Typisch paradigma 1
(Een intermezzo over geschiedenis)

De vaste medewerker aan dit weblog William levert precies op het juiste moment een mooi voorbeeld van denken uit het land van paradigma 1.
Een citaat:

‘In uw werk in Gaza ziet u elke dag Palestijnen die in erbarmelijke omstandigheden leven. Ik kan het heel goed begrijpen dat u het voor hen opneemt.
Maar om in het Isr.-Pal. conflict te kunnen oordelen is het noodzakelijk de geschiedenis te kennen aldaar en die kent u kennelijk niet.
U heeft het bijvoorbeeld over land dat eens Palestijns was? Pardon?’

De veronderstelling van William is dat ik de geschiedenis van Israël/Palestina niet ken omdat ik het niet eens ben met zijn versie van die geschiedenis. In Paradigma 1 is er sprake van maar één juiste geschiedenis. In paradigma 3 ga je er van uit dat de geschiedenis van verschillende kanten er ook behoorlijk anders uit kan zien.

Ook typisch paradigma 1 is om te ontkennen dat Palestijnen bestaan. Nu lijkt het mij tamelijk logisch: er was een land, voor 1948, dat Palestina werd genoemd. Daar woonden mensen, waarvan de meerderheid al vele generaties zo niet eeuwen lang. Dus hoe zullen we die mensen noemen? In paradigma 1 zijn dat natuurlijk willekeurige Arabieren die er niet hoorden.

Het ‘zoek maken’ van de Palestijnen heeft een geschiedenis op zich. Lees het fascinerende boek van Meron Benvenisti, bijvoorbeeld, Sacred Landscape, de verborgen geschiedenis van het heilige land sinds 1948. Benvenisti, eens de locoburgemeester van Jeruzalem is nog steeds een trouwe, zij het kritische zionist. Ik zeg dat er maar bij, want er zijn ook boeken van historici als Walid Khalidi met een indrukwekkend overzicht van het Palestina van voor 1948, ‘All that remains’. Maar dat is een Palestijn, en in paradigma 1 zijn die natuurlijk per definitie niet ‘objectief’ of betrouwbaar. Benvenisti dus, de zoon van een kaartenmaker. Die legde de kaarten van voor 1948 naast die van na 1948 en ging op onderzoek uit. Wat hij beschrijft is niet alleen hoe er na 1948 meer dan vierhonderd Arabische dorpen met de grond gelijk werd gemaakt en letterlijk van de kaart geveegd, maar ook meteen werd begonnen met de etnische zuivering van die kaart. Het grootste deel van de Arabische namen werden vervangen door bijbels klinkende joodse namen, daarmee suggererend dat het land alleen een joodse geschiedenis heeft die duizenden jaren terug gaat. Sommige van die bijbelse namen kwamen terecht op plekken ver naast de plaatsen waar die, voor zover de oude geschiedenis klopt, geweest moeten zijn. En de ironie wil dat in de ijver om het land te ont-Arabiseren ook de Arabische klinkende maar van oorsprong joodse namen werden verwijderd die in feite voortkwamen uit een gedeelde joods/Arabische geschiedenis.

De geschiedenis is altijd het verhaal van de overwinnaars, heeft iemand gezegd, ik ben nu vergeten wie.

In de officiële door de staat goedgekeurde en op Israëlische scholen onderwezen geschiedenis is – om nog één voorbeeld te noemen – het Palestijnse vluchtelingenprobleem ontstaan doordat daags na de stichting van de staat Israël de Arabische troepen het land binnen vielen, en tijdens de oorlog vele duizenden Palestijnen zijn gevlucht, soms daartoe opgeroepen door hun eigen leiders. Eigen schuld, kortom.

Sindsdien hebben niet alleen Palestijnse historici zoals Nur Masalha daar een andere versie naast gelegd, maar ook een handjevol kritische Israëlische historici, zoals Ilan Pappé, Simcha Flapan, Benny Morris, Avi Schlaim en journalist Tom Segev. Er blijft bij die nieuwe geschiedsschrijving geen spaan heel van de mythen die de Israëlische overheid blijft propageren.

