Hannah Arendt, de eigenzinnige filosofe, voelde zich als jodin aanvankelijk erg verbonden met het zionisme – de enige club waar ik ooit bij heb gehoord, zei ze – tot duidelijk werd dat het de zionistische beweging het er niet om te doen was om een joods thuisland te vestigen, maar een joodse staat.

Met een ongelooflijk vooruitziende blik zag ze dat de staat, die gevestigd zou worden in een land waar al andere mensen woonden, zou verworden tot een militaire vesting. Het is een gevaarlijke illusie om te denken dat met de joodse staat het anti-semitisme zou verdwijnen (zoals Herzl dacht). Integendeel: het leek haar eerder waarschijnlijk dat Israël een nieuwe oorzaak van spanning zou worden voor de joden die in de diaspora bleven leven. Zoals zijzelf, die nooit een staatsburger van Israël wenste te worden.

Zij zag het zionisme uiteindelijk als een vlucht – en zij vond dat het anti-semitisme geen natuurverschijnsel was dat alleen opgelost kon worden door met eigen volk op eigen bodem te gaan leven – anti-semitisme moest worden bestreden in plaats van als onvermijdelijk te worden geaccepteerd. Met die gedachte, dat joden nooit samen zouden kunnen leven met niet-joden, gaf je in feite de fascisten in hun ideologie gelijk.

In de joodse staat, voorzag ze feilloos (volgens Hella Rottenberg, die een inleiding schreef voor de Nederlandse uitgave van een aantal van haar haast helderziende artikelen van tussen 1945 en 1940) zouden Palestijnse Arabieren gedwongen worden te vertrekken of tweederangsburgers zijn. Het naoorlogse vluchtelingenvraagstuk zou op die manier alleen maar worden doorgeschoven van joden naar Arabieren. Ze nam waar dat de zionisten die aan de macht waren geen enkele moeite deden om in contact te gaan met de Palestijnen, zoals haar met een paar andere joden voor ogen stond; ‘om ideologische redenen zagen de joden de Arabieren over het hoofd – zij woonden in een land dat onbewoond had moeten zijn.’ En samen met onder andere Einstein schroomde ze niet om in een brief in de New York Times te waarschuwen tegen Begin, de voorman van een terroristische joodse groep, toen hij in december 1948 naar de VS zou komen: Begin zou bezig zijn om een fascistische partij te organiseren, die een mengeling van ultranationalisme, religieuze mystiek en rassensuperioriteit predikte’. Precies die politieke stroming die nu mainstream is geworden in Israël.

In Nederland speelt nu de film Hannah Arendt waarin het vooral gaat over haar rol als verslaggeefster bij het Eichmann proces. Ook daar bleef ze een onafhankelijke visie vertegenwoordigen die haar in Israël niet in dank is afgenomen en haar veel joodse vrienden heeft gekost.

Hannah Arendt, Het zionisme bij nader inzien, Metz en Schilt, 2005, bezorgd, vertaald en ingeleid door Hella Rottenberg. Helaas is het alleen nog antiquarisch – en duur – te verkrijgen. Ook ‘Eichmann in Jeruzalem‘ is in het Nederlands niet meer leverbaar. Uitgevers verramsjen veel te snel. Zulke boeken horen beschikbaar te blijven, en nu zouden ze verkopen als warme broodjes.