Te gast: Mohammed Benzakour met een column die ook in Contrast verschijnt:

Don Quichotjes van marsepein
Er zijn momenten dat je je afvraagt of iets toeval is of niet.
In onze tijden, waarin oproepen tot historisch bewustzijn dagelijkse kost zijn, en je pas salonfähig bent als je de sterfdag weet van de gebroeders Johan en Cornelis De Witt, mag wereldliteratuur niet ontbreken. Dus ook niet Don Quichot.
De ridder van de Mancha is de geschiedenis ingegaan als de zonderlinge, lachwekkende, droevige, meelijwekkende maar vooral onnozele hals die zo rijkelijk door slagen werd getroffen. Als we aan hem denken zien we een magere, slungelige figuur op een zielig, uitgemergeld paard, gebogen neus, gestoken in een karikaturaal harnas met lans, ter zijde gestaan door zijn koddige maar trouwe schildknaap Sancho Panza. Wat zijn persoon ten diepste uitdrukt is die mateloze, onverwoestbare mix van lyriek en dramatiek die even plechtstatig als ziekelijk is. Zo ziekelijk dat hij achter iedere boom of struik een spook of vijand vermoedt, zelfs waar bomen noch struiken zijn. Spreekwoordelijk proefstuk is natuurlijk die scène waarin hij met ridderlijke kloekmoedigheid afstormt op een stel windmolens die hij aanziet voor reusachtige monsters met kwaad in de zin.
Nu, vier eeuwen later, kun je je afvragen of het toeval is dat voor deze beroemde gevechtsscène het meest stereotype merkteken van ons land is uitgekozen: de molen.
Soms dichten we schrijvers te snel profetische gaven toe, maar als we dat op spoken jagende legertje ‘angsthandelaren’ (Geert Mak) aanschouwen dat ons vandaag omringt, mag Cervantes met trots de hand schudden van Nostradamus.
In het 17e eeuwse Spanje bleken reuzenmonsters vredige wiekmolentjes, in de 21e eeuwse Holland zien we iets soortgelijks: 1. Abou Jahjah is niet de alom verfoeide ‘moslimterrorist’, maar gewoon een iets te intelligente moslimdemocraat; 2. Het zal mij niet verbazen als straks de rechter Mohammed B. niet als ‘terrorist’ maar gewoon als iemand die met voorbedachte rade een individuele moord heeft gepleegd – wat mij een juiste beslissing lijkt. 3. de aan het kruis genagelde Abdul Jabbar van de Ven blijkt gewoon een grondwetminnende zeloot die modieus zei wat hij dacht; 4. de ‘discriminerende’ en ‘misogyne’ handjesweigerende imam blijkt een kloon van onze geliefde mediarabbijn Evers; 5. ‘Al Qaida kroonlid’ Samir A. mag rustig naar huis omdat weinig strafbaars op zijn kerfstok is aangetroffen; 6. de ‘van terreur en homofobie vergeven’ Al Tawheedmoskee is ontmaskerd als een normaal vredig godshuis. (let op: dit nieuws had ik zonder loep niet opgemerkt in de krant)
Dit laatste is interessant. Het OM moest na grondig onderzoek die hele Al Tawheed vrijpleiten; hun bibliotheek bleek niet vergeven van draken en bloeddorstige potenrammers, maar van lectuur die aanspoort tot godsvrucht en goede werken. Dit is komisch, want weet u het nog? Je kon de krant of tv niet bekijken of je werd bevangen door het claustrofobische gevoel dat het elk moment gigantisch homo’s kon gaan regenen. Dat zoals in de bizarre film Magnolia plotseling vette kikkers uit de hemel vielen, we in dit land, als we niet snel ingrepen, getrakteerd zullen worden op fikse flikkerbuien; pakketjes zondig vlees die vanaf hoge flats met het hoofd omlaag naar beneden worden gedonderd.
Misschien heb ik iets gemist, maar ik heb evenveel homo’s naar beneden zien flikkeren als zwijnen parels in hun kont hebben.
Don Quichot dus, gereïncarneerd in de lage landen van de eenentwintigste eeuw.
Hoe is het met deze dwaze ridder afgelopen? Tragisch. Zijn naam werd al bij leve een spotnaam. Na vele tegenslagen en een onvervulde want ingebeelde liefde, keert de arme drommel berooid en ontgoocheld huiswaarts. IJlend op een kale sponde geeft hij ten slotte de geest. Zijn tot stervens toe aan hem verknochte metgezel Sancho barst neergeknield aan zijn bedstede in snikken uit.
Zal het ook zo treurig aflopen met onze Don Quichotjes? Zullen onze pathologische verlichtingsriddertjes ook eenzaam en ontgoocheld op een kaal bed eindigen? Vast niet. Onze riddertjes draaien – vóór zij goed en wel bij het oud vuil zijn bijgelegd – hun Duracel-kontjes dusdanig bij dat ze weer eindeloos lang kunnen mee tetteren. Zie maar hoe plotseling mild hun nieuwe toon klinkt, nu alsmaar duidelijk wordt hoe hopeloos leeg hun taal klonk. Zie hoe hun oude handelsmerk – gezwollen retoriek doorspekt met grove generalisaties – stiekem wordt ingeruild voor de nuance, vaak in bijzinnetjes. Zie hoe de bakens worden verzet, door zich bijvoorbeeld dapper af te keren van hun oude strijdmakker Geert Wilders. Alles onder het mom: wie niet van gedachte kan veranderen, heeft geen gedachten. Ja demagogen blijven het, goedschiks of kwaadschiks.
Daarmee openbaart zich ook meteen hét grote verschil met de echte Don Quichot. Deze bleef tot op het sterfbed geloven in zijn idealen en dromen, hoe zot ook. Precies dat maakt hem zo echt, authentiek, en daarom zo minzaam. Onze don quichotjes niet; zij dragen een harnas, daarachter sappelt het marsepein.

Ps. Als de wereld vergaat, vlucht ik naar Nederland; daar gebeurt alles 50 jaar later, zei Heinrich Heine in een helder moment. Nu pas, bijna 30 jaar na dato, verschijnt de Nederlandse vertaling van misschien wel de belangwekkendste studie van de vorige eeuw: Oriëntalism van Edward Said. Mogelijk dat dit onze wijdverbreide donquichotterie verklaart…

Mohammed Benzakour