De stoel voor de uitgenodigde Geert Wilders bleef leeg. Ondanks het feit dat hij aankondigde nu eindelijk de dialoog aan te willen gaan met de moslims in Nederland kwam hij niet. Het is al duidelijk: als hij al van plan is om nog hier en daar een bijeenkomst te organiseren mogen de moslims naar hem toekomen. Hij komt niet naar de moslims.

De eerste post-fitna bijeenkomst: in Slotervaart. Zoals bij eerdere bijeenkomsten in die wijk van Amsterdam een werkelijk gemengde zaal. In het gebouw van het Apostolisch Genootschap, en georganiseerd door de lokale organisaties op levensbeschouwelijke grondslag: de Unie van Marokkaanse Moskeeën Amsterdam (UMMAO), De Raad van Levensbeschouwing en Religies Amsterdam (RLRA) en Amsterdam met Hart en Ziel (AMHZ) Organisaties die al langer met elkaar en met elkaars leden en andere buurtbewoners in dialoog zijn, hiwar, zoals het Arabische woord luidt, dat hiermee net als fitna in de Nederlandse taalschat wordt opgenomen en precies het tegendeel wil: geen onenigheid, chaos, verdeeldheid, maar praten met elkaar.

Alsof ik nog niet ingeburgerd ben vergat ik op zomertijd over te gaan en kwam een uur te laat, middenin de speech van Job Cohen. Als altijd: goed, verbindend, zonder te ontkennen dat er problemen zijn. Aan twee kanten van de bevolking zijn mensen bang, de oude bewoners om hun wereld die onherkenbaar is veranderd, aan de andere kant de nieuwkomers die hun plaats nog moeten veroveren. Die angst valt te overwinnen door meer van elkaar te zien en te horen. Maar dat weten de mensen in deze zaal al, het gaat er nu om om de mensen te bereiken die niet hier zijn.

Helemaal gelijk had hij niet, want ook de mensen die er wel waren zijn niet allemaal vrij van angst, zoals bleek bij de gespreksgroepjes. Eerst een forum. Jongerenimam Yassin Elforkani benadrukte nog eens dat Fitna geen goed beeld gaf van de islam. De citaten in de film zijn uit hun context gehaald. Ze beschrijven een oorlogssituatie uit die tijd, een tijd met veel onrechtvaardigheid. Een aantal van de citaten gaan over de toestemming voor de moslims om zich in oorlogstijd te mogen verdedigen. En gaan niet over wat moslims nu zouden moeten doen. De essentie van de islam is niet in strijd met de kernwaarden van deze samenleving.

En Harry Polak, met keppeltje, van de Liberale Gemeente, zegt over de film dat die hem met al die verschrikkelijke beelden niet koud laat. En inderdaad, we weten dat er ook moslims zijn die zich als terroristen manifesteren, met een beroep op de koran. Maar de film zet bevolkingsgroepen tegen elkaar op en dat is verkeerd. En het is waar, zegt Polak, er zijn in Nederland ook moslims die anti-joodse uitspraken doen, maar volgens zijn ervaring valt er altijd over te praten. Ik zal er nooit een straatje om omlopen, zegt hij.

Andere geluiden uit het forum: dat vandaag de pers erbij is, maar dat we die nooit zien bij een van de bijeenkomsten waar mensen van verschillende religies vreedzaam met elkaar praten en laten zien dat ze elkaar willen kennen.

En dan de vertoning van de film. Moest dat echt? Ik had al fragmenten gezien in de nieuwsprogramma’s en mij leek dat ruim voldoende om te weten waar we het over hadden. Okee, de film werd toch vertoond, en wie echt niet wilde kon even koffie gaan drinken in de hal. Zoals ik al wist: een nare film. Om twee redenen: naar om de vertoonde beelden, verminkte lijken, nog eens de aanval op de Twin Towers, nog eens de beelden van opgehangen jongens. Achter elkaar geplakt met een mop zware muziek van Grieg eronder voor wie nog niet tot zich door liet dringen hoe erg het was. Maar ook naar om de suggestie dat dit ‘de islam’ is en dat ons dat te wachten staat als we ‘de islamisering van Nederland’ nu een halt toe zouden roepen. Pure en akelige demagogie.

In discussiegroepjes, de mijne onder leiding van Annemarie Hoogland, aanwezig: een predikant, een journalist, iemand van een katholieke vrouwengroep, de voorzitter van een Marokkaanse groep van ouderen, een atheist, buurtbewoners. Of de film ons wat deed.

Nee, zeiden sommigen, daarvoor is het te veel een domme propagandafilm. Met geen ander doel dan om Nederland bang te maken voor moslims. De predikant zegt: er worden weer moslims en islam op één hoop gegooid. Anderen deed het wel wat. Mij wel. De beelden zijn ook afschuwelijk, je wordt er ook misselijk van. Waar we ons zorgen over maken? Tja, een paar van de aanwezigen zeggen toch dat het ze onzeker maakt, want dit is toch ook de islam? Zijn er dan echt geen mensen hier die de sharia in willen voeren? Wat als we ons vergissen?

Ik zeg dat ik me vooral zorgen maak over 43% van de bevolking die zich bang heeft laten maken, en echt denkt dat moslims een bedreiging vormen voor Nederland.

Wat er moet gebeuren. Veel. Helderheid over allerlei zaken, meer kennis. Eerwraak, er moet meer helderheid komen vanuit de moslimgemeenschappen dat dat niet mag, en ook niet islamitisch is. Iemand die in Marokko is geweest zegt dat hij daar die agressieve straatcultuur nooit tegen is gekomen: die heeft zich typisch pas in Nederland ontwikkeld. En ik zeg nog eens dat we vooral niet alleen maar van moslims moeten verwachten dat die de bange Nederlanders gerust gaan stellen, maar dat wij, wij autochtonen bedoel ik nog maar even, daar evengoed een taak in hebben. Het is toch ook inconsequent, dat we altijd maar van moslims verwachten dat ze ons overtuigen, geruststellen, en dat we niet in staat zouden zijn te onderkennen dat een flink deel van het probleem aan ‘onze’ kant ligt.

Of die rottige film niet toch wat goeds op heeft geleverd? In ieder geval dat we nu met elkaar praten, zegt een van de deelneemsters.

Slot: een steengoed verhaal van Ahmed Marcouch, waarin hij de afwezige Wilders direct aanspreekt: ‘wat we delen met elkaar: dat de vrijheid van meningsuiting ons allebei lief is. Terecht zijn we bang voor agressieve fanatici. Maar die angst, Geert, leeft ook onder moslims, er zijn meer slachtoffers van extremisten in moslimlanden dan in het westen.

Wilders wil ons waarschuwen, je angst is reeel, maar je richting is fout, zegt Marcouch. Tragisch genoeg kies je de verkeerde vijand. En bevestigt de claim dat die 6% extreme moslims spreekt namens de hele islam – en sluit de 94% van de moslims uit.

Geert, jij hebt je geisoleerd, en dat neem ik je persoonlijk kwalijk. Als politicus heb je de plicht om je opvattingen aan de realiteit te toetsen. En dat heb je niet gedaan.

Het was goed er te zijn, tussen de mensen die aan het worstelen zijn met deze tijd, die aan het zoeken zijn naar de manier om weerstand te bieden tegen angst en haat en verdeeldheid. Die niet van plan zijn om elkaar op te geven.

De geredigeerde tekst van Marcouch, zonder de zinnen waarmee hij Wilders persoonlijk aansprak, verscheen in de Volkskrant. Hieronder.