Typisch paradigma 2

De Volkskrant (23 juli 04): ‘Het conflict blijft gegijzeld door twee leiders die beiden even onmachtig als onwillig zijn een uitweg te vinden’.
Typisch paradigma 2.

Ferry Biedermann, Volkskrant (27 juli 04): ‘Ariël Sharon en Yasser Arafat zijn mogelijk de slechtste leiders waartoe Israëliërs en Palestijnen veroordeeld zijn. Ze staan al tientallen jaren in het centrum van het conflict en ze zijn er beiden niet in geslaagd hun volkeren vrede, veiligheid en deels welvarendheid te brengen.’
Typisch paradigma 2.

Want wat had Arafat nu eigenlijk moeten doen om zijn volk vrede te brengen? Daar geeft Biedermann geen antwoord op, alsof dat vanzelf spreekt. Meer ‘concessies’? Welke? De grootste concessie heeft hij al gedaan door zijn handtekening te zetten onder het Oslo-accoord en te erkennen dat Israël kan blijven bestaan op driekwart van het land dat eens Palestijns was. Dat had hij, volgens veel Palestijnen, nooit mogen doen zonder dat er overduidelijk was afgesproken dat de overige kwart terug gegeven zou worden aan de Palestijnen, en de nederzettingen ontmanteld zouden worden. Arafat heeft dus niet veel meer wat hij nog in kan leveren voor de vrede en hij heeft teveel vertrouwd op de blauwe ogen van Clinton dat het wel in orde zou komen. Dat was niet slim, want mocht het nog eens tot onderhandelingen komen dan heeft Arafat geen enkele ‘concessie’ meer in de aanbieding. Dan komt het er dus geheel aan op de Israëlische kant die vrijwillig de gebieden teruggeeft. En daar ziet het helemaal niet naar uit.
En wat had Arafat kunnen doen om zijn volk veiligheid te bieden? Een hoge muur bouwen tegen de Israëlische tanks? Luchtafweergeschut tegen de gevechtshelikopters? De Amerikanen vragen of hij ook een leger mag?
Zeker hebben de Palestijnen gelijk als ze protesteren tegen het beleid van Arafat dat te ondemocratisch is, en zeker zou hij het geld dat hem is toevertrouwd niet mogen gebruiken voor vriendjespolitiek. Maar appels zijn geen peren. Het zou de Palestijnen binnen hun gebieden helpen wanneer Arafat het beter zou doen maar er is geen enkele reden om aan te nemen dat Sharon meer bereid zou zijn om het Palestijnse gebied terug te geven als Arafat zich binnenshuis beter zou gedragen tegenover zijn eigen mensen. Wat Israël nu wel kan doen is met de vinger wijzen en zeggen: kijk eens, de rotzak. Dat plezier had Arafat Sharon zeker niet moeten gunnen.

Dus terug naar het eerste citaat van Ferry Biedermann: twee leiders die beiden onmachtig en onwillig zijn om een uitweg te vinden. Hoe zou het zijn om in plaats daarvan te zeggen: de ene leider is onwillig, de andere leider is onmachtig, in plaats van die twee steeds opnieuw als twee gelijke grootheden bij elkaar op te tellen of tegen elkaar weg te strepen?

‘Ze moeten alletwee ophouden met geweld’ is het antwoord, de ‘oplossing’ die we vaak horen. Daar ben ik het mee eens. De vraag is het alleen wat het zou helpen wanneer de Palestijnen morgen de wapens neer zouden leggen. Is dan de bezetting ook afgelopen?

Ik ben er tegen dat de Palestijnen zelfmoordaanslagen plegen op Israëlische burgers.
Ik ben daar in de allereerste plaats tegen vanwege een absoluut moreel gebod. Ik vind dat het niet mag. Dat vind ik niet alleen, het is ook vastgelegd in de Vierde Conventie van Geneve, die na de wereldoorlog is opgesteld en door praktisch alle zichzelf respecterende democratieën is ondertekend om burgerbevolkingen in oorlogstijd te beschermen. Ik kan me heel goed voorstellen hoe mensen er toe kunnen komen om aanslagen te plegen. Ik kan ook de logica volgen: Palestijnen die zeggen zij doden ook onze burgers, vrouwen, ouderen, kinderen, ongewapende mannen. Want dat gebeurt. Ik kan me ook voorstellen dat mensen denken dat ze geen ander wapen meer hebben dan dat. En toch mag het niet. De wandaden van de andere kant zijn nooit een excuus om hetzelfde te doen.

