Ik kreeg een paar vragen gemaild:

U bent regelmatig werkzaam in de Gaza-strook en weet dus wat er daar
gaande is. U bent voor terugtrekking van Israël, want dan zou het
Palestijns terrorisme stoppen.
Sjeik Yassin, de leider van de Hamas, heeft recentelijk in een van zijn
toespraken gezegd dat Sharon de strijd blijkbaar heeft opgegeven, omdat
hij zich immers uit Gaza terugtrekt.
Kunt u voor mij verklaren waarom Yassin vervolgens toch meedeelt dat
nieuwe wapens door de Hamas worden ontwikkeld en dat honderden SHAHEEDS
(martelaren) zich opgeven en ook worden opgeleid? Het lijkt erop dat Hamas
door Israëls voorgenomen terugtrekking juist van plan is de terreur verder
op te voeren ipv af te bouwen. Bent u onlangs in de Gaza-strook geweest om
te vertellen wat nu het effect van de voorgenomen terugtrekking is en wat
het zal zijn na de definitieve terugtrekking?
Kunt u ook verklaren waarom Yassin en Arafat spreken over de recente
aanslag in de door Israël “bezette” stad Ashdod? Hoezo bezet?
Ik ben even het spoor bijster.

Bij voorbaat dank voor uw toelichting en succes met uw goede werk.

Mijn antwoord:

Ik ben geen Hamas specialist, en zeker geen aanhanger. Ik heb de exacte
uitspraken niet gevolgd, maar dit is wat ik denk.

In de eerste plaats zou de bezetting moeten worden opgeheven omdat de
Palestijnen recht hebben op een eigen gebied en een normaal leven. We hebben
hele goede redenen om aan te nemen dat er dan ook een einde komt aan het
allergrootste deel van het geweld, want dat bestaat uit verzet tegen een
onleefbare situatie. Israël doet graag alsof zelfmoordaanslagen een typische
Palestijnse/moslim/Arabische activiteit zijn, dat is aantoonbaar onjuist. De
eerste zelfmoordaanslag vond plaats in 1994, op 6 april in Afoela. Dat was,
om ons er nog even aan te herinneren, ná de zelfmoordaanslag van Baruch
Goldstein die negenentwintig biddende Palestijnen vermoorde in Hebron voor
hij zelf werd gedood. In de periode waarin het beter leek te gaan hielden de
aanslagen ook vrijwel op. En de Palestijnse bevolking binnen Israël zelf
heeft altijd geprobeerd hun rechten te krijgen via vreedzame middelen. Nu
pas begint een jonge generatie ook daar militanter te worden. Zeker is er
een minderheid binnen de Palestijnse gebieden, Hamas en de Jihad, die vinden
dat ze het hele oorspronkelijke mandaatgebied terug moeten krijgen, en er
zijn ook mensen die zoveel hebben meegemaakt aan moord op familieleden,
gevangenis, marteling, dat je niet meer kunt verwachten dat zij erg
verzoeningsgezind zullen zijn. Wanneer er dus vrede zou komen, Insha’Allah,
dan kun je voorspellen dat de aanslagen drastisch terug zullen lopen maar je
kunt niet garanderen dat er niets meer gebeurt. Het zal dus ook een taak
worden voor de Palestijnse meerderheid en de leiding die dan ontstaat om de
minderheid tot rede te brengen en te controleren. Gaza kennende denk ik dat
dat kan, het wordt alleen wel zorgelijk als het te lang gaat duren, want de
aanhang voor Hamas stijgt wel. Toen ik er voor het eerst kwam, zo’n tien jaar geleden, kwam de Hamas aanhang nooit boven de 10% uit, nu is dat waarschijnlijk al 30%. Maar dat kan dus ook weer terugdraaien, als er meer perspectief komt. Hamas krijgt zijn aanhang vooral door de wanhoop, mensen die niet meer zien wat ze anders kunnen doen. Op zich zijn de Gazanen niet zo gelovig. En de meerderheid is (nog steeds) voor een seculiere staat.

