte te feliciteren met een zetel of 28 – een mooie terugkomst uit het dal.

Maar toen. Oké, Samsom liet zich niet verleiden om zich uit te laten over met wie hij wilde gaan samenwerken. Tactisch zeker slim, want je geeft je kaarten niet graag weg als je nog niet weet met wie je moet gaan onderhandelen. Maar tijdens die campagne werd wel bij voortduring gesuggereerd dat er toch een hele flinke kloof was tussen VVD en PvdA. En dat heeft al die strategische kiezers ertoe verleid om op de PvdA te stemmen om de VVD eruit te houden. Niet wetende dat Rutte en Samsom allang gezellig hadden kennisgemaakt en leuk met elkaar SMS’ten terwijl ze voor de vorm in de campagne de vloer met elkaar aanveegden. (Zie voor hoe gezellig ze het al hadden NRC, hier.) En dat verklaarde hoe het kon dat ze daags na de monsterzege van beide tegenover elkaar staande partijen opeens nauwelijks meer bezwaren hadden om samen te gaan werken. En dat het er alleen nog om ging of ze er eventueel nog een derde partij bij wilden of niet. Samsom zei voor de vorm nog wel dat hij ook nog dacht aan de SP, maar Spekman die zich tijdens de campagne al te buiten was gegaan aan veel anti-SP teksten liet weten dat de SP niet wilde. En voor de VVD was het duidelijk: met de SP erbij zou de deal niet doorgaan. En nu moet Samsom voor de vorm nog wel een beetje volhouden dat hij dat jammer vindt. Voor al die mensen die liever op de SP hadden gestemd als ze geweten hadden dat Samsom al zowat in een lits-jumeaux lag met Rutte. En voor al die mensen die liever tien SP’ers meer in de kamer hadden gezien als ze hadden geweten dat ze met hun stem wederom Rutte aan een premierschap zouden helpen.

De mensen die dachten tegen Rutte te stemmen krijgen nu dankzij hun stem Rutte. Veel van die mensen zullen zich genaaid voelen en niet zonder reden. Het erge is bovendien dat het niet alleen ging om het premierschap, maar ook over de nu niet langer virtuele maar echte zetels in de kamer. De PvdA zit er tot ieders verrassing straks met een hele grote ploeg. En de SP, die heel hoog in de peiling stonden, hebben hun 15 zetels vast weten te houden, maar zouden er zonder die laatste race 25 hebben gehad. Nogal een verschil.

Na sombere jaren heerst er voorstelbaar een juichstemming binnen de PvdA die riant is terug gekeerd. Maar de meerderheid was niet voor een samengaan met de VVD. Niet alleen onder de PvdA-stemmers die zich nu bekocht voelen, maar ook onder de eigen achterban kan de partij rekenen op gemor. Veel mensen gaan zich afvragen wat er van het nieuwe elan overblijft als hun partij gaat regeren samen met de VVD. Waar was al die frisse linkse retoriek van de laatste tijd dan voor?

We zullen nu op veel tegeltjeswijsheden getrakteerd gaan worden dat het land nu eenmaal geregeerd moet worden, en dat politiek nu eenmaal betekent compromissen sluiten. Ongetwijfeld zal de PvdA wat snelle concessies van de VVD los willen peuteren om de morrende achterban tevreden te houden. Maar bij te veel concessies gaat de VVD-achterban morren die ook wel wat anders hadden gewild dan Samsom. Voor de VVD-achterban ligt de zaak nog een beetje anders, die wisten dat een coalitie op rechts er toch niet meer inzat, en dat ze als ze weer wilden regeren het wel met de linkerkant moesten doen. Maar aan de linkerkant, niet alleen in de SP maar zeker ook onder de PvdA-aanhang, groeide de hoop dat er nu een coalitie op links mogelijk zou worden. En daar zijn veel mensen bij die nu niet blij zijn en spijt hebben van hun stem.

En nu? Als het gaat lopen zoals een maand geleden nog zeer onwaarschijnlijk leek en nu opeens erg voorspelbaar, krijgen we een coalitie van VVD en PvdA, met eventueel nog een derde speler. Wat ons een week terug nog werd gepresenteerd als de grootste politieke tegenstelling die we hadden, VVD versus PvdA, blijkt opeens niet meer nodig te hebben dan een bruggetje om overwonnen te worden. In sommige kranten wordt dat gezien als een groei naar het midden. Maar er is geen midden. Kenmerkend is nu juist dat de VVD mede onder invloed van de PVV meer naar rechts is opgeschoven, en de PvdA meer links, richting SP trok. Terwijl de vraagstukken waar het werkelijk om gaat niet opgelost worden met een paar compromisjes. Als het midden had gewonnen dan was Pechtold nu de grote winnaar. En met twee zeteltjes winst is D66 nog steeds een kleine partij. De werkelijkheid is dat Nederland hopeloos gepolariseerd is. Maar Rutte en Samsom doen net alsof die tegenstellingen van vorige week poef! niet meer dan een paar ballonnetjes zijn. Die gaan met enig geven en nemen gewoon de zaken praktisch oplossen. Bas Heijne schrijft:

“Maar je kunt niet eerst de tegenstellingen aanscherpen en dan doen alsof ze niet bestaan. Dat is cynisch – dan zouden we na de fact-free politics nu ook politics-free politics hebben. Wie verwacht dat in Engeland de Conservatives en Labour samen gaan regeren? De afloop laat zich raden.”(Complete column: hier.)

We zullen zien.

PS. Mijn voormalige fractievoorzitter in de Eerste Kamer, Tiny Kox, gelooft niet dat die coalitie er komt. Hij heeft erg veel meer politieke ervaring dan ik. Ik hoop dat hij gelijk krijgt. Kijk hier.

PS PS En kijk, Cohen zegt dat hij de voorkeur geeft aan de SP en dat ‘dat rechtse rotbeleid’ voorbij is. Op Joop. Hier Nu moet iemand mij even uitleggen hoe je van dat rechtse rotbeleid af bent als je in ondertrouw gaat met de VVD. Had die geen aandeel in dat rechtse rotbeleid?