Het is ook niet verstandig. Israël gebruikt elke zelfmoordaanslag tegen burgers om zichzelf te presenteren als slachtoffer van Arabisch terrorisme en geheid volgen er disproportionele aanvallen en collectieve straffen.
De Palestijnen moeten daar dus mee ophouden en als de schijn niet bedriegt gebeurt dat op dit moment ook, hoewel je nooit weet hoe lang dat duurt. Sharon heeft er een handje van om elke keer als een wapenstilstand ‘dreigt’ nog even een paar Palestijnse leiders te liquideren, dat heeft hij meerdere keren gedaan. Het is ontzettend ergerlijk dat Israël nu zegt dat de zelfmoordaanslagen zijn verminderd vanwege de muur. Iedereen die de situatie ter plekke kent weet dat het niet waar is. Die muur is bij stukken na nog niet af. Wat die muur tegenhoudt zijn boeren die naar hun land moeten, kinderen die naar school moeten, zieken en ouderen die niet kunnen klauteren, handelaars die hun vrachtjes niet te voet kunnen vervoeren, mensen die niet dagelijks uren bij een checkpoint kunnen wachten. Maar een ware terrorist heeft de tijd en loopt wel om.

Dat gezegd zijnde: zou het de Palestijnen helpen wanneer ze ophielden met zelfmoordaanslagen? Dat is het treurige: waarschijnlijk in het geheel niet. Wie de feiten volgt kan zien dat het bezettingsplan van alle opeenvolgende regeringen, ook die van de Nobelprijswinnaar voor de vrede Rabin gewoon is doorgegaan. Het is gestadig proces van steeds meer nederzettingen, kolonistenwegen, wegversperringen en nu uiteindelijk, na de muur om Gaza heen en de muren daarbinnen (waar geen haan naar heeft gekraaid) het voorlopige sluitstuk, de muur op de westoever die het gehele gebied in kleine delen op gaat splitsen en naar schatting 40% van het gebied overlaat voor de Palestijnen zelf. Dat proces gaat gestadig door. Ook op dit moment worden er huizen opgeblazen, bouwland en boomgaarden vernietigd. Het enige verschil is dat er na een aanslag even vaart in wordt gezet, omdat de doden die er dan in grotere getale bij vallen dan ‘normaal’ gedeclareerd kunnen worden als een reactie op de wandaden van de Palestijnen.

In de officiële versie die Israël naar buiten brengt, en die helaas door de westerse media vaak geloofd wordt, zijn alle maatregelen alleen een reactie op het geweld van de Palestijnen. Daarbij wordt ook geen onderscheid gemaakt tussen het gewapende verzet tegen leger en kolonisten die volgens elk internationaal recht gerechtvaardigd zijn, elk volk mag zich verzetten tegen een bezetting. En kolonisten zijn geen normale burgers. Het zijn bewapende bezetters zonder uniform die heel goed weten wat ze doen (zeker in Gaza) en daar totaal vrijwillig zijn, met medeneming van hun kinderen. (Heeft iemand zich wel eens afgevraagd of het niet tegen de rechten van kinderen is om ze bezet gebied in te sturen?)

De andere, haast cynische vraag is of de wereld zoveel belangstelling zou hebben gehad voor de Palestijnse kwestie als de Palestijnen geen aanslagen zouden hebben gepleegd.

Waarom hebben de Palestijnen geen vredesbeweging, wordt mij wel eens gevraagd. Een demagogische tegenvraag: hoe zag de Nederlandse vredesbeweging er uit tijdens de Duitse bezetting? Juist ja, als verzet. Want elk denkend mens zou zeggen: praten doen we daarna wel, eerst oprotten.