Over de zogenaamde terugtrekking uit Gaza. De Gazanen zelf hebben daar niet
veel verwachtingen over en in mijn ogen terecht. Om te beginnen moet het nog
gebeuren, Sharon heeft nog niets toegezegd. Het is ook duidelijk waarom
Sharon van een deel van Gaza af wil, het is verschrikkelijk duur om de
nederzettingen te handhaven. Zij idee was om de kolonisten over te planten
naar de Westoever. Dat is dus niet hetzelfde als opheffen van de bezetting,
dat is een kwestie van hergroeperen. Verder heeft hij het over 17
nederzettingen. Er zijn er 22 in Gaza. Ook heeft hij niet gezegd dat hij het
gehele leger terug zou willen trekken. Zolang er leger aanwezig is binnen de
Gazastrook zelf is er geen sprake van opheffing van de bezetting.

Verder is er sprake van een nieuwe strategie, een vorm van bezetting waar we
nog nauwelijks termen voor hebben. Die bestaat uit omsingeling. Israël houdt
de grenzen, en dus de toegang tot de Gazastrook in handen, plus het
luchtruim, plus de kust. De haven die al half gebouwd was (met ons
belastinggeld) is vernietigd. De luchthaven is platgebombardeerd. De
Gazastrook wordt een grote openluchtgevangenis, waarbinnen de Palestijnen
het zelf maar uit moeten zoeken. Niemand kan er in of er uit zonder toestemming van Israël, en dat geldt ook voor mogelijke export of het importeren van grondstoffen en levensmiddelen. Deze nieuwe vorm van bezetting is goedkoper (voor de bezetter) dan de
klassieke vorm, waarbij de bezettende macht in principe volgens
de Conventies van Geneve verantwoordelijk is voor voedsel, medische zorg en
onderwijs voor de burgerbevolking. Niet dat Israël zich daar tot nu toe iets
aan gelegen heeft laten liggen: de bevolking wordt minimaal in leven
gehouden onder andere door de UNWRA, dus alweer, met onze belastingcenten.

Het perverse van deze vorm van bezetting is dat die aan de buitenwereld
verkocht kan worden als: kijk, we geven de Palestijnen hun land terug, en nu
mogen ze hun eigen staatje beheren, met hun eigen postzegels, en hun eigen
verkiezingen. Het is al eerder gezegd: het lijkt op de Bantoestans in het
voormalige Zuid Afrika. Dat had niets met vrijheid te maken, want zo’n reeks
omsingelde en gecontroleerde enclaves is economisch niet levensvatbaar. De
bevolking zal afhankelijk blijven van de mogelijkheid om buiten de enclave
werk te vinden, en dat is wat Israël wil: een reserve aan goedkope
arbeidskrachten die naar behoefte kan worden aangesproken of weer
afgesloten. En daarmee zal de situatie nog steeds onleefbaar zijn. En daarmee zal het verzet voortduren. En dan kan Israël weer zeggen: zie je wel, die Arabieren willen geen vrede, en kunnen ze weer een nieuw battallion militairen Gaza insturen om de ‘militanten’ een lesje te leren.

De Gazaanse bevolking zal zeker blij zijn met elke kolonist die oprot, maar
heeft geen enkele illusie dat daarmee een einde is gekomen aan de bezetting.
En bovendien: dan is er de Westoever nog, die grotendeels bezet blijft. Met
andere woorden: Hamas heeft gelijk dat ze zich opmaken voor een langdurige
strijd. (Wat niet wil zeggen dat ik het eens ben met hun methoden: verzet tegen leger en kolonisten is hun goed recht, aanslagen op burgers in Israël niet.) Dat ze in de wederzijdse oorlogsretoriek proberen de gedeeltelijke terugtrekking als een nederlaag voor Israël te zien, tsja, zo gaat dat. Ze willen ook wel eens een overwinning boeken, al is het schijn.

