Fantastisch mens, bevlogen, met een staat van dienst waar je u tegen zegt. Amira Hass, joods-Israëlische journaliste van de krant Ha’aretz, en de enige Israëlische journaliste die in Gaza heeft gewoond en nu een flat heeft in Ramallah, midden in bezet Palestijns gebied, was gisteren na drie jaar weer eens in Nederland. Ik was bij de discussie in de Balie.

Of de Palestijnen de joden niet haten, werd haar gevraagd. Ze haalt even haar schouders op – is dit een relevante vraag? Palestijnse kinderen kennen joden alleen als soldaten en kolonisten. Ze reageren precies zo als ik zou reageren als ik in hun positie was, zegt ze. Dus als de tanks of de vliegtuigen komen roepen ze: de joden komen!
Die kinderen wilden eerst niet geloven dat ik joods was. Waar is je geweer, vroegen ze. Nu zouden ze moeten vragen: waar is je tank. De kinderen die mij kennen beginnen weer onderscheid te maken. Er is een kind van vijf jaar, een buurkind, dat mij nu kent en weet dat ik joods ben, die roept nu niet meer: de joden komen, maar het leger komt. Er zijn niet zoveel joden die Palestijnse kinderen de gelegenheid geven om te zien dat er ook andere joden zijn. Maar feitelijk is dit niet de belangrijkste kwestie. Het is niet de haat die de situatie bepaalt. Dat is de bezetting.

‘Drie jaar geleden schreef ik eens een opiniestuk, het enige artikel dat door Ha’aretz niet geplaatst werd. Dat was in 2002. Het was een ironische fantasie. Ik schreef: alle maatregelen die Israël neemt om een einde te maken aan het conflict zijn onvoldoende. De checkpoints houden niet voldoende mensen tegen die naar hun werk willen en al helemaal de zelfmoordaanslagen niet. Dus laten we besluiten om elk Palestijns dorp een hoge betonnen muur te bouwen, met één ingang die door het Israëlische leger wordt bewaakt. Zet bij elke poort een dokter neer die mag beslissen of mensen echt ziek genoeg zijn om er uit te mogen, dan hebben al die Russische dokters die naar Israël zijn gekomen ook weer werk. De redactie van Ha’aretz vond het veel te vergezocht. Ik dacht, ik schrijf niet meer op dan het logische vervolg van wat de Israëlische staat al jaren lang aan het doen is. En kijk, drie jaar later is wat toen een vergezochte fantasie leek vrijwel de realiteit geworden’.

“Je moet de logica volgen achter de daden van Israël. Dan begrijp je ook dat het disengagement plan, de terugtrekking uit Gaza, niet het begin is van een verdergaande terugtrekking uit de bezette gebieden. En Sharon zegt dat ook niet. Die zegt niet we gaan ook weg van de Westoever. Wat Sharon doet is het consolideren van de fragmentatie van het Palestijnse gebied. Eerst de Gazastrook, die achterblijft als een omsingelde dus nog steeds bezette enclave. En dan komen er een reeks van Gazastrookjes op de Westoever. Het enige verschil tussen Likud, (rechts) + en de Arbeidspartij, (wat door gaat voor links), is de hoeveelheid enclaves die ze willen op de Westoever. De Arbeidspartij wil er maar drie of vier, Likud wil er vijf of zes’.

‘Natuurlijk is het voor de bevolking van Gaza fijn als de nederzettingen verdwijnen. Dan kunnen de mensen in het zuiden, die driehonderd meter van het strand af wonen maar daar al vijf jaar niet meer naar toe konden eindelijk weer met het gezin naar zee. Dan hoeven ze binnen Gaza zelf geen vijf, zes uur meer bij een checkpoint in de auto te wachten voor een ritje dat normaal dertig minuten duurt. Maar vergis je niet, Gaza blijft bezet’.

‘Ik weet niet of mensen zich hier realiseren wat het betekent als je recht op bewegingsvrijheid permanent wordt geschonden. Die vrijheid is heel oneerlijk verdeeld tussen de verschillende entische groepen. De etnische groep van de joden mag overal heen. De andere etnische groep binnen Israël heeft al veel minder vrijheid, en de etnische groep in Jeruzalem en de bezette gebieden nog veel minder’.

‘Je moet even bedenken wat dat betekent. Gaza en de Westoever zijn al niet meer één land. De Gazanen die nu nog op de Westoever zijn, bijvoorbeeld om te studeren, zijn daar illegaal. In hun eigen land zijn ze illegaal. Er zijn dus ook steeds minder studenten uit Gaza op de Bir Zeit universiteit, want daar studeren betekent dat je jarenlang niet naar huis kunt en elk moment opgepakt kan worden’.