Het is zo na te gaan voor wie de feiten op wil zoeken: niet de aanslagen waren eerst, waarop de nederzettingen en wegversperringen en muren volgden. Eerst waren er de nederzettingen en wegversperringen, toen kwamen de zelfmoordaanslagen. Tijdens het zogenaamde vredesproces waar de naam Oslo aan verbonden is, en toen er praktisch geen aanvallen plaatsvonden is er niet één nederzetting opgeruimd. Niet één.

Veel Palestijnen hebben het geprobeerd met geweldloze actie. Maar ook dit is een cynische constatering, de media interesseren zich niet voor een demonstratie van kinderen. En het Israëlische leger schiet ook op ongewapende demonstranten. Ik ken nog steeds Palestijnen die vinden dat het geweldloos had gemoeten, al was het maar om hun eigen morele positie hoog te houden. Het worden er wel minder en het is duidelijk dat het ze weinig heeft geholpen.

Dit verhaal bedoel ik als één illustratie van het tekort schieten van paradigma 2, hoe mooi genuanceerd en evenwichtig het ook mag klinken. Paradigma 2 gaat voorbij aan de akelige mogelijkheid dat Sharon onder geen enkele voorwaarde bereid is om een onafhankelijke Palestijnse staat naast Israël te accepteren, en dat hij er alles aan doet om die mogelijkheid te torpederen en voorgoed onmogelijk te maken. Onafhankelijk van hoe netjes of hoe slecht de Palestijnen zich gedragen. Onafhankelijk van welke leider de Palestijnen zouden kiezen.

Ik heb in de loop van de jaren veel projecten meegemaakt, vaak georganiseerd en gesponsord vanuit Europa of de VS om Palestijnen en Israëli’s met elkaar in contact te brengen, er van uitgaande dat het vredesproces geholpen wordt wanneer de partijen elkaar leren kennen en meer begrip voor elkaar hebben. Ik was zelf ook betrokken bij een groot initiatief, Engendering the Peace Process waarbij Palestijnse, Israëlische en een paar ondersteunende buitenlandse vrouwen elkaar ontmoetten. Dat was indrukwekkend, ontroerend en mooi. Het liet zien dat het heel goed kan, in principe, in vrede met elkaar leven. Aan de mensen zelf hoeft het niet te liggen. Maar politiek gezien had het vrijwel geen effect. Uiteindelijk waren het vooral de Israëli’s die met een mooi gevoel naar huis gingen. De Palestijnen gingen weer terug naar de bezetting die onveranderd door ging. En die werden op een gegeven ogenblik ook een beetje moe van steeds maar dezelfde goede bedoelingen, alsof ze gebruikt werden om de aardigste Israëlische mensen (en de buitenlanders) het gevoel te geven dat ze iets goeds deden terwijl er feitelijk niets veranderde. Het echte werk dat gedaan moet worden, zeiden de Palestijnen, is niet tussen ons en een handjevol Israëli’s die het goed bedoelen, maar tussen de Israëli’s onderling. Ga naar huis en zorg dat er dáár wat verandert. Ga ze maar vertellen dat wij mensen zijn.

Jawel, er zijn ook hele goede projecten waarin Israëli’s en Palestijnen samenwerken, bijvoorbeeld in de wederopbouw van verwoeste huizen rondom Jeruzalem, dan wordt het heel concreet. Maar dan gaat het ook om Israëli’s en buitenlanders die partij durven kiezen en daar hun nek voor uitsteken. En de praktische mogelijkheden om dat te doen zijn heel beperkt en riskant.

Ach, ik zou soms graag willen dat ik in paradigma 2 had kunnen blijven. Het klinkt zoveel vriendelijker, genuanceerder, evenwichtiger, in paradigma 3 kom je zo snel over als fanatiek en eenzijdig. Maar helaas. Wat je eenmaal hebt gezien kun je niet meer ‘ontzien’.

Dat moet ik wel eens uitleggen wanneer er weer een paar lieve mensen langs komt die vanuit hun paradigma 2 een bijdrage willen leveren en vragen of ik wil meewerken aan alweer een verzoeningsproject. Heel erg goed bedoeld en vooral erg leerzaam voor henzelf.

En een voorbeeld van paradigma 1, in deel 5, hier.