Neem Benny Morris. Die heeft als eerste een buitengewoon minutieuze studie over het onstaan van het vluchtelingenprobleem geschreven in The birth of the Palestinian refugee problem, 1947 – 1949, en dat sinds er een aantal geheime archieven zijn vrijgegeven nog eens ge-update. De conclusies: de helft van de Palestijnen was al op de vlucht gejaagd vóór mei 1948, en na de nederlaag van de Arabische troepen, dus na de oorlog volgden er nog vele honderdduizenden. Dat de Arabische leiders hen opgeroepen zouden hebben om te vluchten is niet bewezen. Wel bewezen is dat de zionistische troepen, later de Israëlische troepen, stelselmatig dorpen hebben ontruimd en de Palestijnse bevolking hebben gedeporteerd. Wie niet ‘vrijwillig’ verdween werd een handje geholpen. Een methode daarbij was het aanrichten van een bloedbad als afschrikwekkend voorbeeld: als jullie niet vluchten is dit wat er met jullie gaat gebeuren.

Een van die bloedbaden, goed gedocumenteerd en niet te onkennen, was in Deir Yasseen. In dat dorp waren op dat moment vrijwel alleen ouderen, vrouwen en kinderen aanwezig. De volwassen mannen vochten verderop, tegen de zionistische troepen. In het oude concept van oorlog vechten de mannen, de legers tegen elkaar. De mannen van Deir Yasseen hadden er niet aan gedacht dat de zionistische troepen een andere ethiek aan zouden hangen. In Deir Yasseen werd een grote groep ongewapende dorpelingen, het juiste aantal is nooit vastgesteld maar moet tussen de 100 en de 250 liggen eerst op vrachtwagens rondgereden en vervolgens doodgeschoten, koelbloedig geëxecuteerd door de Lehi en Irgun troepen. Deels, interpretatie achteraf, als afschrikwekkend voorbeeld, deels om de vechtende mannen naar huis te lokken om hun familie te redden in plaats van door te vechten. Dat is voor een deel ook goed gelukt en het droeg bij aan het slagen van de Israëlische overwinning. Veel mannen legden hun wapens neer en vluchtten met hun familie.

Je hoeft niet echt geschiedenis te hebben gestudeerd om de data even te controleren. De Israëlische staat werd opgericht op 14 mei 1948. De Arabische troepen vielen binnen op 15 mei 1948. Dat wat in de officiële geschiedschrijving wordt gezien als het begin van de oorlog.
Wanneer was het bloedbad in Deir Yasseen? Op 9 en 10 april. Dus ervóór. Dus nu de strikvraag: wanneer is de oorlog begonnen? En door wie?

Benny Morris ontkent dus ook niet dat er sprake was van een grootscheepse etnische zuivering want met zijn eigen feiten kán hij dat niet ontkennen. Maar Morris trekt daaruit niet de conclusie dat de zionistische troepen zich schuldig hebben gemaakt aan een veroveringsoorlog compleet met oorlogsmisdaden, in plaats van zich, de officiële versie, alleen tegen de Arabieren te verdedigen. Hij zegt dat de zionistische troepen en het latere Israëlische leger een grote fout hebben gemaakt door de etnische zuivering niet nog verder door te voeren, en ook die laatste duizenden Palestijnen die over waren gebleven er uit te jagen. Hadden ze de etnische zuivering afgemaakt dan was er nu geen probleem met de inmiddels miljoen Palestijnen binnen Israël die Israëlisch staatsburgerschap hebben, zegt hij, en nu is het weer wachten op een oorlog om die er ook uit te gooien.

Het spreekt haast vanzelf dat de huidige Israëlische overheid er veel aan doet om die andere versie van de geschiedenis, die van de ‘nieuwe historici’ te onderdrukken. Op scholen mag die niet onderwezen worden. De boeken van Ilan Pappé, ik ken hem persoonlijk, zijn ook niet toevallig niet in het Ivriet vertaald maar bestaan alleen in het Engels. Nieuwe onderzoekers, die feiten opdoken over bloedbaden die nog niet waren gedocumenteerd zijn tot in de rechtbank vervolgd.

Anders dan William denkt ben ik dus aardig op de hoogte van ‘de’ geschiedenis van het Palestijns-Israëlische conflict. Ik ken niet alleen de officiële Israëlische versie, ik ken ook de Palestijnse versie die in grote lijnen overeenkomt met die van de Israëlische nieuwe historici. In paradigma 3 onderken je dat er bij alle historische en politieke conflicten altijd meerdere versies van de geschiedenis zijn en dat diezelfde geschiedenis er vanuit de verliezers er anders uit ziet dan voor de winnaars. In paradigma 1 is er uiteraard maar één versie, die van de overwinnaar. En wie die niet kritiekloos onderschrijft ‘kent de geschiedenis niet’.

Als vervolg: een stuk over partijdigheid en objectiviteit. Sluiten die elkaar uit? Hier, deel 6.