‘Dit is geen toevallig bijverschijnsel. Dit was de bedoeling. Ook in de Oslojaren, ook door Rabin, is er hard gewerkt om dit systeem op te zetten dat de bedoeling heeft de gehele Palestijnse samenleving te versplinteren. Wegen voor joden, wegen voor Palestijnen. We hoeven het helemaal niet te hebben over een eenstaats versus een tweestaatsoplossing. We krijgen straks een achtstaatsoplossing. Dus iedereen die denkt dat de ontruiming van Gaza een stap voorwaarts is of het begin is van een nieuw vredesproces die vergist zich echt ontzettend. Sharon voert gewoon de plannen uit die nooit anders zijn geweest’.

‘Ja, die muur maakt inderdaad dat er minder aanslagen zijn. Maar dan. Dan heb je dus de Palestijnen opgesloten binnen een reeks gevangenissen. Kun je ze daar tot het einde der dagen laten zitten? Denk je dat ze rustig achter die muur blijven? Nu al zijn de Gazanen meesters in tunnels graven. Er zijn al Palestijnen die met een bulldozer over de muur zijn gekomen. De Israëli’s blijven gedoemd tot in eeuwige dagen gevangenisbewakers te zijn. Nu al houden veel Israëli’s dat niet vol. Na drie jaar rottige dienstplicht verdwijnen ze naar India om zich stoned te blowen’.

‘Of het verschil maakt dat Arafat dood is? Luister. Heeft iemand waar kunnen nemen dat de nederzettingenbouw bevroren is na Arafats dood? Nee. Het plan gaat dus gewoon door, en het plan is nooit afhankelijk geweest van Arafat. Arafat heeft een ernstige fout gemaakt toen hij bij de Oslo onderhandelingen zijn handtekening zette onder een contract waar niet in stond dat de nederzettingen ontmanteld moesten worden. Zelfs niet dat de bouw gestopt moest worden. Abu Mazen maakte deel uit van Oslo. Ook hij heeft nog nooit gezegd, dat was een grote fout’.

‘De Palestijnen krijgen per hoofd van de bevolking de grootste economische bijdrage vanuit het buitenland ter wereld. Ze krijgen enige schadevergoeding voor de chronische verwaarlozing onder de Israëlische bezetting. Wanneer er weer grote woongebieden verwoest zijn komt er extra hulp. Feitelijk is dat dienstverlening, niet alleen aan de Palestijnen, maar ook aan Israël. De wereld betaalt de rekening van de bezetting. Daarmee hou je mensen in leven maar komt er aan die bezetting zelf geen einde’.

‘Het ergste van de bezetting is niet dat er huizen verwoest worden, die kun je weer opbouwen, of dat er land wordt onteigend, dat kun je weer terug krijgen. Het ergste is dat de Palestijnen beroofd worden van hun tijd. En tijd kun je nooit meer teruggeven’.

‘Ramallah is een gevangenis. Laten we zeggen: een vijf sterren gevangenis, want daarbinnen valt best te leven. Gazastad is een drie-sterren gevangenis. Rafah is veel erger. Het punt is dat er weinig reden is om optimistisch te zijn over de toekomst. Het spijt me als ik dat zeggen moet, maar ik ben niet optimistisch’.

‘Ik ben met Europese diplomaten naar de Westoever geweest. Ik laat ze bijvoorbeeld zien dat de Palestijnen die in een C-gebied wonen, dat valt dus onder het Israëlische gezag, geen toestemming krijgen om op hun land een schooltje te bouwen voor de kinderen. Terwijl vlak daarnaast de nederzetting begint met een complete infrastructuur en alle luxe die de Israëli’s willen. Tja, dan staan ze daar enigszins in verlegenheid gebracht. En vervolgens doen ze toch weer niets. Omdat ze weten dat Amerika de macht heeft, en ze zichzelf te zwak vinden, of niet durven, om daar tegen in opstand te komen. Zolang Amerika niet eist dat Israël zich aan de regels houdt zal dat niet gauw gebeuren’.

‘En het zijn wereldwijd moeilijke tijden. Gelijkheid, gelijkwaardigheid zijn geen heilige woorden meer, zoals ze wel waren tijdens de periode van de apartheid’.

‘Van het Israëlische publiek is nu niet veel te verwachten. Jawel, er zijn fantastische groepen in Israël die het verzet nog steeds vol houden. Maar de grote massa legt zich er bij neer als Sharon vindt dat er een muur moet worden gebouwd, ook als iedereen kan weten welke ramp dat is voor de Palestijnen. Voor hetzelfde geld zou diezelfde massa zich er ook bij neerleggen als de grens wel de oude grens zou zijn vanm 1967’.

‘Helaas heb ik mijn kristallen bol thuis gelaten, dus ik kan niet voorspellen hoe het verder gaat. Je weet niet hoe de machtsverhoudingen en de opinies in de wereld nog kunnen veranderen. Eens wisten we ook niet of het ANC in Zuid Afrika zou kunnen winnen. Dus we moeten doorgaan, met het beïnvloeden van de publieke opinie, met grass-roots werk. Ik word inmiddels afgespiegeld als een landverrader, dat ik naar het buitenland ga en daar de vuile was buiten hang. Dan zeg ik: de enige redding van Israël op de lange duur is dat we de wereld laten zien dat er ook nog andere joden zijn’.