Goed interview met Mohamed Rabbae. Voor wie het nog wil zien: aanstaande zaterdag is de herhaling. Zaterdag 28 mei van 11.00 uur tot 11.30 uur via Nederland 1.

Rabbae is al in de jaren zestig naar Nederland gekomen, met een Nederlandse vrouw getrouwd, zijn kinderen zijn hier geboren. Hij heeft autochtone vrienden. En voelde zich volstrekt een Nederlander. Maar de laatste jaren is Nederland teruggezakt, zei hij, naar een niveau van onbeschaafdheid en grofheid die hij niet had verwacht van het Nerland dat zichzelf definieerde als nuchter en tolerant. “Ik herken Nederland niet meer”, zegt hij. Niet alleen Turkse en Marokkaanse Nederlanders denken er over om ‘terug’ te gaan, ook autochtone vrienden denken aan emigreren – toch minstens naar Frankrijk.

Het is duidelijk dat het onder andere de komst van migranten is die sommige Nederlanders angst in boezemt, maar dan zou toch niet vergeten mogen worden dat er een hele generatie gastabreiders naar Nederland is gehaald, die letterlijk hun leven hebben versleten in de fabrieken, en die nooit problemen hebben veroorzaakt. Ook de nu aangekomen migranten hoeven geen angst in te boezemen, maar ze hebben de tijd nodig om dat te laten zien. Nederland hoeft niet bang te zijn voor verlies van eigen cultuur en eigen identiteit.

Willy Claes was de eerste die na de val van de muur begon met: nu is de islam de vijand. Waar voeger nog over Turken en Marokkanen werd gesproken zijn het nu ‘de moslims’ geworden. En dus gaan meer Marokkanen en Turken nadenken over hun eigen identiteit, door de externe druk komt hun moslimidentiteit opeens ontzettend centraal te staan, maar zij zelf hebben daar nooit voor gekozen.

In deze tijd van verdwaling en verwarring hebben we mensen aan het stuur die niet bezig zijn om de mensen bij elkaar te houden, maar om te polariseren. Met de ene na de andere maatregel wordt gediscrimineerd tegen moslims. Rabbae denkt dat dat er vooral mee te maken heeft dat polariseren electoraal meer oplevert dan het ‘softe’ mensen bij elkaar houden.

Ja, de minister van desintegratie. Die voortdurend moslims buiten spel zet. Die er over denkt om de oprichting van Islamtische scholen tegen te gaan, terwijl dat tegen de grondwet is, tegen artikel 23. Zelf wil ze de grondwet overtreden, tegelijk eist ze van de moslims dat die de grondwet respecteren. Elke Europeaan heeft het recht een gezin te stichten. Maar deze minister eist dat mensen eerst inburgeren in het land van herkomst. Geen enkel ander Europees land doet dat. Ja, zegt Rabbae, ik beschuldig deze regering ervan dat ze zelf discrimineren. Er wordt een ontzettende druk op moslims uitgeoefend om zich koest te houden. En de meesten doen dat ook. Ondertussen groeit de bitterheid, onder Marokkanen en Turken, onder jongeren zowel als ouderen. Het verschil is dat de jongeren zich al zien als mondige burgers. Dat kan gevaalrijk worden, zoals ook de zwarte jongeren in de getto’s in de Verenigde Staten in opstand zijn gekomen kan dat hier ook gebeuren. Dan krijg je geweld en criminaliteit.

Er worden mensen gedumpt. Wat gaan mensen doen als ze geen leven meer hebben, als ze ‘administratief verwijderd’ zijn geworden, als ze illegaal zijn geworden? Voor een deel van hen is de criminaliteit niet ver meer weg. Er wordt heel slordig met mensen omgegaan, en de maatschappij als geheel gaat daar de prijs voor betalen.

De moord op Van Gogh was het kookpunt waar alle angsten bij elkaar kwamen – van autochtonen, van allochtonen, moslims. We waren altijd al bang dat er nog eens zo’n daad zou komen omdat die weer een legitimatie zou zijn voor de andere kant, van rechts, zie je wel, de moslims. Ik was er bang voor dat zoiets zou gebeuren. Ik heb er ook voor gewaarschuwd, als je jongeren marginaliseert zijn ze vatbaarder voor types die hen komen recruteren. Het is een signaal. Het is gevaarlijk om jongeren aan hun lot over te laten.

We hebben veel van wat we inmiddels gewonnen hadden weer verloren. De met zwoegen en vallen en opstaan verworven rechten. Mensen willen nog niet tot zich door laten dringen dat als moslims zich niet meer thuis kunnen voelen in Nederland, dat het slecht is voor iedereen, het hele land. Van Thijn kan aantonen, hij was verbonden aan een onderzoeksintituut in Wenen, dat er in Nederland de meeste racistische antimoslim incidenten plaats vinden van heel Europa. De multiculturele samenleving, die feitelijk bestaat, lijkt wel administratief afgeschreven. Integratie is assimilatie geworden, alsof je je identiteit als bagage bij Schiphol moet achterlaten.

Ik voelde me de laatste tijd meer Nederlander dan Marokkaan. Ik heb de beste jaren van mijn leven hier geleefd. Ik ben hier geworteld. Ik sprak er een keer over met vrienden, we zeiden: als dit land ooit wordt aangevallen en bezet, dan gaan wij in het verzet. Maar nu ik zie hoe de politiek met ons omgaat, dan zouden we in verzet moeten tegen hen.

Voor mij is een moslim niet iemand die vaak naar de moskee gaat, voor mij betekent moslim zijn dat je goed bent voor andere mensen. Om onze daden, om ons gedrag gaat het, niet om hoe vaak we bidden.