Zolang de buitenwereld, de VS, de VN, Europa niet in zullen grijpen gaat de wederzijdse uitputtingsslag met vele doden aan beide kanten door. Israël is militair gezien onvergelijkbaar veel sterker. Alleen: je kunt met een leger wel van een ander leger winnen, maar niet van een gehele bevolking. Israël is in een zware economische en mentale crisis die nauwelijks meer te verhullen is. Hamas rekent er op dat hun eigen uithoudingsvermogen, en hun ‘sneuvelbereidheid’ superieur zijn aan dat van Israël. Vandaar dat ze elk teken van zwakte op zullen vatten als: zie je wel. Er heerst onder sommige Hamasleden, ik kende een oude man, nog een soort geloof: de kruisvaarders die hier niet hoorden zijn na twee eeuwen ook opgerot, déze Europeanen (want zo worden ze gezien) horen hier niet en zullen ook weer verdwijnen. Maar er is ook onder Hamasleden een ‘modernere’ stroming die weet dat dat een illusie is, en die naar verwachting uiteindelijk ook genoegen zullen nemen met een gedeeltelijke Palestijnse staat. Nu al zie je dat zij deel nemen aan het politieke proces, en zich daar niet afzijdig van houden zoals vroeger, toen ze niet wilden stemmen.

Een verder groot probleem is de ‘unilaterale’ beslissing van Israël om zich
gedeeltelijk uit Gaza terug te trekken. Dat betekent dat er geen verdrag is.
En dat betekent dat Israël op elk moment dat het ze goeddunkt Gaza weer
binnen kan vallen met tanks of met gevechtshelicopters. Zoals ze dat nu ook
doen. Bedenk even dat de Gazastrook in principe in 1994 al was ’terug
gegeven’ aan de Palestijnen, met de aanstelling van het Palestijnse Gezag.
Geen van de westerse mogendheden heeft geprotesteerd tegen de invasies in
Palestijns gebied, hoewel die dus ook tegen de Conventies van Geneve en het
internationale oorlogsrecht waren. En dat zullen ze zonder een verdrag in de
toekomst ook niet doen.

Ik ken de uitspraken over Ashdod niet. Ik weet wel dat Hamas er van uit gaat dat geheel Israël bezet Palestijns gebied is. Daar hebben ze van hun perspectief uit gezien niet eens helemaal ongelijk in. Ze zijn bij het verdelingsvoorstel in 1948 in het geheel niet gekend. Maar Arafat, en de PLO, hebben in 1993, met het tekenen van het Oslo verdrag, officieel laten weten voor de toekomst genoegen te nemen met 22% van het oorspronkelijke Palestina om daar hun staat op te vestigen. Helaas heeft Israël zich van deze historische
concessie niks aangetrokken en zijn ze ook onder Rabin gewoon doorgegaan met
het verder uitbreiden van de nederzettingen en het wegenstelsel, zeg maar
het ‘controlesysteem’ waarmee het gehele gebied in kleine stukjes op te
delen en te isoleren is. Het is de vraag of er überhaupt nog een Palestijnse
staat mogelijk is, mocht er al een regering komen die daar voor is. En dat
betekent dat de Palestijnen die zich vergaand, en terecht bedrogen voelen.
Dat roept opnieuw een verdergaande radicalisering op. Als Israël niet
begrijpt dat het een groot gebaar was van de kant van de Palestijnen om de
staat Israël te erkennen, en genoegen te nemen met minder dan een kwart van
het oorspronkelijke land, als zelfs dat nog niet genoeg is, dan begrijpen de
Palestijnen dat er voor hen geen enkele leefbare toekomst is. En dan krijg
je dat de Palestijnen die destijds bereid waren tot een compromis en een
overeenkomst met Israël nu niet meer zien hoe er met Israël nog vrede te
sluiten valt. En natuurlijk: daarmee groeit het extremisme weer.